DEWI WYN O EIFION
"Enaid awen yw Dewi,
Yn flaenaf y dodaf di."
—Pedr Fardd.
DYMA fardd arall a wnaeth Eifionydd yn enwog. Dodir Dewi Wyn bob amser yn rheng flaenaf beirdd Cymru. Mae yn anfarwol am fod ei waith yn anfarwol. Mae y rhan fwyaf o'i waith yn rhy anodd i chwi'r plant ei ddeall; ond o ddarllen yr hyn sydd yn llyfr yma cewch yn sicr ddigon o flas arno i wneud i chwi benderfynu darllen ei waith i gyd os cewch fyw i ddod yn ddigon hen i'w ddeall.
Mab i Owen Dafydd y Gaerwen oedd Dafydd Owen (Dewi Wyn). Saif y Gaerwen ym mhlwyf Llanystumdwy, ryw ychydig i'r gorllewin o orsaf yr Ynys, a bydd y lle yn enwog byth am mai yno y ganwyd Dewi Wyn; yno hefyd y bu yn byw y rhan fwyaf o'i oes, ac yno y bu farw.
Ganwyd ef yn y flwyddyn 1784, a bedyddiwyd ef yn eglwys Llanystumdwy. Ni cheir fawr o hanes ei rieni, ond dywedir fod ei fam yn wraig dalentog, ac fel y dywedodd rhywun," Mae mam dda yn well na chant o ysgolfeistri."
Bu Dewi Wyn yn yr ysgol gyda William Roberts yn Llangybi, a chydag Isaac Morris yn Llanarmon, ac wedi hynny yn Llanystumdwy a Phenmorfa.
Pan oedd yn yr ysgol ym Mhenmorfa, achwynodd bachgen, o'r enw Richard Morris, arno wrth ei athro, a chanodd Dewi iddo fel hyn:—
"Dic Morus, fradus, di-fri,—hen chwannen
Yn chwennych drygioni;
Y gwar cam a'r garrau ci,
Y grigwd, fe haeddai 'i grogi."
