SION WYN O EIFION.
DRINGODD llawer un i enwogrwydd drwy anhawsterau ac anfanteision. Ond mae yn debyg na ddaeth neb i enwogrwydd llenyddol drwy fwy o anfanteision na Sion Wyn.
Ganwyd John Thomas (Sion Wyn) yn Nhy Newydd, Chwilog, yn y flwyddyn 1786. Gwelwch felly fod Dewi Wyn tua dwy flynedd yn hyn nag ef.
Ei dad oedd Thomas Roberts, brawd y bardd enwog Sion Lleyn.
Yr oedd John yn blentyn iach a bywiog, ac yn un o'r bechgyn mwyaf glandeg yn yr ardal.
Ei brif bleser oedd darllen ac astudio. Cafodd gychwyn da gan ei fam, fel y dywed ef ei hun, "Fe'm dysgwyd i ddarllen Cymraeg gan fy mam, pan oeddwn yn dra ieuanc; yn wir, ni allaf gofio yr amser pan na allwn ddarllen Cymraeg."
Pan tua naw oed aeth i ysgol Llanarmon gedwid gan Mr. Isaac Morris. Dysgodd rifyddiaeth yn rhwydd a daeth i fedru darllen Saesneg yn fuan.
Yr oedd Dewi Wyn yn gyd-ysgolor ag ef yn Llanarmon, a ffurfiwyd cyfeillgarwch rhyngddynt a barhaodd ar hyd eu hoes.
Un diwrnod lled oer yn niwedd y flwyddyn, pan oedd tua phedair-ar-ddeg oed, aeth ef a chyfaill iddo. am dro i lan y môr. Buont yno am oriau yn difyrru eu hunain, yn casglu cregyn ac yn synnu at ryfeddodau'r môr. Yn ddisymwth teimlai John Thomas ei hun yn wael, ac aeth mor llesg fel y bu raid i'w gyfaill ei gario adref. Bu am fisoedd yn dihoeni, ac yna cafodd glefyd, o'r hwn ni chryfhaodd hyd ei fedd. Yn ystod yr wyth mlynedd cyntaf o'i gystudd ei unig ymborth oedd llaeth, wedi ei wneud yn "faidd," neu "bosel."
