EBEN FARDD.
"Eben Fardd oedd Eben fwyn,—ni welwyd
Anwylach gwr addfwyn,
O'ı golli mae cyni cwyn,
Oes uchel barhaus achwyn."
Hiraethog. "Yм mhob gwlad y megir glew," medd yr hen ddi— hareb, ond yn sicr codir mwy o rai glewion mewn ambell i ardal na'r llall. Chwiliwch chwi, blant, pa faint o enwogion gododd yn Eifionydd, a diameu y cewch lu mawr ohonynt. Dywed Goronwy am enwogion Mon:—
Pwy a rif dywod Llifon?
Pwy rydd i lawr wyr mawr Môn?"
Pe dechreuid cyfri gellid dweyd yn debyg am wyr mawr Eifion.
Ar fron bro hardd Eifionydd y magwyd Eben Fardd, ac y mae yn un o'i phlant enwocaf ac yn un o feirdd goreu Cymru. Ganwyd ef ym mis Awst, yn y flwyddyn 1802, yn Nhan Lan ar dir y Gelli Gron ym mhlwyf Llanarmon. Bedyddiwyd ef yn eglwys blwyfol Llangybi. Ei dad oedd Thomas Williams, gwehydd o ran ei alwedigaeth.
Mae yn debyg na wyddoch chwi, blant yr ugeinfed ganrif, beth yw gwehydd. Yn yr hen amser gynt, enillai llawer eu bywoliaeth drwy "nyddu" a "gwau." Byddent yn nyddu yr edafedd o'r gwlan gyda'r droell. Yna byddent yn gwau "brethyn cartref" o'r edafedd gyda gwydd." Dyna oedd gwaith tad Eben Fardd, a bu Eben hefyd yn dilyn yr un gorchwyl am rai blynyddoedd. Gweuwyd llawer o frethyn cartref clyd a chynnes yn hen fythynod Cymru yn amser ein hynafiaid.
