Tudalen:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu/175

Prawfddarllenwyd y dudalen hon

Gwerthwyd darn o dir yn Charing Cross Llundain yn ol dros filiwn o bunau yr erw; a darn yn Cornhill yn ol dwy filiwn a haner o bunau yr erw; a darn arall yn y ddinas yn ol tair miliwn a chwarter o bunau (3,250,000p.) neu dros un filiwn ar bymtheg o ddoleri ($16,000,000) yr erw. Gwerthwyd tir am bedwar ugain punt (neu bedwar can doler) y droedfedd ysgwar. Cyfeiriai at byllau glo Deheudir Cymru, gan ddweyd:

"Derbynia'r landlordiaid yno wyth miliwn o bunau'r flwyddyn mewn royalties. Am beth? Nid hwynthwy osododd y glo yn y ddaear. Pwy a sylfaenodd y mynyddoedd? Ai y landlord? Ac eto wele'r landlord, drwy ryw 'hawl ddwyfol, yn mynu cael toll o wyth miliwn o bunau'r flwyddyn am ddim ond caniatau i'r glowr y ffaír o beryglu ei fywyd wrth dori y glo."

Rhoddodd engreifftiau o gwmniau yn gwario chwarter miliwn o bunau (250,000p.) i agor pwll glo, a methu cael glo yno yn y diwedd. "Pan fethodd arian y cwmni," ebe Lloyd George, "beth wnaeth y landlord? Rhoi'r beiliaid i mewn i gymeryd meddiant o'r eiddo. Un engraifft eto, darn o ddiweddglo ei araeth fawr ar "Doll y Landlord ar Ddiwydiant."

"Pwy a ordeiniodd fod landlordiaid i gael tir Prydain yn fael dygwydd (perquisite)? Pwy a wnaeth ddeng mil o bobl yn berchenogion y ddaear, a'r miliynau eraill o honom sydd yn byw yma yn drespaswyr yn ngwlad ein genedigaeth? Pwy sydd gyfrifol am fod un dosbarth o'r bobl yn gorfod malu ei gorff mewn llafur caled ddyddiau ei oes i enill prin ddigon o fwyd i'w gadw yn fyw, tra dosbarth arall na wna ergyd o waith yn ei fywyd yn derbyn bob awr o'r dydd a'r nos, yn nghwsg ac yn effro, fwy o arian nag a ga ei gymydog tlawd am weithio blwyddyn gron? O ba le y daeth llech y gyfraith yna? Bys pwy a'i hysgrifenodd? Yn yr atebion i'r cwestiynau yna gwelir y perygl i'r trefniant cymdeithasol a gynrychiolir gan yr Arglwyddi, ond ceir ynddynt addewid am ffrwythau adfywiol i enau sychedig y werin sydd wedi bod yn troedio'r ffyrdd llychllyd drwy dywyllwch yr oesau, ond ydynt heddyw yn dod i gyraedd y goleuni."