(2) "Egwad." Sant oedd yn byw oddeutu diwedd y 7ed ganrif, ac i'r hwn mae Eglwys Llanegwad, yn Nghethinog, wedi ei chysegru. Yr oedd William Egwad (bardd rhagorol,) a flodeuodd yn y 15ed ganrif, a'r hwn oedd yn enedigol o Lanegwad, yn ddysgybl i Lewis Glyn Cothi. Mae hen olion yno yn awr, a elwir "Eisteddfa Egwad." Mab ydoedd Sant Egwad i Cynddylig ap Cenydd, ap Aur y Coed Aur.
(3) "Llan Sawyl." Plwyf yn ymyl un Caio. Mae wedi ei alw ar ol Sawyl Benuchel, yr hwn oedd yn byw yn nghanol y 6ed ganrif. Rhestrir ef gyda Phasgen a Rhun, dan y titl o "dri Thywysog Uchel- frydig Prydain," ac yn herwydd ei drais, fe ymunodd ei bobl drwy gynghrair â'r Sacsoniaid, a thrwy hyny hwy aethant yn un bobl. Yn ganlynol, efe a gyflwyn- odd ei hunan i wasanaeth crefydd, (Gwel y Cambrian Biography, p. 313;) yr hyn, ebe'r beirniad Rees, sydd yn ymddangos fel yn ymarferiad gan dywysog- ion wedi iddynt golli eu harglwyddiaethau. Fe ddy- benodd Sawyl ei yrfa yn Monachlog Bangor Is-coed. "Llan Sadwrn." Gan ein bod yn ymyl y lle, cys- tal i ni ddyweyd fod yr Eglwys wedi ei chysegru i Sadwrn, neu Sadwrn Farchog, ap Bicanys o Lydaw, a brawd Emyr Llydaw, yr hwn oedd yn byw yn y 6ed ganrif. Daeth i'r wlad hon gyda Chadfan, o Lydaw, yn ei hen ddyddiau; ac y mae y capel oedd dan Cyn- wyl Gaio wedi ei gyflwyno iddo.
(4) "Henw y gŵr yw Hen Gyrys." Cyrus o Iâl.
(5) "Ei fedd, &c," h.y., meth—metheglin.
(6) "Malläen." Tybiwn mai y mynydd ger Caio, a elwir "Mynydd Mallân," a feddylia ein bardd. Nid ydym yn gweled dim arall yn dywyll iawn yn y cywydd hwn, ag sydd yn gofyn esponiad.
Un cywydd yn ychwaneg, ac yna ni a ymadawn
