oedd yno, yn disgwyl fy ngweled yn rhedeg ar frys yma ac acw i chwilied am wyau.
Y neb fedr yfed ysbrydiaeth mynyddoedd, safed ar ben Mynydd Carmel. Gwêl hwy yno, yn dyrfa fawr hanner ysbrydol, o'r Eifl i'r Mynydd mawr Gwêl y Wyddfa, yn edrych i lawr yn wylaidd fawreddog, drwy Ddrws y Coed. Wrth droed y mynydd un ochr y mae Dinas Dinlle a'r môr; yr ochr arall y mae llynnoedd Nantlle, Pen y Groes, a'r mynyddoedd. Y mae'r ddwy ochr yn gyforiog o'r ddwy lenyddiaeth sydd anwylaf i'r Cymro. Ar y naill law gwêl Dinas Dinlle dan hud dieithr babanod ei bobl; ar y llall gwêl Dal y Sarn, o'r lle y cyhoeddwyd yn hyawdl dragwyddoldeb a thrugaredd i filoedd.
Dyma le i weled mawredd y mynyddoedd a ffyrdd y môr. Yr ydym fel pe ym mhresenoldeb Rhyddid, a gofynnwn ymhle mae'n trigo,—ai ar lwybr y mynyddoedd ynte ar lwybr y môr. Yma y mae môr a mynydd yn dadlu, yng ngwydd ei gilydd, mai hwy yw cartref rhyddid. "Mi," ebe'r mynydd, "a gedwais draw fyddin ar ol byddin, ac a wnes Gymru'n gysegr rhyddid." "A minnau," ebe'r môr, "a roddais lwybr i'r gwas ddianc rhag ei feistr ac i'r erlidiedig fynd o glyw llais y gorthrymydd, a chludais ymborth i'r isel-radd fel na ddibynnent yn hollol ar yr arglwydd tir." Ond er dadle'n hyawdl yn unigedd tawel hyfryd yr hwyr, yn y gynulleidfa ardderchog honno, unent i ddweyd mai ar ben Carmel y dylai cofgolofn rhyddid Cymru sefyll, rhwng mynydd a môr, ac yng nghlyw llais y ddau,—
"Two voices are there; one is of the sea,
One of the mountains; each a mighty voice,
In both from age to age thou didst rejoice,
They were thy chosen music, Liberty!"
