Tudalen:Yr Ogof.pdf/209

Prawfddarllenwyd y dudalen hon

ugeiniau—cannoedd, am a wn i—o dro i dro. Pymtheg yr un bore unwaith yng Ngâl, Syr. Ond y mae hwn yn wahânol." Gwlychodd ei fin ac edrychodd yn erfyniol ar y canwriad.

"Sut, Marcus?"

"Wn i ddim yn iawn, Syr. Fel petaech chwi'n meddwl bod hon'na". a nodiodd tua'r groes—"bod hon'na'n rhan o'i fywyd. Bod yr hyn a bregethai—beth bynnag oedd—yn rhywbeth yr oedd yn rhaid iddo farw trosto.

"Yn werth marw trosto?"

"Ie, Syr, yn werth marw trosto, ond . . . ond yn fwy na hynny. Yn rhywbeth y mae'n rhaid marw trosto. Rhywbeth—sut y gallaf fi egluro, Syr?—rhywbeth mor fawr, mor dda nes . . . nes.

Chwiliai'r hen filwr yn galed ond yn ofer am eiriau. Bodlonodd ar deimlo gwead y wisg yn ei ddwylo, gan syllu'n ffwndrus ar yr ystaen waedlyd o dan ei fysedd.

"Pan weddïodd trosom, Syr," chwanegodd, gan ddal i edrych ar y wisg, "fe aeth y nerth allan o'm braich i. Mi rois i'r morthwyl i Leo. Efallai fy mod i'n meddalu wrth fynd yn hŷn"—a chwarddodd yn nerfus i geisio cuddio'i deimladau"ond 'fedrwn i ddim curo'r hoelion i ddwylo'r carcharor yna, Syr." Taflodd ei ben, gan wenu, ond â'i wefusau'n unig y gwenai, fel petai'n methu ymlid y dwyster o'i lygaid. Yna crafodd ei foch, a sylwodd Longinus fod ei law yn crynu.

Rhyfeddodd y canwriad wrth wrando ac edrych arno. Prydain, Gâl, Ysbaen, Gogledd Affrig, yr Aifft, Palestina caledwyd hwn gan frwydro ac ysbeilio a lladd ar hyd a lled yr Ymerodraeth: is cleddyf gorchfygol Rhufain, chwarddodd a rhegodd ffordd drwy ing llawer gwlad, a gallai, yn sicr, adrodd storïau a fferrai waed rhywun. Ond dyma ef yn awr, wrth groeshoelio'r Iddew dinod hwn, a'i law yn crynu a rhyw ddryswch mawr yn llond ei lygaid.

Troes ymaith i ymuno â'r lleill, gan gerdded yn araf a breuddwydiol. Dilynodd Longinus ef.

Chwarae disiau yr oedd y rheini, gan aros yn aml i yfed iechyd ei gilydd. Yr uchaf ei gloch oedd Fflaminius, a gwelai'r canwriad ef yn stryffaglio codi oddi ar y graig â chostrel yn ei law.