PENOD III.
YR YSGOLFEISTRIAID YN DYFOD YN BREGETHWYR.
Y PARCH. JOHN ELLIS, ABERMAW.
Rheolau Mr. Charles i'r Ysgolfeistriaid—Llythyr at Mr. Charles oddiwrth Gymdeithas Genhadol Llundain yn 1799—Cymru yn Baganaidd—Ysgolfeistriaid Griffith Jones, Llanddowror, yn amser Howell Harries—Y Parch. Robert Roberts, Clynog, yn rhestr yr Ysgolfeistriaid—Crwydriadau boreuol John Ellis, Abermaw—Yn cael ei gyflogi gan Mr. Charles —Yn byw yn Abermaw, ac yn dechreu pregethu—Yn cael ei rwystro i bregethu yn Llwyngwril gan Lewis Morris yn 1788—Yn cadw ysgol yn Brynygath, Trawsfynydd—Lewis Morris yn ysgol Brynygath—Mr. Charles yno yn pregethu—Trwydded gyfreithiol John Ellis.
OR lliaws ysgolfeistriaid cyflogedig a fu yn ngwasanaeth ac o dan arolygiaeth Mr. Charles, cyfododd amryw, fe allai y nifer lliosocaf, yn bregethwyr. Daeth nifer o honynt i safleoedd pwysig yn y Corff, a rhai yn enwog fel pregethwyr. Mae yn wir i eraill aros yn y swydd o ysgolfeistriaid ar hyd eu hoes, fel y cawn sylwi eto, a bu y cyfryw yn wasanaethgar i achos crefydd mewn cylchoedd llai cyhoeddus. Am na chadwyd rhestr gyflawn, aeth enwau llawer o'r dynion llai cyhoeddus hyn ar goll. Nid ydyw ond peth naturiol i'r rhai a ddaethant yn bregethwyr ac efengylwyr fod yn fwy adnabyddus yn yr oes hon. Peth naturiol ddigon hefyd ydoedd i nifer da o'r ysgolfeistriaid gyfodi yn bregethwyr. Y mae llawer o debygolrwydd a chydnawsedd rhwng y ddwy swydd a'u gilydd, ac yr oedd y gwahaniaeth rhyngddynt, gan' mlynedd yn ol, yn llawer llai nag ydyw yn bresenol.
Un o'r cymhwysderau cyntaf oll, fel y crybwyllwyd o'r
