Beryl/Pennod XVI
| ← Pennod XV | Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona) |
Pennod XVII → |
XVI.
A'i gwallt fel banadl melyn,
A rhosyn oedd ei gwên.
—WIL IFAN.
NID i'r siop esgidiau yr aeth Nest wedi'r cwbl, ond i'r Ysgol Sir i Lanilin. Pan welwyd fod enw Nest Arthur ymhlith y rhai a enillasai Ysgoloriaeth o ysgol Aelybryn, bu dadlau brwd ar aelwyd Maesycoed. Eric oedd dyn y teulu, ac ef, gan hynny, meddai ef, a wyddai beth oedd orau er lles Nest.
"Ond, Eric bach, y mae eisiau imi ennill arian, ac y mae'n well gennyf fynd i siop esgidiau na mynd i'r ysgol," ebe Nest.
"Chei di ddim mynd i siop esgidiau nac i un siop arall," ebe Eric. "Ni fyddi di ddim yn neb byth os dechreui di mewn siop, a thithau heb gael dim addysg. Y dyddiau hyn, ar lawr y mae pawb sydd heb addysg."
"Yr wyt ti'n siarad fel dyn profiadol," ebe Nest.
"Fi yw dyn y teulu," ebe Eric.
"Eric sydd yn iawn, Nest fach," ebe Beryl. "Cofia am y pwys a roddai 'nhad ar addysg."
"Beth amdanoch chwi eich dau, ynteu? ebe Nest.
"Y mae Beryl a minnau wedi cael addysg Ysgol Sir," ebe Eric, ac yr ydym yn parhau i ddysgu o hyd. Rhaid i tithau gael yr un chwarae teg â ninnau o leiaf, a chawn weld beth a ddaw wedyn."
"Ond o ble daw'r arian, blant bach? Cofiwch am Geraint ac Enid. Bydd eisiau rhywbeth ar eu cyfer hwy," ebe Nest.
"Ymhell cyn deui di allan o'r Ysgol Sir, byddaf fi'n ennill digon fel na bydd eisiau pryderu," ebe Eric.
"Byddi dithau'n ennill arian mawr wedi cael ysgol a choleg, a chei dithau helpu wedyn," ebe Beryl.
"O dîr! Chwi eich dau yw'r meistr a'r feistres, mae'n debyg, a rhaid imi ufuddhau," ebe Nest, a gwenu'n fwyn ar ei brawd a'i chwaer.
Rhoes Beryl ei breichiau amdani a'i gwasgu at ei chalon. "Nid rhyfedd," meddai wrthi ei hun, "fod pawb mor hoff o Nest. Y mae mor annwyl ac mor bert."
Felly, yn ystod y flwyddyn ddilynol, aeth Eric i Lanilin fel arfer, Nest i Dregwerin, a Geraint ac Enid i Aelybryn. Tua'r un pellter oedd Tregwerin o Faesycoed ag o Fodowen. A dilyn llwybr troed trwy'r caeau am ran o'r ffordd, nid oedd yn fwy na milltir a hanner.
Aethai'r Eisteddfod heibio—heb wobr i gôr Mr. Morgan. Bwriadai fod yn fuddugol yn yr un nesaf, wedi i'w gantorion ieuainc gael blwyddyn arall o'i addysg ef. Erbyn hyn yr oedd Eric dros yr oed i ymuno â'r côr, ac yr oedd Nest yn rhy brysur gyda'i gwersi i feddwl gwneud hynny. Un nos Sul ym mis Mai, daeth Mr. Morgan i Faesycoed i erfyn ar Nest gystadlu ar y Solo i ferched o dan un ar bymtheg oed. "Eos Lais" oedd yr alaw. Byddai'n taro llais Nest i'r dim. Gwnâi ef ei orau glas i'w dysgu'n dda. Yr oedd eisiau i Nest ddechrau canu'n gyhoeddus, ac yr oedd eisiau i bobl yr ardal a'r cylch wybod pa fath gantores oedd yn eu plith. Yr oedd gini o wobr. Peth arall, os enillai yn Llanilin, diau y teimlai'n ddigon cryf i ganu mewn Eisteddfodau eraill ar hyd a lled y wlad. Yr. oedd modd ennill llawer o arian felly.
Gwelodd Nest yn hyn gyfle i helpu Beryl ac Eric, ac addawodd gystadlu.
Daeth y dydd pwysig o'r diwedd,—y pwysicaf o holl ddyddiau'r flwyddyn yn ardal Llanilin. Yr oedd heolydd y dref yn llawn o bobl a cherbydau yn gynnar yn y bore.
Dechreuai cyfarfod cyntaf yr Eisteddfod am ddeg. Ni orffennid tan chwech yn y prynhawn. Byddai "Cyngerdd Mawreddog" drachefn yn yr hwyr.
Aeth Eric a Beryl a Nest yno erbyn deg. Yr oedd Eric wedi sicrhau lleoedd yn barod erbyn cyfarfod y prynhawn. Am un ar ddeg yr oedd rhagbraw ar y Solo yn un o gapeli'r dref. Hyd hynny caent aros ar y cae a gweld y tyrfaoedd yn dylifo i'r babell.
Câi Beryl a Nest bleser mawr wrth sylwi ar wisgoedd y merched. Gwisgai pob un ei dillad gorau ar y dydd hwnnw. Yr oedd dillad newydd ganddynt hwythau eu dwy. Ffroc fach syml o sidan gwyn oedd gan Nest. Un o ddefnydd ysgafn lliw blodau'r grug oedd gan Beryl. Meddyliai Eric nad oedd harddach dwy chwaer gan neb; ond ni ddywedodd air am hynny.
Yr oedd Geraint ac Enid wedi mynd i Benylan am y dydd. Gofynasai Mrs. Lewis am gael gofalu amdanynt. Byddai'n dda ganddi gael eu cwmni, gan mai hi'n unig o'r teulu a fyddai gartref ar y dydd hwnnw.
Daethant o'r rhag braw yn llawen. Yr oedd Nest i fod yn un o dair i ganu ar y llwyfan. Wedi cael bwyd, aethant i'w lleoedd yn y babell, ond yr oeddynt eu tri'n rhy gyffrous i sylwi llawer ar ddim a âi ymlaen.
"O dîr!" ebe Nest, "buaswn i 'n hapus pe bawn wedi canu—gwobr neu beidio. A beth os methaf eto, ar ôl yr holl ffwdan!" Gwna dy orau. Ni all neb ddisgwyl iti wneud mwy," ebe Beryl.
Yr wyt yn siwr o ennill," ebe Eric yn bendant.
"Ti yw dyn y teulu, felly dylet wybod," ebe Nest.
Unig ofn Mr. Morgan oedd y câi Nest ofn y dyrfa fawr. Un peth yw canu mewn capel i ddyrnaid o bobl, peth arall yw sefyll o flaen torf fawr mewn pabell eang am y tro cyntaf.
O'r diwedd, bloeddiodd yr arweinydd:
"Bydded y merched dan un ar bymtheg oed sydd yn cystadlu ar Eos Lais' yn barod i ganu ar ôl yr unawd ar y crwth. Y tair sydd i ddyfod i'r llwyfan yw 'Eos Unig,' Ceridwen,' a 'Nest.'"
Nest oedd yr olaf i ganu. Edrychai'n hardd iawn ar y llwyfan yn ei gwisg wen, ei hwyneb yn fwynder i gyd, a'i gwallt fel gwawl ar ei phen.
"Eric," ebe Beryl mewn sibrwd, "mae Nest fel angel."
.jpg)
"ERIC," EBE BERYL,"MAE NEST FEL ANGEL".
Canodd y piano'r llinell agoriadol, a dyna lais clir, mwyn, hiraethus, Nest yn swyno'r dorf:
.jpg)
Pa hyfryd-lais pêr ei fri
Nid oedd arwydd o ofn yn y llais hwnnw. Yr oedd Nest, yn ddiau, wedi anghofio presenoldeb pawb. Canai fel eos. Rhoes rywbeth yn y gân fach syml nas gwelsai neb ynddi o'r blaen,—hiraeth a dwyster, llonder a chwarae. Disgleiriai llygaid Eric. Treiglai'r naill ddeigryn ar ôl y llall ar hyd gruddiau Beryl. Yr oedd arni gywilydd eu sychu, a thrwy hynny ddangos eu bod yno. Nid hi oedd yr unig un â llygaid llaith yn y lle. Dyna Nest wedi gorffen, a dyna daranau o gymeradwyaeth.
Wrth ddyfarnu'r wobr iddi, dywedodd y beirniad fod dyfodol gwych o flaen y gantores fach honno. Os câi ei llais y driniaeth a haeddai, ac yr oedd yn rhaid i rywun ofalu am hynny, fel na chollid peth mor werthfawr,— teimlai ef yn siwr y deuai Cymru gyfan i wybod amdani, ie, a'r byd hefyd!
Gwenu'n wylaidd a wnâi Nest wrth dderbyn y wobr yn sŵn y curo dwylo, a meddwl mor amhosibl oedd i eiriau'r beirniad byth ddyfod i ben.