Bywyd y Parch. Ebenezer Richard/Cynlluniau o bregethau

Bywyd y Parch. Ebenezer Richard

gan Henry Richard

a Edward W Richard

PREGETH ^[1] Y PARCH. EBENEZER RICHARD,

Ar Act. xxvi. 18.—I agoryd eu llygaid.

MAE y geiriau hyn yn dyfod i mewn yn yr araeth ryfeddol hòno a draddodwyd gan yr Apostol Paul o flaen Agrippa, Ffestus, Bernice, ac eraill.

Yr oedd Paul y pryd hwn yn garcharor mewn cadwyn am air Duw, ac am dystiolaeth Iesu Grist, ac wedi ei ddwyn ger bron llywiawdwyr a breninoedd oblegid ei ymlyniad wrth grefydd; ac wrth sefyll ger bron y fainc y mae yn cael cenad i ateb drosto ei hun, ac wrth ateb y mae yntau yn defnyddio y cyfle i wneuthur yr araeth anghydmarol hon. Y mae yn dangos yma dri pheth am dano ei hun.

1af. Ei fuchedd o'i febyd. Y modd y codwyd ef i fynu wrth draed Gamaliel, ac mai yn ol y sect fanylaf o'n crefydd ni y bum i fyw yn Pharisead.' 2il. Y tro rhyfedd a ddaeth arno. Y modd y galwodd Crist ef, ei droi o fod yn Iuddew i fod yn Gristion, o fod yn erlidiwr i fod yn weddiwr, o fod yn gablwr Crist yn bregethwr Crist, ac yn ewyllysgar i ddyoddef dros ei enw. 3ydd. Ei anfoniad gan Grist at y cenedloedd, at y rhai yr wyf fi yn dy anfon di yr awr hon.' Geiriau Crist wrth Paul yw y rhai hyn, ac yn cael eu hadrodd gan Paul o flaen Agrippa; ac wrth nodi ei anfoniad i fod yn bregethwr Crist, y mae yn dangos y dybenion i ba rai yr oedd yn cael ei anfon, ac felly yn dangos dybenion mawr gweinidogaeth yr efengyl yn mhob oes o'r byd, I agoryd eu llygaid, ac i'w troi o dywyllwch i oleuni.' Dyma yr amcan mawr wrth ei anfon i ganol y cenedloedd deillion, i agoryd eu llygaid;' a chan eu bod yn ddeillion, nid eill dim fod yn fwy defnyddiol iddynt nac agor eu llygaid. Nid llygaid eu cyrph a feddylir, (er y mae yn ddiau i'r Apostol dderbyn awdurdod gwyrthiol oddiwrth Grist i roddi llygaid i ddeillion naturiol,) ond llygaid y deall, llygaid y meddwl, llygaid ysbrydol.

Gwelwn yma hefyd nad oedd Paul a'i frodyr i fod yn ddim yn y gorchwyl yma ond offerynau, ac nid eill cenadon y gair fod yn ddim hyd y nos hon ond fel y defnyddir hwy gan Grist. Efe yn unig a all agor llygaid y deillion, ac fe ddanfonir yr efengyl i ychydig ddyben i blith deillion, onis agorir eu llygaid. Gellwch ddifyru deillion, gellwch ganu tune wrth eu bodd, ac eto bod eu llygaid yn nghau, ond y gymwynas benaf â'r dall yw agor ei lygaid.

I. Fod pechaduriaid wrth natur â'u llygaid yn nghau yn mhob gwlad, o bob iaith, ac yn mysg pob cenedl→ yn ddeillion ysbrydol.

II. Mae gorchwyl Duw yw agor llygaid pechadur. III. Mae gweinidogaeth yr efengyl yw y moddion appwyntiedig ac arddeledig gan Dduw i agor llygaid deillion.

I. Fod pechaduriaid wrth natur â'u llygaid yn nghau. Y mae dallineb naturiol yn tarddu o amryw achosion. 1. Y mae rhai wedi eu geni felly o groth eu mam; dyna fel yr oedd y dyn hwnw yr agorodd Crist ei lygaid, 'Ni a wyddom mai hwn yw ein mab ni, ac mae yn ddall y ganwyd ef.' 2. Henaint ac oedran yn pylu ac yn tywyllu y llygaid; fel hyn yr oedd yr hen batriarchiaid, Isaac a Jacob. Mae esiamplau am lawer fel hyn, wedi gweled am ugeiniau o flynyddoedd, yn colli eu golwg. 3. Barn Duw wedi taro rhai yn ddeillion weithiau; fel hyn yr oedd ar drigolion Sodom, cael eu taro â dallineb disymwth nes oeddynt yn ymbalfalu am y drws, a ffaelu ei gael; a phur debyg mae trengu yn ddeillion wnaethant dan y gafod frwm- stan. 4. Trwy ddwylaw dynion; felly y gwnaed âg Hezeciah.

Y mae hefyd amryw achosion i ddallineb ysbrydol:

1. Llygredigaeth natur: nid yn ddeillion y creodd Duw ddynion ar y cyntaf. O na, 'roedd Adda yn gweled yn eglur ac yn mhell, ond fe ammharwyd ei natur yn y fath fodd trwy bechod, fel yr aeth yn ddall, ac y mae ei ol i'w weled ar ei holl hiliogaeth; yn ddall o galon. 2. Y diafol; y mae ganddo ef law ryfedd yn y gwaith hwn.

3. Hunan-dyb ac ymchwydd-meddwl ei fod yr hyn nid yw. Felly yr oedd yr eglwys yn y Datguddiad, Goludog wyf, a mi a gyfoethogais, ac nid oes arnaf eisiau dim.' Wel, a oes dim o honi felly? O nac yw, heb weled mae hi; pe gwelai ei hun, ' y mae yn dlawd, yn anghenus, yn ddall.'

4. Diffyg y grasusau ysbrydol hyny â pha rai y mae y gwaredigion yn cael eu cynnysgaeddu, megis ffydd, amynedd, cariad, &c.; ' a'r hwn nid yw y rhai hyn ganddo, dall ydyw.'

5. Anwybodaeth wirfoddol; cau eu llygaid yn erbyn y goleuni-ni fynant mo hono.

6. Barn Duw yn rhoi i fynu i ddallineb.

II. Gorchwyl Duw yw agor llygaid y deillion. Salm cxlvi. 8; cxix. 18. Esa. xlii. 7. Luc xxiv. 45. 1 Pedr ii. 9.

1. Nid oes neb arall yn meddu digon o allu.

2. Nac ychwaith ddigon o drugaredd a thosturi. III. Gweinidogaeth yr efengyl yw'r moddion a ddefnyddir i agor llygaid pechaduriaid. Act. xiv. 1; xvii. 3, 4. Rhuf. i. 10, &c.

Gwelwn oddiwrth hyn,

1. Y dylai fyned yn gashau, yn ffieiddio, ac yn ddial ar yr hwn fu yn achos tynu llygaid cymaint. Pe b'ai rhyw ddyn wedi tynu llygaid plentyn yn y dref yma, byddai yn anhawdd iawn i'r mamau tyner adael ceryg y street yn llonydd heb eu rhoi yn un â'i ben, ac anhawdd iawn i'r tadau tirion adael eu dyrnau yn llonydd heb eu gosod arno; ond yr wyf fi yn myned i ddweud am un dynodd lygaid miloedd, ac mi gyhoeddaf ei enw ar g'oedd y dyrfa-pechod; ac eto y mae llawer yn coleddu y fath adyn a hwn! O aed yn ddial arno!

2. Gobeithio y cynhyrfa Duw deimladau o dosturi at y deillion. Pan y byddo'r mamau tyner yma yn gweled rhyw blentyn bach dall yn cardota ar hyd yr ystrydoedd, y mae tosturi yn cael ei greu yn eu teimladau tuag ato, a rhyfeddu na fuasai eu plant bach hwythau felly. Ond O, a gaf ddweud wrthych, y mae genych blant, a pherthynasau, a chymmydogion heb lygaid, a chwithau er hyny yn gwbl ddiofid am danynt! Os gellir tywallt cymaint o ddagrau dros un plentyn dall naturiol, a oes dim un deigryn i'w spario dros yr holl ddeillion ysbrydol.

3. Cyngorwn holl ddeillion y wlad i gadw ochr y ffordd. Mae'r hen Bartimeus wedi bod yn galondid i fy meddwl i lawer gwaith. Yr oedd e' wedi bod er ys llawer o amser efallai ar ymyl y ffordd yn deisyf elusen, yn begian dimai; ac yr oedd yno y diwrnod yr aeth yr Iesu heibio, ac fe glywodd swn y dyrfa, ac fe ofynodd beth oedd y mater; mae rhyw beth mwy heddyw nac sydd bob dydd. Mae rhyw un yn ateb, fod Iesu o Nazareth yn myned heibio. Mi debygwn y clywn i e'n dywedyd, O yr oeddwn yn dysgwyl y cyfle er ys llawer dydd; yn awr mi waeddaf arno, ‘Iesu, fab Dafydd, trugarha wrthyf!' 'Roedd yno ryw gentry yn rhodio o flaen y dyrfa yn dechreu ei geryddu,—— Taw son, paid a bod yn impudent i flino'r athraw; ni fu'r gwr mawr a'i gwmni erioed y ffordd hon o'r blaen, ac a thi sydd yn myn'd i roi dy nadau? Ond lwyddodd dim gydag ef i dewi; efe a lefodd yn uwch o lawer iawn, ‘Iesu, fab Dafydd, trugarha wrthyf.' Yn awr syned nefoedd a rhyfedded daear gyda fi wrth y gair nesaf, A'r Iesu a safodd!' Fe safodd yr haul pan galwodd Joshua, fe arosodd y lleuad ar gais tywysog Israel, ond dyma beth anfeidrol fwy, Creawdwr yr haul a'r lleuad yn aros wrth fod cardotyn tlawd, hen feggar dall yn gwaeddi arno; ac mi ddych'mygwn y gwelwn rhyw ddyn calon-dyner yn rhedeg a'r newydd anwyl iddo, Cymer gysur; y mae efe yn galw am danat.'

Y MAE y cynlluniau (sketches) canlynol o bregethau wedi eu cymeryd o'r nodau hyny a fyddai Mr. Richard arferol o'u parotoi yn ei fyfyr-gell cyn ymddangos yn y cyhoedd.

Act. xxviii. 18.— Ac o feddiant Satan at Dduw.

I. Sefyllfa dyn wrth natur-' yn y tywyllwch;' tywyllwch pechod, anwybodaeth, ac anghrediniaeth. Ioan i. 5. a iii. 19. 2 Cor. vi. 14. Eph. v. 8, 11.
1. Yn y tywyllwch am Dduw a'i berffeithiau. Jer, ix. 6. Ioan xv. 21. 1 Thes. iv. 5. 2 Thes. i. 8.
2. Am bechod a'i ganlyniadau. Rhuf. vii. 7, 13. Psalm li. 4. Gen, xxxix. 9.

3. Am ffordd heddwch, cyfiawnhad, ac iechawdwriaeth trwy Grist. Act. xvi. 17. a xviii. 25, 26.
4. Am yr Ysbryd a'i waith cadwedigol ar yr enaid. Ioan iii. 4. 1 Cor. ii. 14. Rhuf. viii. 5.
5. Am yr Ysgrythyrau; ni fedrant ganfod dim i ddeddf nac efengyl. Salm cxix. 12, 18, 26, 33, 64. 2 Cor. iv. 3.
6. Am eu rhan yn y byd tragywyddol, ac i ba le maent yn myned. 1 Ioan ii. 11.

II. Y sefyllfa i ba un y maent yn cael ei galw iddi—'i oleuni,' 'ï'w ryfeddol oleuni ef.'
1. At Dduw, yr hwn sydd oleuni ei hunan. Salm xxvii. 1. 1 Ioan i. 5.
2. At Grist, yr hwn yw'r goleuni, gwir oleuni'r byd. Ioan i. 4-9.
3. At y Gair, yr hwn sydd oleuni i'w llwybr. Salm cxix. 105. a xix. 8. a xliii. 3. Diar. vi. 23.
4. I oleuni cyflwr grasol yn y byd hwn. 2 Cor. iv. 6. Eph. v. 14.
5. I oleuni gogoniant yn y byd a ddaw. Col. i. 12. Goleuni yw hwn heb gymylau, heb ddiwedd.

III. Y modd y mae'r efengyl yn effeithio byn-troi.' Dan. xii, 3. Iago v. 20. Act. iii. 26.
1. Nid troad allanol yn unig yw hwn, nid diwygiad allanol yn ei ymddygiadau yn unig ydyw. Matt..xxiii. 27, 28. Rhuf. ii. 28. 1 Sam. xvi. 7.
2. Nid cyfnewidiad barn yn nghylch athrawiaeth ydyw.
3. Ac nid adferiad ar ol gwrthgiliad ydyw.

Ond y gwaith cyntaf ydyw troedigaeth.
1. Y mae yn droedigaeth tumewnol yn y galon. Salm xix. 7.
2. Y mae yn droedigaeth gwirioneddol.
3. Y mae yn droedigaeth ddwyfol. Salm lxxxv. 4.
4. Y mae yn droedigaeth dragywyddol.
5. Y mae gweinidogion y gair yn offerynau yn y troad hwn.

Act. xxvi. 18.— Ac o feddiant Satan at Dduw.

I. Cyflwr truenus plant dynion-'yn meddiant Satan.'
1. Mae yn feddiant hen iawn. Yr oedd y dyn cyntaf yn ei feddiant.
2. Anghyfiawn iawn; oherwydd meddiant Duw ydyw o ran hawl, Salm c. 3; a'r diafol trwy dwyll, dichell, a chelwydd.
3. Cadarn iawn. Esa. xlix. 24, 25. Matt. xii. 29.
4. Creulon a chaled iawn i gorph ac enaid. Esa. xlix. 25.
5. Tawel a heddychol iawn o du y dyn. Luc xi. 21.
6. Llafurus iawn o du Satan. Eph. ii. 2.
7. Bydd yn feddiant tragywyddol, oni bydd i Dduw gymeryd trugaredd arnom.
Yn mha fodd neu ddull y maent yn ei feddiant?

1. Fel y mae y dall yn meddiant ei arweinydd. Y mae yn eu dallu, yn eu cadw yn ddall, ac yn cynnyddu eu dalliaeb. 2 Bren. vi. 19.
2. Fel caffaeliaid yn meddiant eu goresgyawr. Gwel Adonibezec.
3. Fel aderyn yn meddiant yr adarwr. 1 Tim. iii. 7, a vi, 9.
2 Tim. ii. 26.
4. Fel plentyn yn meddiant ei dad. Ioan viii. 44.
5. Fel carcharor yn meddiant ceidwad y carchar.
6. Fel gwas yn meddiant ei feistr. Matt. viii. 9.
7. Fel addolwyr yn meddiant eu Duw. 2 Cor. iv. 4.

II. Y cyflwr y dygir dynion iddo drwy yr efengyl-at Dduw. Dyma yw dyben mawr prynedigaeth, 1 Pedr iii. 18; a dyben mawr galwedigaeth yr efengyl, Esa. Iv. 7.
1. I wybodaeth achubol o Dduw. Ioan xvii, 3,
2, 1 ddymuno am dano. 2 Sam. xxiii. 5. Esa. xxvi. 8, 9.
3. I'w garu yn wirioneddol. Deut. xxx. 6.
4. I ymddiried ynddo. Salm xl. 4.
5. I gymdeithasu a chyfeillachu âg ef. 1 Cor. i. 9. 1 Ioan i. 3.
6. 1 ufudd-dod iddo. Act. v. 39.
7. 1 fwynhad tragywyddol o hono. Salm xvi. 11. a xvii. 5.

Sylwer,

1. Y mae Satan yn para i demtio ar ol y troad hwn.
2. Bydd yn boenydiwr y saint tra y byddant yma.
3. Oud eto ni chaiff eu dinystrio nac yn y byd hwn nac yn y byd a ddaw.
4. Pan y byddo pechaduriaid yn cael eu troi o dywyllwch i oleuni, y maent yn ganlynol yn dyfod o feddiant Satan at Dduw.

Nodiadau

↑ Ysgrifenwyd y bregeth hon gan yr Awdwyr ar waith Mr. Richard yn ei thraddodi, yn y flwyddyn 1829, yn Nghaerfyrddin.

[1] Ysgrifenwyd y bregeth hon gan yr Awdwyr ar waith Mr. Richard yn ei thraddodi, yn y flwyddyn 1829, yn Nghaerfyrddin.

[1]