Bywyd y Parch. Ebenezer Richard/Engreifftiau o brydyddiaeth
| ← Cynlluniau o bregethau | Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry Richard a Edward W Richard |
ENGREIFFTIAU O BRYDYDDIAETH MR. RICHARD.
AR BERSON, DYODDEFIADAU, AC EIRIOLAETH CRIST.
O Edom ddiras, daeth yn llawn urddas
Gorchfygwr addas gwiw,
I ymarddelu, ac etifeddu
Holl deulu meibion Duw.
Hardd yn ei ddillad, boff yn ei wisgad,
Yw'n beirniad enwog 'nawr;
Hynod ei hwyredd, hyglod ei fawredd,
Yn dwyn tangnefedd mawr.
Cyfiawnder yw ei iaith,
Cadweidiaeth yw ei waith;
'Fe sathrodd hefyd, ar winwryf enbyd,
Gorphenodd lychlyd daith;
Gorchfygodd angeu, a'r byd a'i ddrygau,
Trwy ddyoddef ar y bryn;
Ergydion trymion, deddf a'i melldithion
Ya gyfan y pryd hyn.
Deigrynu 'roedd ei waed
Ya drwm o'i ben i'w draed;
Heb gynnorthwywr, 'roedd ein Cyfryngwr,
Ein mwyn ganolwr måd;
O Bozrah waedlyd, daeth craig ein hiechyd,
A gobaith bywyd llawn,
Wedi concwerio, trwy hardd filwrio,
Nes iddo roddi iawn.
Hwn yw'r planhigyn, a'r hardd flagurya
Ddygodd y rhosyn per,
Sydd yn rhaglunio, ac yn pereiddio,
Wrth bledio o flaen ein Ner.
'Nawr mae peroriaeth ei fwyn eiriolaeth,
Yn bridwerth dros y tlawd;
A Iesu'a dadleu, ei waed a'i glwyfau,
Dros feiau'n daliad waawd.
Mae'n Llywydd rhad—ein Rhi—
'Nawr yn ein tywys, lu
Trwy gywrain gyfraith, efengyl odiseth,
Dladleuaeth trosom ni.
Mae yn gorseddu, uwch pob rhyw allu,
'Nawr yn y teulu fry;
Pob goruchafiaeth, a phendefigaeth,
Blaenoriaeth iddo sy'.
Areithio mae ef 'nawr
O flaen yr orsedd fawr,
Am faddeu beian,
A phla camweddau
Ei seintiau ar y llawr;
'Fe lwydda hefyd, nes caffunt wynfyd
Mewn tragwyddolfyd pell,
A'a dwyn o'r tonau,
A'r mawr ofidiau,
I'r gwir drigfanau gwell."
BLOEDD-GYNHAUAF, NEU GAN O DDIOLCHGARWCH AM
GNWD Y FLWYDDYN 1820.
CYD-GANED y meusydd, y dolydd, a'r dw'r,
Canmoled mynyddoedd a moroedd y gwr;
Doed adar y nefoedd a lluoedd y llawr
I seinio clodforedd Duw rhyfedd yn awr.
"Pryd hau a phryd medi, pryd oerni a gwres,
Ddaeth in' o law'r Arglwydd, ein llywydd, er lles;
Pryd hau a chynhauaf, hyfrydaf diball,
I'r eryfaf a'r gwanaf, a'r gwaethaf heb wall.
"Mewn gobaith bu'r arddwr a'r hauwr 'r un wedd,
Ya taflu eu hadau rhwng ewysau i'r bedd;
Ni siomwyd mo'u gobaith, am effaith yr hau
Fe lonwyd calonau a gruddiau y ddau.
"Medelwr a rhwymwr, y gyrwr a'r gwas,
A gyd-lawenychant mewn mwyniant o'r ma's;
Henafgwyr a llanciau, llancesau a phlant,
Gyd-lamant, gyd-ganant, gyd-chwariant a'r dant.
"Mae canu ar goedydd, y gelltydd, a'r gwrych,
Wrth weled fath lawnder, dibrinder, difrych;
Mae'r yeh a'r march gwrol yn hollol run iaith;"
Clodfori a moli eleni yw'r gwaith.
"Mae'r iar a'i man gywion, rai gweinion di-ddrwg,
Ya 'nabod fod lluoedd y nefoedd heb wg;
Y morgrag, cwningod, y bychod a'r brain,
Caed gweled fod gofal di-attal am 'rhai'n.
"Ca'dd hithau'r wenynen fach felen ei lliw,
Rwydd bynt i rydd gasglu a thyru at fyw;
Hi heliodd felusion goreuon eu gwerth,
O flodeu perllanau a brigau y berth.
"Fel hyn mae'r greedigaeth faith helaeth i gyd,
Yn canmol Creawdwr a Noddwr y byd;
'Does dafod ti glywi yn tewi 'r un lle,
Ond diolch yn hylwydd i lywydd y ne'.
"Dewch chwithau, blant dynion, ya hylon a hael,"
Fon'ddigion a thlodion, y gwychion a'r gwael;
I Dduw rhowch ogoniant a'r moliant mewn pryd,
Am iddo dosturio a'n cofio ni gyd.
"Caed blwyddyn goronog, odidog a llon,
Daioni rhagluniaeth fu'n helaeth yn hon;
Dyferodd ar gamrau a llwybrau Duw Ior,
Ryw frasder rhyfeddol, anarhaethol ei stor.
"Mae'r yd a'r grawu goreu, gwenithau a haidd,
Yn ymborth i'r gweiniaid, bugeiliaid y praidd;
'Fe drefnodd ein celloedd, ni phallodd yr un,
Bob lluniaeth yn helaeth, cynnaliaeth i'r dyn.
PENNILLION I'R IEUENCTYD
"O na ddei'ie'netyd yr holl wlad
At Geidwad pechaduriaid;
Ymwrthod a gorwagedd byd,
Yn nghyd a llwybrau'r diriaid.
O deuwch blant, gwrandewch yn rhwydd
Gyfreithiau'r Arglwydd nefol;,
Mynegaf i chwi foreu a nawn
Ei ddeddfau uniawn llesol.
Dysgaf iwch hefyd ofni Duw,
A charu ei glodwiw eiriau;
A'i dystiolaethau gaiff fod byth
Eioh dilyth fyfyrdodau.
O FLAEN PREGETH.
Dysg ni, O Dduw, i graffu "nawr
Ar werthfawr eiriau'r bywyd;
Can's ynddynt hwy ceir heddwch hir,
Cysuron gwir a iechyd."
AR DIAR. VIII. 17.
Ceisiwch yr Arglwydd, a chewch ef
Yn noddfa gref i'ch cadw;
Yn foreu ceisiwch Grist a'i ras,
Can's urddas iawn yw hwnw.
AR ESA. XLIII. 10.
"Gwaa fi yn dyst ffyddlonaf,
Cywiraf tra fwyf byw;
Mae doeth a thirion hefyd
Mewn adfyd yw fy Nuw:
Rho rym i dystio'n gyson
Mae fyddion yw heb goll,
A theilwng iawn o'i fali
Gan deulu'r nefoedd oll."
AR SALM XXXVI. 9.
Gyda thydi, O Arglwydd hael,
Mae ffynnon ddiwael, gyflawn,
Sef ffynon dawel dyfroedd byw,
Goleuni gwiw i'r cyfiawn.
AR IOAN I. 47.
O Gwna
Fi'n Israeliad didwyll da,
Hebddrwg na thrawsder, trais na thra',
A hoelia 'nghlust with byst dy dŷ,
I aros ynddo yn ddiwahan,
Nes dod yn lân i'r Ganaan fry.
AR EPH. IV. 3.
Yn llythyr cymun Crist y cair,
Dangnefedd auraidd ar ei air;
Ac yn ei weddi olaf wir
Ceir undeb llawn a heddwch hir:
Addawyd, do, er's oesoedd pell,
'Dai'r llew a'r ych i ddiwyg gwell;
Y llo a'r llewpard, 'r oen a'r blaidd,
Heb ddim gelyniaeth yn eu gwraidd.
Yr engreifftiau uchod o brydyddiaeth Mr. R., er eu bod gan mwyaf wedi eu hysgrifenu er ys llawer o flynyddoedd yn ol, ydynt yn awr yn ymddangos yn y wasg am y tro cyntaf. Diangenrhaid sylwi nad oedd awdwr y cyfansoddiadau uchod wedi gwneuthur rheolau dyrys a gormesol Barddoniaeth Gymreig yn wrthddrych myfyrdod manwl, gan mae fel difyrwch ac nid fel gorchest y byddai ef yn troi at y gwaith o rigymu. Ofer gan hyny i'r rhai sydd yn cyfrif cyw- reinrwydd mydr a phlethiadau campus sillafau fel yr unig bethau mewn prydyddiaeth ag y maent "yn chwennych eu hanrhydeddu," i edrych yn y llinellau anghelfydd a dirodres uchod am ddim teilwng o'u beirniadaeth ddysgedig hwy. Ond os nad ydyw pleidgarwch cariad wedi dallu ein barn, ni fydd yn anhawdd i'r gwir fardd ganfod ynddynt rai o elfenau mwyaf hanfodol prydyddiaeth, yn enwedig yn Nghân y Cynhauaf.
Byddai Mr. R. yn arfer dweud mewn digrifwch, os oedd ef yn meddu un wreichionen o athrylith barddonol, ei fod yn sicr mae at sen-brydyddiaeth (satire) yr oedd tueddiad ei awen. Ac y mae ar gael yn bresennol yn mhlith eu bapurau un gân o'r natur hyny, mor llym a gerwin a nemawr o ddim a welsom crioed. Ond nis beiddiwn ei chyhoeddi yn awr, am ein bod yn gwybod na fuasai efe ei hun yn foddlon er dim achosi poen nac anesmwythder i feddyliau neb, er ei fod yn medru canfod a chondemnio yr hyn oedd annheilwng a gwarthruddus yn eu cymeriad Ond gallwn roddi yma un neu ddau bennill eraill o'r natur yma fel engraifft i'n darllenwyr.
HANES DAU.
Dau hurtyn disynwyr, disylw, diserch,
Diannel, diaddurn, yw'r diogyn a'i ferch;
Dibarcha diberchen, diberfedd, dibwyll,
Didawr a dideimlad; didlws—nid didwyll."
SEN I'R SAWL A'I HAEDDO.
Y corgi cynddeiriog, celwyddog a chas,
Ni feddi synwyryn, na mymryn o ras;
Eisteddaist, dirmygaist, a cheblaist dy well,
Am hyny fe'th yrir o'th oror ya mhell.
DESGRIFIAD O RYW UN NAD YW DDA.
Y dyhiryn, diogyn diras,
Mab suddas, un atgas o ryw,
Yn ymdroi ac yn braenu yn y baw;
Y cenaw cethina' yn fyw,
Mab diafol-ei briodol dad ef,
Yr ellyll gelynol ei hynt;
Mab ffol, mab ffuantus a ffraeth,
Mab gwaeth na mab gwegi a gwynt."
Fel engreifftiau o ddigrifwch diniweid, gellir rhoddi yma y rhigymau canlynol:—
CYHOEDDI MOCHYN.
"O chewch chwi weled parchell gwyn
Yn ngwaelod pant neu ar y bryn,
Rhowch air o'i hanes i mi'n rhwydd:
Cewch ran o hono'n fochyn blwydd."
I'R CHWIFFWYR.
Mai ——— a'i bregethwyr,
Yn benaf o'r holl chwiffwyr;
A rhaid cael pibell wen bob dydd
Er budd a chynnydd synwyr.
Y pennillion canlynol a gyfansoddodd i'n mam a'n chwaer ieuangaf, yn 1836, ar y diwrnod yr oedd yn eu dysgwyl adref o'r Ffynonau.
"Mi ferwaf y crochan, a'm tan bach fy hunan,
Heb riddfan na thuchan, yn hapus fy hoen;
Cewch genyf gawl cenin, a bara ac ymenyn,
A llawer amaethun i ganlyn eich poen.
Bydd dda genych weled, ar ol byw mor galed,
Fod yma ryw 'stenaid neu lestraid o laeth;
Bydd melus bytaten i'w throchi mewn halen.
Ac iraidd erfinen, neu ryw beth f'o gwaeth.
Llundain: W. CLOWES a'i FEIBION, Duke Street, Stamford Street.