Cenadon Hedd/Mr. Joseph Thomas, Penybanc

← Y Parch. J. Bowen, Llanelli

Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman

Y Parch. R. Phillips, Llanymddyfri →

MR. JOSEPH THOMAS, PENYBANC,
LLANGATHEN.

JOSEPH THOMAS ydoedd fab i'r diweddar Barch. D. Thomas, Llanddewi brefi, Swydd Aberteifi, a brawd i'r Parch. B. D. Thomas, Llandilo. Efe a anwyd yn Pistill gwyn, Rhagfyr 23, 1816. Ni bu erioed allan o'r eglwys. Ymddangosodd rhyw argraffiadau dwys ar ei feddwl yn nghylch ei gyflwr pan nad oedd ond ieuanc iawn. Ymgysegrodd yn llwyr i fod yn eiddo yr Arglwydd Iesu pan ydoedd yn 16eg oed. Cafodd addysg yn blentyn yn Llanddewi; wedi hyny yn Llangeitho, o dan ofal y Parch. R. Roberts; ac wedi hyny yn Ffrwd-y-fal, o dan ofal y Dr. Davies. Bu wedi hyny am rai blynyddau yn cadw ysgol; y lle olaf y bu gyda hyn oedd yn Cross Inn, Swydd Gaerfyrddin. Yma y dechreuodd ar waith y weinidogaeth, yn mis Chwefror, 1845. Daeth yn dra phoblogaidd ar ei darawiad cyntaf allan. Yn mis Awst, 1846, aeth i Drefecca, i'r Athrofa o dan ofal y Parch. D. Charles, B.A., a bu yno hyd Hydref, 1849; yna aeth i Faesyfed Newydd (New Radnor), i lafurio i blith y Saeson. Ar ol bod yno tuag wyth mis, dychwelodd i Swydd Gaerfyrddin, i'w hen gymydogaeth yn y Cross Inn; a llawen iawn oedd ganddynt ei weled. Yn mis Gorphenaf, 1850, ymbriododd A Miss Elizabeth Richards, merch ieuangaf Mr. Richards, Penybanc, Llangathen. Ymsefydlodd yno gyda'i dad-yn-nghyfraith hyd ei farwolaeth. Yr oedd efe yno, o ran ei amgylchiadau, yn dra chysurus, a chyfleus i wasanaethu уг achos goreu; ond erbyn ei fod braidd. yn dechreu dyfod i'r golwg, machludodd ei haul yn ddigymylau, Tachwedd 30, 1852, pan oedd o fewn mis i fod yn un mlwydd ar bymtheg ar ugain, wedi bod yn pregethu yn agos i saith mlynedd. "Cymylau a thywyllwch sydd o'i amgylch ef." Byr fu ei gystudd, ond poenus iawn. Rhagfyr 3, ymgasglodd tyrfa luosog a galarus yn nghyd i Benybanc, ac yn eu plith amrywiol o weinidogion a phregethwyr o wahanol enwadau. Dechreuodd y Parch. T. Davies, Tabernacl, Llandilo (A.), a phregethodd y Parch. M. Morgans, Llandilo (un o'i gyd-efrydwyr yn yr Athrofa), oddiwrth Job xiv. 1; a'r Parch. J. Jones, Llanedi, oddiwrth Rhuf. xv. 13; yna aed â'r ran farwol i fynwent Llangathen, lle y gorwedd hyd oni ddaw i fyny ar wedd ei Briod a'i Brynwr.

Yr oedd Mr. Thomas yn ddyn o dymher siriol a hawddgar iawn, tirion a chymwynasgar; gwnai gymwynas i gyfaill, os byddai ar ei ffordd, yn rhwydd a rhydd. Nid oedd dim ynddo o'r golwg; ond cyfaill mynwesol ydoedd, yn tybied pawb fel efe ei hun, yn ddiniwed a difeddwl drwg. Fel Cristion, nid oedd neb a'i hadwaenai yn amheu ei grefydd. Yr oedd yn Gristion da, a hawdd oedd dweyd am dano, "Wele Israeliad yn wir, yn yr hwn nad oes dwyll." Yr oedd yn wresog a bywiog iawn gyda phob rhan o'r gwaith; a pha beth bynag a ymaflai ynddo, gwnai â'i holl egni. Yr oedd yn ymchwilgar iawn am wybodaeth, ac yr oedd wedi cyrhaeddyd graddau cyffredinol o honi. Yr oedd yn astudiwr da. Yr oedd ei bregethau, y rhan amlaf, yn ymarferol; a phan y byddai o dan "yr eneiniad oddiwrth y Santaidd hwnw," yr oedd ei weinidogaeth yn bwerus, ac yn bachu yn nghydwybodau ei wrandawyr. Bu yr ysgrifenydd ac yntau ar daith gyda'u gilydd unwaith yn y Gogledd—yr unig dro y bu gwrthddrych y cofnodau hyn yn y wlad hono; byddai rai gweithiau yn rymus iawn, nes byddai rhai o'r gwrandawyr yn tori allan i orfoleddu, a rhai i lefain am eu bywyd. Diau pe buasai Y brawd anwyl hwn yn cael hir oes, Y daethai yn bregethwr poblogaidd iawn.