Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern/Pregeth V

← Pregeth IV

Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones

Pregeth VI →

PREGETH V.

"CYSYLLTIAD GRAS A DYLEDSWYDD."

"Eithr y mae Esaias yn ymhyfhau ac yn dywedyd, Cafwyd fi gan y rhai nid oeddynt yn fy ngheisio; a gwnaed fi yn eglur i'r rhai nid oeddynt yn ymofyn am danaf," Rhuf. x. 20.

Gofynwch, a rhoddir i chwi; ceisiwch, a chwi a gewch; curwch, ac fe agorir i chwi," Mat. vii. 7.

GELLID meddwl ar yr olwg gyntaf, fod anghysondeb rhwng yr adnodau hyn; ond nis gall fod un ran o air Duw yn gwrthddywedyd y rhan arall. Y mae yn cael ei alw yn air, fel pe na byddai ond un gair i arwyddo ei gysondeb; felly y mae y ddwy adnod hyn yn eithaf unol a chyson—y gyntaf yn gosod allan yr hyn y mae Duw yn ei ras yn ei wneud; a'r olaf yn dangos yr hyn sydd ddyledus ar ddyn i'w wneuthur.

I. YMDRECHAF BROFI MAI DUW O'I RYDD-RAS SYDD YN YMOFYN YN GYNTAF AR OL PECHADUR; NEU, YR ANGENRHEIDRWYDD ANHEBGOROL AM NEILLDUOL WAITH YR YSBRYD AR GALON PECHADUR ER EI DDYCHWELYD AT DDUW.

1. Y mae cyflwr andwyol dyn yn profi hyn. Mae yn amlwg oddiwrth air Duw a phrofiad, fod dyn wedi myned mor ddwfn i bechod a thrueni, ac wedi ymgynefino i'r fath raddau a gwneuthur drwg, fel nas gall wneuthur da. Y mae yn dywyll, ïe, yn dywyllwch, ac nis gall tywyllwch weithredu arno ei hun i gynyrchu goleuni; y mae yn farw, ac nis gall marwoldeb weithredu bywyd; y mae syniad y cnawd yn elyniaeth yn erbyn Duw, ac nis gall gelyniaeth greu cariad.

2. Y mae y moddion goreu a mwyaf tebygol o lwyddo wedi methu filoedd o weithiau, pan y byddai moddion gwaelach yn llwyddo. Mae hyn yn profi mai llaw anweledig ysbryd Duw, ac nid y moddion allanol, sydd yn gwneud y gwaith. Gallesid meddwl y buasai y gogoniant a'r mawredd a amlygodd y Jehofah ar Sinai wrth gyhoeddi y ddeddf, yn effeithio cymaint ar feddwl y bobl, fel na buasent byth yn ei throseddu. Ond methodd hyny—methodd rhuad y taranau a dychrynllyd oleuni y mellt atal y bobl i eilunaddoliaeth; ïe, er i Dduw ei hun gyhoeddi, "Na fydded i ti dduwiau eraill ger fy mron i."

Yn yr un modd, yr oedd pregethau efengylaidd, taer, gwresog, hyawdl, a ffyddlawn, Esaiah, Jeremiah, a Phaul; ïe, gweinidogaeth Iesu Grist ei hun yn aml yn aneffeithiol. Ond darfu i bysgotwr Môr Galilea (Petr) argyhoeddi mewn oddeutu haner awr, fwy nag a argyhoeddodd ei Feistr yn oes. Yr hyn sydd yn eglur ddangos i fy meddwl i, fod yr Ysbryd Glan o'i ras yn gwneuthur rhywbeth yn rhagor ar rai nag eraill.

3. Y mae priodoli y dechreuol achos o ddychweliad pechaduriad, i rywbeth heblaw i Ysbryd Duw, yn gosod y mater mewn tywyllwch a gwrthddywediadau. Nid ydyw dywedyd "fod pawb wedi cael talent o ras," neu fod yr Ysbryd yn ymryson â phawb fel eu gilydd, ond fod rhai yn defnyddio hyn yn well nag eraill, yn gwella dim ar y mater, a chaniatau i hyny fod. Y gofyniad yw, Beth oedd yr achos i rai ddefnyddio eu talent neu ymrysoniad yr Ysbryd ar eu meddwl mwy nag eraill? Os dywedir mai dewis y mae rhai, pan nad ydyw eraill a gafodd yr un fantais yn dewis, y mae hyny yn wir; ond y gofyniad drachefn yw, Beth a fu yr achos iddynt ddewis felly mwy nag eraill? Pa beth bynag oedd yr achos, dyna ffynonell wreiddiol eu duwioldeb, ac a ddylai gael yr holl glod. Mae yn ymddangos i mi fod yn rhaid mai un o'r pethau canlynol oedd yr achos i benderfynu y dewisiad.

1. Fod y naill ddyn yn well wrth natur na'r llall, ac felly yn rhoi lle yn rhwyddach i ymrysoniad yr Ysbryd ar ei feddwl, os felly yr achos fod rhai yn dduwiolach nag eraill ydyw, nad yw eu natur ddim wedi dirywio mor ddwfn drwy y cwymp; ond y mae y Beibl yn eglur yn dangos fod pawb wedi myned i'r un gradd o ddirywiad, "A megys deilen y syrthiasom ni oll," Esa. Ixiv. 6. Gwel Rhuf. iii. 9—12. Hefyd os cyfansoddiad natur rhai sydd dynerach nag eraill, a thrwy hyny, eu bod yn defnyddio ymrysoniadau yr ysbryd yn well nag eraill, nid yw y lleill i'w beio, oblegid amlwg yw nas gall neb wrth gyfansoddiad ei natur ynddo ei hun.

2. Os dywedir mai rhyw amgylchiad mewn rhagluniaeth yw yr achos, rhaid gofyn, Pa fodd na bai yr un amgylchiad yn effeithio yn yr un modd ar bawb? yr hyn nid ydyw mae yn ddigon amlwg.

3. A all mai rhyw ddamwain ddall a fu yr achos i benderfynu ei ddewisiad? Nid wyf yn tybied fod yr un Cristion a briodolai yr achos dechreuol iddo ddyfod yn dduwiol i ryw ddamwain.

4. Y mae Paul wedi ateb y gofyniad hwn i bob boddlonrwydd, "Canys Duw yw yr hwn sydd yn gweithio ynoch ewyllysio a gweithredu o'i ewyllys da ef," Phil. ii. 13. Felly y mae holl rediad yr Ysgrythyrau yn cyd-brofi mai o Dduw y mae. Eph. ii. 10, "Canys ei waith ef ydym." Eph. ii. 1, "A chwithau a fywhaodd efe, pan oeddych feirw mewn camweddau a phechodau." Eph. ii. 8, "Canys trwy ras yr ydych yn gadwedig, trwy ffydd; a hyny nid o honoch eich hunain: rhodd Duw ydyw." Nis gellir gwadu hyn heb wadu Gair Duw.

5. Y mae esiamplau eglur y Gair yn dangos mai gweithrediadau neillduol a grymus Ysbryd Duw, ydyw y gwir achos o droedigaeth pechaduriaid, a hyny yn flaenorol i un weithred o eiddo y pechadur, megys pe y byddai yn paratoi ei hun i'r cyfryw weithrediadau. Pwy all sylwi ar droedigaeth Paul, ceidwad y carchar, Zacheus, Mathew, meibion Zebedeus, Lydia, ac eraill, heb ganfod llaw neillduol Duw yn y gwaith.

6. Y mae cydunol ymarferiad a phrofiad duwiolion yn profi hyn. Yr wyf yn meddwl fod pob dyn duwiol yn arfer gweddio, a diolch am droedigaeth pechaduriaid, yr hyn sydd yn gydnabyddiaeth ymarferol fod yr Arglwydd yn gwneuthur rhywbeth ar y rhai hyny yn fwy nag ar eraill; a dyma yw profiad y dyn duwiol pan y mae ei feddwl fwyaf ysbrydol a sanctaidd, mai Duw o'i ras a wnaeth ragor rhyngddo ef ag arall, ac nid efe ei hun. ☞II. Ymdrechaf ddangos, ER MAI DUW SYDD YN GWEITHREDU AR GALON DYN TRWY EI YSBRYD FEL Y DECHREUOL A'R GWIRIONEDDOL ACHOS O'I DROEDIGAETH ATO, NAD YDYW HYNY MEWN UN GRADD YN RHYDDHAU DYN ODDIWRTH EI DDYLEDSWYDD I GEISIO DUW, o herwydd—

1. Nid ar waith Ysbryd Duw y mae dyledswydd dyn wedi ei sylfaenu. Ni ddarfu pechod Adda, na'n pechodau gweithredol ninau dynu sylfaeni dyledswydd i lawr, oblegid buasai tynu sylfaeni dyledswydd i lawr, yn tynu ar unwaith sylfaeni cyfrifoldeb hefyd i lawr; ac os felly, nid oes neb o ddynolryw yn gyfrifol i'w Barnwr.

Y mae eu gwrthryfel wedi tori iau y llywodraeth oddiarnynt, ac nid oes arnynt rwymau mwyach, hyny yw, y mae gwrthryfel y creadur, wedi llwyr ddadym—chwelyd llywodraeth y Creawdwr, ond byddai dweyd hyn yn gabledd o'r mwyaf. Hefyd, pe byddai gras neu waith Ysbryd Duw yn y galon, yn sylfaen dyledswydd, byddai y diras yn rhydd, ïe, Belzebub a fyddai ryddaf o bawb; ac felly, yr hyn y mae gras yn ei wneud, ydyw rhoddi sylfaen i ddynion bechu; a bod heb ras, ydyw bod mewn sefyllfa anmhosibl i bechu, yr hyn eto sydd yn gabledd. Nid amcan Duw ynte wrth roddi

gras i bechadur ydyw codi sylfaen dyledswydd, ond ei dueddu i wneuthur yr hyn sydd ddyledus o'r blaen. Nid gras sydd yn ei gwneud yn ddyledswydd ar ddynion garu Duw a chredu yn Nghrist, ond gras sydd yn eu dwyn i wneud felly, yr hyn oedd rwym—edig arnynt yn flaenorol. Nid ydyw anallu pechadur ychwaith, neu ddiffyg tuedd at yr hyn sydd dda, yn rhyddhau neb oddiwrth ei ddyledswydd, nac yn lleihau ei rwymau fel creadur cyfrifol i Dduw. Y mae cyfrifoldeb a dyledswydd dynolryw wedi ei sylfaenu ar y pethau canlynol:—

(1.) Y berthynas sydd rhwng dyn â Duw fel ei Greawdwr a'i Gynalydd, ac felly yn ymddibynu ar Dduw am bob peth bob mynudyn, ac o ganlyniad anocheladwy yn un o ddeiliaid ei lywodraeth.

(2.) Galluoedd naturiol, addas i wneuthur yr hyn y mae Duw yn ofyn. Nid eisieu gwell cof, neu well deall, gwell ewyllys, &c., fel cyneddfau, ydyw yr achos fod neb yn annuwiol, ond eisieu iawn ymarfer y galluoedd hyn sydd, er mwyn bod yn well.

(3.) Y moddion digonol sydd genym i wybod am Dduw, ac am ein dyledswydd tuag ato, sef creadigaeth, rhagluniaeth, a'i air.

(4.) Fod dyn yn weithredydd rhydd, hyny yw, yn rhydd i wneud a dewis yr hyn a ymddangoso oreu iddo, ac a fydd yn unol â'i natur, ac nad oes dim tu allan iddo yn ei yru i wneud y drwg, ond ei duedd ei hun, nac yn ei atal i wneuthur y da, ond diffyg ei duedd at y da. Pe medrai dynion, a hyny yn rhesymol a chyfreithlawn wadu y pethau uchod, ïe, un o honynt, gallent trwy hyny, ddadsylfaenu pob dyledswydd tuag at Dduw, dinystrio eu cyfrifoldeb, a dyfod yn wyr rhyddion yn

y farn ddiweddaf. Os gall unrhyw un yn y farn brofi na bu un berthynas rhyngddo à Duw fel ei Greawdwr a'i Gynalydd, ac yn ganlynol, na bu erioed yn un o ddeiliaid ei lywodraeth, gall ddyfod yn rhydd o flaen gorsedd ei Farnwr. Neu, os medr brofi na chynysgaeddwyd ef âg enaid addas i gyflawni ac ateb yr hyn oedd Duw yn ei ofyn iddo—na allodd ddim erioed, na chofiodd ddim erioed, na ddeallodd ddim, nad ewyllysiodd ddim, &c., byddai hyn yn ddigon i'w ryddhau o fod yn ddeiliad barn! Neu pe gallai brofi na bu erioed yn feddianol ar foddion o un math, na natur i wybod am Dduw a'i ewyllys, na chreadigaeth, na rhagluniaeth, na'r gair; yna gallai ddyfod yn rhydd, "Oblegid cynifer ag a bechasant yn ddiddeddf, a gyfrgollir hefyd, yn ddi—ddeddf; a chynifer ag a bechasant yn y ddeddf a fernir wrth y ddeddf," Rhuf. ii. 12.

(1.) Neu yn ddiweddaf, pe gallai brofi nad oedd yn weithredydd rhydd, ond mai cael ei lusgo yn groes i'w duedd i bechu a wnaeth, a chael ei rwystro garu ei Greawdwr, er fod tuedd ei galon at hyny; byddai hyn eto yn ddigon i'w wneud yn rhydd o flaen y frawdle. Ond heb allu profi y pethau hyn, nis gall ddyfod byth yn rhydd. Dyma bedair craig fawr a chadarn yn sylfeini dyledswydd a chyfrifoldeb dynion, nad oes modd eu dadymchwelyd yn dragywydd, ond parhant yr un drwy bob cyfnewidiad fu ar ddyn; a pharhant felly tra bo dyn yn ddyn, a Duw yn Dduw.

(2.) Amcan grasol Duw yn gweithredu ar galon dyn ydyw ei ddwyn at ei ddyledswydd, "Am hyny, fy anwylyd, megys bob amser yr ufuddhasoch, nid fel yn fy ngŵydd yn unig, eithr yr awrhon yn fwy o lawer yn fy absen, gweithiwch allan eich iachawdwriaeth eich hunain trwy ofn a dychryn, canys Duw yw yr hwn sydd yn gweithio ynoch, ewyllysio, a gweithredu o'i ewyllys da ef," Phil. ii. 12, 13.

(3.) Os bydd i ni aros heb garu Duw hyd nes y cawn sicrwydd fod Duw wedi dechreu gwaith cad—wedigol ynom, ni bydd i ni byth ddechreu; oblegid nid oes modd i ni adnabod ei waith ef ynom, ond wrth yr effeithiau, a dyna ydyw yr effeithiau, sef ein dwyn ni i ofyn, ceisio, a churo wrth borth trugaredd. Nid y peth cyntaf y mae Duw yn ei wneud ydyw dangos i ddyn ei fod wedi cael gras, ond dangos iddo ei fod mewn mawr angen am dano, a rhoi ysbryd i'w daer geisio.

(4.) Nis gallwn dreulio ein hoes i well perwyl nag i geisio trugaredd, pe byddem marw hebddi y diwedd; oblegid ni bydd neb yn dyoddef yn uffern am wneuthur yr hyn y mae Duw yn orchymyn, ond am eu camddyben gyda'i waith, ond bydd yr esgeuluswyr yn dyoddef am eu gwaith yn esgeuluso, ac am eu dyben drwg hefyd. Ond ni bydd neb yn cwyno yn uffern eu bod wedi cymeryd gormod o lafur i geisio trugaredd, ond bydd miloedd yn gruddfan am eu bod wedi cymeryd rhy fach o lafur. Y mae rhai wedi penderfynu nad änt i uffern y ffordd unionaf, ond y bydd iddynt amgylchynu Gethsemane a Chalfaria, ac yno ymdroi i syllu ar ddyoddefiadau Crist, ac oddiyno at orsedd trugaredd, a phenderfynu trengu yno os bydd raid.

(5). Mae bod Duw wedi ei gael gan y rhai nad oeddynt yn ei geisio, yn galondid mawr i ni geisio gofyn a churo wrth ei borth.

ADLEWYRCHIADAU:—

1. Yn y sylwadau uchod, gwelwn brawf-reol (maxim) i'r athrawiaeth. Os clywn ni am ryw athrawiaeth yn tueddu i ryddhau dyn oddiwrth ei ddyledswydd, y mae hono yn sicr o'n harwain i le drwg; o'r tu arall, os bydd rhyw athrawiaeth yn tueddu i ddangos nad yw cadwedigaeth pechadur yn gwbl o ras, y mae yn sicr fod rhyw ddrwg yn hono hefyd. O'm rhan fy hun, nid oes arnaf ofn un athrawiaeth a fyddo yn dangos iachawdwriaeth pechadur o ras yn gwbl ac ar un pryd yn ei rwymo fel y cyfryw at ei ddyledswydd.

2. Gwelwn fod calondid mawr i weinidogion y gair i fyned yn mlaen gyda'r weinidogaeth, er cymaint yw caledwch eu gwrandawyr; ac i benau teuluoedd i fyned yn mlaen gyda y grefydd deuluaidd er holl gyndynrwydd y rhai a fyddo yn wrthddrychau eu gofal. Gan mai Duw o'i ras sydd yn dechreu gweithredu ar galonau pechaduriaid, y mae genym galondid i'w cynghori a gweddio drostynt, tra fyddont o fewn terfynau gobaith; ac oni bai eu bod felly buasem wedi rhoddi y gwaith i fyny gan wybod nad yw ond llafur ofer. Byddwn ffyddlawn, a dysgwyliwn wrth yr Arglwydd am fendith.