Daff Owen/Sôn am y Daith

Daff Owen

gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)

XIX. SON AM Y DAITH

"DAFF! Ble gweta'st ti o'dd y Peg Gwyn yna 'rwyt ti'n mynd iddo?"

"Winnipeg, D.Y! Winnipeg yw enw'r lle!"

"O ia, 'rown i'n meddwl ta' rhyw enw gwyn fel'na o'dd a. Ble ma' fa, wyt ti'n 'weud?"

"Rhyw hannar y ffordd yn grôs i Ganada."

"O wel, 'rwy'n falch o hynny, achos ro'dd chap yn y Bridgend n'ithwr cyn stop tap yn gweud 'i fod a o fewn dim a dim-milltir ne' ddwy, os 'wy' i'n cofio'n iawn-o'wrth machlud houl."

"Beth?

"O'r man ma'r houl yn mynd lawr."

"Ha, Ha! Tynnu'ch côs chi o'dd a, D.Y. Ia'n wir!"

"Tynnu 'nghôs i, wir! Fe ddangoswn i well iddo fe'r sgempyn! Wilia am Chicago own i ar y dechra, ac fe wetodd e' 'i fod e' wedi bod yno'n hir mewn ffatri facwn lle yr o'en nhw'n lladd miliwn o foch bob blwyddyn. 'Rwy'n mynd i weld y lle 'ny pan a i yno gyda'r Parti, wath 'ma' nhw yn gwitho'r injins i gyd o sgrechiata'r moch, medde fe. Troir sgrêch yn 'lectrisiti yn gynta', a hwnnw'n troir wheels wetyn. Dyn'on clyfar yw'r Ianks, on'd iefa?"

"Rhy glefer, D.Y., os o'dd gwalch y Bridgend' yn un ohonyn nhw. Ma'r Parti yn mynd i Chicago, ynte?"

"Oti'n! Fe setlwd hynny n'ithwr. Ma' Pontycymer yn tynnu nol, a ma' Gwilym yn mynd i ganu'r Solo gyda ni. A dyma fachan bach (hyn gan osod ei law ar ei fynwes ei hun) sy'n mynd he'd. Pentra for ever!"

"Beth amdana' i nawr, D.Y? 'Roe'ch chi yn 'y meio i am 'ch gatal pan sonia's i gynta' am fynd i Winnipeg, a chi yw'r cynta' i fynd wedi'r cwbwl, wath fydda' i—fydda' i—ddim yn apal—ddim mewn ffordd i fynd am 'wech mis o leia'."

"Hold on! ar yr apal 'na, D.O! Os gall D.Y. fynd i Chicago, fe all D.O. fynd i Winnipeg 'run pryd. 'Nawr, dim gair—fel'ny mae i fod. Os pantner, pantner! Dyna ddicon! 'Rwy' i wedi meddwl am hynny trw'r nos n'ithwr wedi i flôc y Bridgend' i 'weud nad yw'r ddou le ddim ymhell iawn o'wrth 'i gilydd, hynny yw, fel ma' nhw'n counto ym 'Merica. Ma'n depig nag yw can milltir yno ddim mwy na decllath yma."

"Ond yr ych chi yn y Parti, D.Y. Dwy' i ddim."

"Ma' hynny'n wir. Ond, bachan, Where there's a will there's a way." Gad di hynny i fi. Fe fydd isha rhywun i gatw'r drws ne' sgrifennu notison ne' rwpath o'r siort yn Chicago fel sy' yma."

"'Dych chi ddim am i fi ddwyn job yr hen Ifan wrth y drws, ych chi?"

"Na, er mwyn y nefoedd paid sôn am hynny, ne' fe fyn yr hen Ianto dy dorri di mâs o'r capal am ladrad, 'rwy'n siwr! Ond dyna—gad di bopath i fi!"

Cyn pen yr wythnos gwyddai pawb fod Daff Owen— pantner Dai'r Cantwr," yn "assistant sec" i'r côr, a bod yn ei fwriad i fynd i Chicago gyda hwynt. Ond ychydig oedd yn gwybod—nid hyd yn oed Ďaff Owen ei hun,—fod y Cantwr ar ôl adrodd yr amgylchiadau wedi mynd yn gyfrifol yn bersonol i'r pwyllgor am bob cost yr elid iddo ar gyfrif ei gyfaill ieuanc ar y daith, ond y byddai ei wasanaeth fel ysgrifennydd yn hollol i'w helw hwy.

Felly, pan neshaodd yr adeg i gymryd y fordaith, ymadawodd y ddau lowr ar yr un dydd o Lefel yr Ocean, a chawsant wythnos gyfan o gyngherddau yn ardaloedd poblog y De cyn cychwyn ohonynt i'r wlad bell.

Bore'r mynd ymaith o'r diwedd a ddaeth, a buan yr ysgydwid y llaw olaf, ac y chwifid y cadach diweddaf yn yr orsaf. Pan oedd y trên ar fedr symud wele ddrws y lle yr eisteddai'r Cantwr a Daff yn cael ei agor yn chwyrn, a rhywun yn ei daflu ei hun i mewn.

"Shoni, bachan! wyt titha'n mynd i Chicago?" Nagw', ond 'rwy'n mynd i Gardydd gyda chi, myn hyfryd i! Allswn i ddim gwitho heddi', a chi'n mynd off. A myntwn i wrth 'm hunan— Shoni! wyt ti ddim yn drwmpyn, nag wyt, wir, ddim yn sport o gwbwl, ne' fe elet idd'u heprwng nhw!' A dyma fi!"

Parodd hyn lawer o lawenydd ac ysbryd da yn y compartment, a chyrhaeddwyd Caerdydd, a barnu wrth yr hwyl fawr oedd yno, cyn bod yr hanner wedi ei ddywedyd.

Hyn wy' i'n 'weud," ebe Shoni, pan gyrhaeddwyd stesion y G.W.R., "Dotwch chi fass y Pentra, a thenors Treorci gyda'i gilydd, dyna'r parti i wado'r byd. 'Dwyt ti damed well o gewcan, D.Y., yr ych chi, tenors y Pentra, yn canu'n sharp witha'. Ond, dyna fe,—pob lwc a phidwch gwylltu ar y Pilgrims yn Chicago! Un peth arall wedi i chi ddod nôl, a'r belt wrth gwrs gyda chi, gadewch i Dreorci gâl un smack arnoch chi ar y War Horse,' dyna i gyd! Pob lwc! Fe fydd yr hen dalcen yn 'itha' gwag ar 'ch ôl chi, ta' beth! Good—bye, Dai! Good—bye, Daff bach!"