Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I/Aser

Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I

gan Josiah Thomas Jones

Mae erthygl parthed:
Asser
ar Wicipedia

ASER oedd fynach dysgedig o Dyddewi. Yn ol y Llinach Gymreig, dywedir ei fod yn fab Tudwal, mab Rhodri Mawr. Yr oedd cymaint o son am ei ddysgeidiaeth fel y cafodd ei wahodd i lys y brenin Alfred, tua'r flwyddyn 880; a'r rhai oeddynt wedi cael eu hanfon i'w gyrchu, a'i dygasant ef o Dyddewi at y brenin, yr hwn oedd ar y pryd yn Dean, yn Wiltshire. Alfred, nid yn unig a'i derbyniodd ef yn garedig, ond a'i hanogai yn fawr i adael y lle yr oedd efe, a chymeryd ei drigfan yn barhaus gydag ef. Y cynyg hwn Aser a'i gwrthodai yn wylaidd, gan sylwi y buasai yn warth iddo ef adael lle yr oedd wedi cael ei ddwyn i fyny ynddo, a'i ordeinio i'r offeiriadaeth er mwyn cael dyrchafiad mewn lle arall. Y brenin, mewn canlyniad, a ddeisyfodd arno i ranu ei amser, a threulio chwe mis yn y llys, a'r chwech arall yn Nhyddewi. Ond ni wnai Aser gyduno hyd yn nod â hyn, hyd oni byddai wedi ymgynghori ag aelodau ei fynachdy. Efe, mewn canlyniad a droai allan am Dyddewi, ond yn Winchester efe a syrthiodd yn glaf, ac arosodd yno am dros flwyddyn. Wedi hyny efe a frysiodd adref, a derbyniodd ganiatad ei frodyr i gydsynio a'r cais, gan eu bod yn addaw iddynt eu hunain fawr leshad oddiwrth ffafr Alfred yn erbyn gormesiadau Hemeid, neu Hyfaidd, tywysog Dyfed, yn Neheudir Cymru, yr hwn yn aml a ysbeiliai y fynachlog a'r rhandir a berthynai i eglwys Tyddewi. Ý mynachod, modd bynag, a ddeisyfasant ar Aser i geisio caniatad Alfred i aros tri mis yn y llys ar yn ail a Thyddewi, yn hytrach na bod yn absenol am chwech mis yn nghyd. Ar ei ddychweliad, yr oedd y brenin mewn lle a elwir Leonaford; cafodd y derbyniad caredicaf ganddo; ac efe a arosodd am wyth mis, yn darllen gydag ef y fath lyfrau a feddai y brenin. Aser a ddywed i'r brenin ar nos Nadolig canlynol ei anrhegu ef â mynachlogydd Amesbury, yn Wiltshire, a Banuwille, ueu Banwell, yn Ngwlad-yr-haf, yn nghyd ag urddwisg sidan o werth mawr, a chymaint o arogldarth ag a fedrai dyn cryf ei gario. Yn fuan ar ol hyn, rhoddwyd eglwys Exeter iddo, ac ar amser diweddarach, esgobaeth Sherburn, yr hon, modd bynag, y dywedir iddo ei rhoddi fyny yn 883, er iddo yn barhaus gadw yr enw. O'r pryd hwnw hyd farwolaeth y brenin efe a bresenolai ei hun yn y llys. Efe a ysgrifenodd hanes bywyd y brenin Alfred, yn yr hwn y ceir hanes dyddorgol iawn o'r dull y treulient eu hamser gyda'u gilydd. Yr oedd hefyd archesgob yn Nhyddewi o'r enw Aser. Y mae rhai yn barnu mai yr un ydoedd ag Aser, mynach Tyddewi, ag Aser, esgob Sherburn. Dywed Caradog, o Lancarfan, yn ei Amseriedydd Cymreig, i Aser y Doeth, archesgob y Brythoniaid, farw yn y flwyddyn O.C. 906, ond y Sacsoniaid a ddyddiant ei farwolaeth yn 910.