Gwaith Ceiriog/Ti wyddost beth ddywed fy nghalon

Gwaith Ceiriog

gan John Ceiriog Hughes (Ceiriog)

TI WYDDOST BETH DDYWED FY NGHALON

Achlysurwyd y penillion hyn gan eiriau
ymadawol mam yr awdwr,
pan oedd hi yn dychwelyd i Gymru, ar ôl talu ymweliad iddo.

Yn araf i safle 'r gerbydres gerllaw,
Y rhodiai fy mam gyda'i phlentyn;
I waelod ei chalon disgynnodd y braw,
Pan welai y fan oedd raid cychwyn.
Ymwelwodd ei gwefus—ei llygaid droi 'n syn,
Rhy floesg oedd i roddi cynghorion;
Fe'i clywais er hynny yn sibrwd fel hyn,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Canfyddodd fy llygad mewn dagrau 'n pruddhau,
Gwir ddelw o'i llygad ei hunan;
Hyn ydoedd am ennyd fel yn ei boddhau,
Er nad fy nhristau oedd ei hamcan.
Ond er fod cyfyngder yr ennyd yn gwneyd
Atalfa ar ffrwd o gysuron,
Mudanrwydd rodd gennad i'w hanadl ddweyd,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Nid son am gynllwynion y diafol, a'i fryd,
Er ennill ieuenctid i'w afael—
Nid son am ffolineb, a siomiant y byd,
Yr ydoedd pan oedd yn fy ngadael;
Dymunai 'n ddiameu bob lles ar fy nhaith,
Trwy fywyd i fyd yr ysbrydion;
Ond hyn oedd yr oll a ddiangodd mewn iaith,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

I eiriau dirmygus, dieithrol nid wyf,
Mi wn beth yw llymder gwatwariaeth;
Y munud diffygiwn dan loesion eu clwyf,
Yn nesaf dro'i oll, yn ddieffaith
Do, clywais hyawdledd—er teimlo ei rym,
Mewn effaith ni lŷn ei rybuddion;
Ond hyn gan dynerwch fyth erys yn llym,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Mae ysbryd yr oes megis chwyddiad y môr,
Yn chware â chreigiau peryglon;
O'm amgylch mae dynion a wawdiant Dduw Ior,
Wyf finnau ddiferyn o'r eigion;
Fy nghamrau brysurant i ddinistr y ffôl,
Ond tra ar y dibyn echryslon
Atelir fi yno gan lais o fy ol,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Pe gwelwn yn llosgi ar ddalen y nef,
Y tanllyd lythrennau "Na Phecha;"
Pe rhuai taranau pob oes yn un llef-
"Cyfreithiau dy Dduw na throsedda;"
Pe mellten arafai nes aros yn fflam,
I'm hatal ar ffordd annuwiolion,
Anrhaethol rymusach yw awgrym fy mam,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."