Gwaith ap Vychan/Pennantlliw

← Diengaist

Gwaith ap Vychan gan Robert Thomas (Ap Vychan) golygwyd gan Owen Morgan Edwards

Mis Mai

PENNANTLLIW.

𝖄N Uwchllyn mae'r glyn glanaf—yn mro wen
Meirionnydd hawddgaraf:
Pennantlliw Bach yw'r iachaf
O'r cymoedd dan nefoedd Naf.

Bro anwyl doldir a bryniau,—a cheir
Ei choed yn heirdd Iwynan;
Para'n hir wnant heb brinhau,
A chuddiant ei llechweddan.

Hi a noddir gan fynyddau—iachus,
Uchel yw ei chreigiau:
A'i gwyn neint lifynt, gan wan,
Llithrynt ar draws ei llethrau.

Tua'r llyn trwy'r tir, y Lliw—o gylch dry,
Golcha droed Pennantlliw:
I lawr rhed, dros lawer rhiw,
A'i hymroliad amryliw.

Ei dyfodiad sydd o'r Defeidiog—garw,
Ac o Erwent niwliog:
Dros ddannedd creig mawreddog,
A llawn grym, mae fel llen grôg.

O aeliau y cwm, wele, cant—o bur
Aberoedd a frysiant:
A mwy eu pwys, am y pant
Afonydd ymofynnant.

Un a ddaw o waen y Dduallt,—a'r lleill
I'r Lliw sy'n ymdywallt;
Berwa hon heibio'r Wenallt,
A'i gerwin ru grynna'r allt.

Y rhaiadr erychwyn rhaol.—— Rhaiadr Mwy,
Ry dwrw mawr parhaol;
Saif ei hir dôn syfrdanol
I oesau res sy ar ol.

Ef a'i swn oedd yn fy synnu,—yn nydd
A nos, wrth raiadru;
Twrw hwn yn taranu,
Yn fy mhen, yn fachgen, fu.

Credais, arswydais y son—a daenid,
Fod yno ysbrydion,
Fwy na rhif, yn yr afon
Yn gwneud twrf, gan ganu tôn.

Iach wylfod ar uchelfan—fu castell
Cryf, costus, Carn Dochan,
Heria lu i ddod i'r lan
Hyd ei greigfawr lwyd grogfan.

I'r Uwchlawnt bu'n rhoi achles—a nodded
Gynt, yn nyddiau gormes,
Dyddiau o lid oedd ddi—les,
Gwrhydri gwag, a rhodres.

Pa ddewin, pwy a ddywed—ei hanes?
Honno ni amgyffred
Gwyr deallus, craffus, cred,
Na'r un llenor a aned.

Dwyn fy myd ar hyd rhedyn,—a grugoedd,
A'r graig i'm hamddiffyn,
Yn y fro ges, fore gwyn
Fy einioes, fy nhirf wanwyn.

A diau, esgud y dysgodd—fy nhad
Fi'n hir, ac ni flinodd;
Eithr ef fu athraw o'i fodd,
I'm hyrwyddaw ymroddodd.

I mi, yno, fy mam anwyl—fu'n dda,
Fu'n ddoeth ar bob egwyl:
Gwarchod, a gwneud ei gorchwyl,
A fynnai hi, fenyw wyl.

Llon oedd, llawen o hyd,—eon wenai
Yn wyneb caledfyd;
Canai hi, heb ofni'r byd,
Yn oedfa gerwin adfyd.

Michael Jones fawr, fawr, yno fu,—manwl
Y mynnodd ein dysgu:
A thrwy yewm, athraw cu—i bawb oedd,
A di—ail ydoedd i'n hadeiladu.

Yr oes honno o fawr wasanaeth—bawb
Aent i byrth marwolaeth;
Du ogof llygredigaeth,
Lawn o gyrff, a'u deil yn gaeth.

Yn adnabod pryd wynebau—y bobl
Sy'n byw'n yr hoff fannau
Nid ydwyf, a'm cyndadau
Ni cheir byth ar ochr y bau.

I'r fynwent yr af finnau,— i'r un daith,
A'r un dull, a hwythau;
Ond hedd, pur hedd, fo'n parhau,
Yn mro anwyl fy mrynian.