[Pan yno, ebe Ap Vychan am y Rhos, "bu farw fy merch ieuengaf o'r clefyd coch, a chladdwyd hi yn y Wern, pan nad oedd ond tri mis dros seithmlwydd oed. Ba,hynny yn erged trwm i mi, oblegid yr oedd yn fy ngolwg yn wastad yr anwylaf o'r teulau" Bu'r enethig farw Gorffennaf 6. 1852.]
𝕮YN nabod y byd a gwên hudoliaethau,
Cyn profi effeithiau ei wg dan dy fron:
Cyn gwybod am lymder ei siomedigaethan,
Diengaist, f'anwylyd, o gyrraedd pob ton.
A'th ddeall yn agor i dderbyn gwybodaeth,
Cydwybod yn dyner, a thân lond dy serch,
Newidiaist dy agwedd, ar frys hedaist ymaith,
Yng nglyn cysgod angan mi'th gollais, fy merch.
Pan ddeuwn i adre ar ol blinion deithiau,
Disgwylit fi i'r buarth ar riniog y ty:
Chwareuit o'm hamgylch, a dringit fy ngliniau,
Ymglymit am danaf, cusenit fi'n gu:
Dy bethau newyddion, a'th hoffus deganau,
A ddygit ar fyrder i gyd ger fy mron,
A phob peth o'r newydd ddysgasit o'th lyfrau,
Adroddit i mi, mor ddiniwed a llon.
O'r meddwl plentynaidd! Mor hawdd ei foddloni,
Mae tegan fel teyrnas—blodeuyn fel byd;
Ac wrth eu mwynhau mae wedi ei ddigoni,
Fel pe byddai'n meddu'r greadigaeth i gyd;
Mor onest yw'r wên a lewyrcha o'r wyneb,
A'r deigryn a ddisgyn pan gwrddir â chroes,
Mae'r galon yn gywir mewn serch a ffyddlondeb,
Ac O na bai miloedd yn blant drwy eu hoes
|
Ond, O gyfnewidiad! Mor brudd a dibleser
Yw'r aelwyd oedd orlawn o gysur a hedd;
Mae'r swn oedd yn denu fy sylw bob amser
Oll drosodd, a phobman mor ddistaw a'r bedd;
Rwy'n disgwyl bob bore, ond nid wyt ti'n dyfod
O'r gwely'n ol d'arfer, na byth at y bwrdd;
Er disgwyl dy weled yng nghôr yr addoldy,
Rwy'n disgwyl yn ofer, diengaist i ffwrdd.
Dy fam a fu farw pan oeddit yn faban,
Ac wedyn myfi oedd dy fam a dy dad:
Ond wedi dy fagu hyd saith mlwydd o oedran,
Daeth clefyd i'r teulu i wneuthur dy frad;
Mor lem yw yr awel oddiar afon angau!
O dan ei heffeithiau rwy'n oer ac yn wyw:
Paham y byrhawyd, fy merch, dy flynyddau?
Paham nad oedd bosibl dy gadw di'n fyw?
Mi welais farwolaeth yn ysgar rhieni,
A'r plant heb en magu yn sefyll gerllaw,
Mi welais amddifaid yn cael eu gwasgaru
Fel adar o'r nythle, rhai yma, rhai draw;
Ond gwelais yr awrhon amgylchiad mwy chwerw,-
'Ramddifad, wrth farw, heb nawdd dan y nen,
Yn llefain "Mam anwyl," a'r fam wedi marw,
Yn lle bod yn ymyl i gynnal ei phen.
Ond ust! Fe fu raid i'r holl genhedlaethau
Oedd hoffns gyfeillion, perthnasau fel ni,
Ffarwelio a'u gilydd drwy ing ac ochneidiau,
A'n bronnau'n rhwygedig, a'u llygaid yn lli.
A pham y disgwyliem ni gwmni ein gilydd
Am ryw dymor hirach na holl ddynol ryw?
Gwell ydyw boddloni i ewyllys yr Arglwydd,
A thawel ymollwng i freichiau fy Nuw.
|
}
Daeth pechod i'r ddaear, teyrnasodd marwolaeth,
Fel effaith y codwm, ar bawb ddaeth i'r byd,
A'r rhai ni phechasant yn ol cyffelybiaeth
Y camwedd yn Eden, sy'n meirw o hyd;
Ond eto mae bywyd yn gryfach nag angau,
Er gwaethaf clefydau, y tanau, a'r llif,
Mae'r teulu ddaeth allan o'r arch ar fynyddau
Ararat, yn fil o filiynau mewn rhif."
Mae hyn yn arwyddo daw adeg o gwmpas
Y torrir teyrnwialen marwolaeth yn ddwy,
Y cwympir el orsedd, y dryllir ei deyrnas,
Ac ni raid i'n ofni ei gleddyf byth mwy;
Ond wele! Mae'n dyfod ar danllyd gymylau
Y Gwr sydd yn angau i angau a'r bedd,
Dinistria farwolaeth ag anadl ei enau,
Ac yna cawn oesoedd tragwyddol o hedd.
Nos da, fy merch anwyl, cei lonydd i huno
Dan lenni marwolaeth yng nglyn angan du;
Dof finnau i'th ddilyn cyn hir yna i orffwys,
A chysgwn ein deuoedd fel oesau a fu;
A terfysg y ddaear fel treigliad yr awel,
Dros le ein tawelwch, heb beri i ni boen;
A'r bore sy'n dyfod, wrth lef yr archangel,
Cyfodwn i fyny mewn iechyd a hoen.
|
