Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Mount Pleasant, Pontypool
| ← Cross Keys | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Jerusalem, Coed-Duon → |
MOUNT PLEASANT, PONTYPOOL.
Yn hanes eglwys Ebenezer nodasom fod eglwys Annibynol yn y Trosnant mor foreu a'r flwyddyn 1715, a'i bod yn debygol mai hon oedd dechreuad yr achos yn Ebenezer. Bu ardal boblog y Trosnant, a thref Pontypool heb un achos Annibynol o'r flwyddyn 1742, pryd yr adeiladwyd Ebenezer, hyd nes y cychwynwyd achos Saesonaeg yno tua'r flwyddyn 1834. Mr. Morris Evans oedd y gweinidog cyntaf ar yr eglwys Saesonaeg. Wedi ei farwolaeth ef, bu amryw weinidogion yno am dymorau byrion, ond gwan a nychlyd iawn oedd yr achos bob amser. Ar sefydliad Mr. Jenkins yn weinidog yn Mount Pleasant, ymunodd yr ychydig Saeson a'r achos hwnw, felly darfu yr hyn a elwid eglwys y Saeson yn Mhontypool. Dechreuwyd yr achos sydd yn bresenol yn Mount Pleasant dan yr amgylchiadau canlynol: Gan fod amryw o aelodau perthynol i'r New Inn, Ebenezer, a Phenywaun yn byw yn Nhrosnant a Phontypool, barnai rhai o honynt y buasai yn fanteisiol i'r enwad, yn gystal ag iddynt hwy a'u teuluoedd, gael achos yn y dref. Yn niwedd y flwyddyn 1835, prynwyd capel yn Nhrosnant, a elwid Sardis, gan y Bedyddwyr, ac agorwyd ef Rhagfyr 3ydd a'r 4ydd, y flwyddyn hono, fel addoldy Annibynol. Cymerwyd rhan yn ngwasanaeth yr agoriad gan y Meistriaid Powell, Caerdydd; Davies, New Inn; Jones. Aber; Harries, Morfa; Davies, Pen-y- waun; ac eraill. Mr. William Davies, masnachwr, Pontypool, yr hwn oedd yn aelod yn Mhenywaun, fu a'r llaw flaenaf yn nghychwyniad yr achos hwn. Bu yr eglwys am dymor yn ymddibynu ar weinidogaeth achlysurol, ond yn y flwyddyn 1839, rhoddodd alwad i Mr. Thomas Williams, Maendy, Morganwg. Ychydig gyda blwyddyn y bu Mr. Williams yma. Gorfodwyd ef gan waeledd ei iechyd, ac amgylchiadau eraill i symud i dy ei fam, lle y bu farw yn Gorphenaf 1840. Yn Awst 1840, cymerwyd gofal yr eglwys gan Mr. Herbert Daniel, Cefnycrib, a bu y lle dan ei ofal effeithiol ef hyd 1862, pryd y rhoddodd ei ofal o hono i fyny, ac y cyfyngodd ei wasanaeth i'r eglwys a'r Cefnycrib. Bu llawer o lwyddiant ar yr achos yn Mhontypool yn nhymor gweinidogaeth Mr. Daniel. Yn 1855, adeiladwyd capel prydferth Mount Pleasant, yr hwn a agorwyd Awst 22ain a'r 23ain, y flwyddyn hono. Gweinyddwyd yn nghyfarfodydd yr agoriad gan y Meistriaid D. Williams, Berea; M. Morgans, Bethesda y Fro; T. Jeffreys, Penycae; Dr. Thomas, Pontypool; T. Rees, Cendl; G. Griffiths, Casnewydd; T. Thomas, Glandwr; R. Thomas, Hanover; E. Hughes, Penmain, ac eraill. Gwnaeth Mr. Daniel ymdrech egniol a chyson am flynyddau i gasglu at yr addoldy tlws hwn, a chasglodd ganoedd lawer o bunau. Ar ol ymadawiad Mr. Daniel, rhoddodd yr eglwys alwad i Mr. Jason Jenkins, St. Florence, sir Benfro, ac ymsefydlodd ef yma yn niwedd y flwyddyn 1862. Ar ddechreuad ei weinidogaeth ef, fel y nodasom, ymunodd y gynnulleidfa fechan Saesonaeg yn y dref a'r eglwys yn Mount Pleasant, ac o'r pryd hwnw y mae y gwasanaeth yn cael ei ddwyn yn mlaen agos yn hollol yn yr iaith Saesonaeg. Ychydig gyda blwyddyn yn ol, helaethwyd y capel, fel y mae yn awr yn un o'r addoldai harddaf a helaethaf yn yr holl dref. Mae Mr. Jenkins yn parhau i wasanaethu yr achos gyda pharch a llwyddiant.
COFNODIAD BYWGRAPHYDDOL.
THOMAS WILLIAMS. Ganwyd ef yn y Cwmgarw, yn mhlwyf Llangadog, sir Gaerfyrddin, yn y flwyddyn 1810. Yr oedd ei rieni yn aelodau o'r eglwys yn Nghwmamman, a derbyniwyd yntau yno pan yr oedd tua deuddeg oed. Dechreuodd bregethu yn ieuangc iawn, ac urddwyd ef yn y Tabernacl, Llandilo, cyn ei fod yn gyflawn ugain oed. Symudodd oddiyno yn nechreu y flwyddyn 1835 i'r Maendy, Morganwg, lle y bu tua phedair blynedd. Yn 1839, symudodd i Bontypool, ond gwaelodd ei iechyd yn fuan, ac aeth adref i dy ei fam, lle y bu farw Gorphenaf 3ydd, 1840. Claddwyd ef yn Nghwmllynfell, a gweinyddwyd yn ei angladd gan y Meistriaid R. Pryse, Cwmllynfell; P. Griffiths; Alltwen, a D. Williams, Bethlehem, Llangadog.
O ran corph, yr oedd Mr. Williams yn nodedig o dal-dros chwe' troed- fedd, ac yn y ddwy flynedd ddiweddaf o'i fywyd yr oedd wedi tewychu yn anarferol. O ran tymer yr oedd yn rhyfeddol o addfwyn a charuaidd. Fel pregethwr yr oedd yn dlws, eglur, a tharawiadol iawn. Clywsom ef rai troion yn pregethu yn anarferol o effeithiol. Yr oedd yn feddianol ar gymhwysderau i fod yn ddefnyddiol a phoblogaidd iawn, ond machludodd ei haul a hi etto yn ddydd.