Llio Plas y Nos/Cwmwl yn Clirio

Llio Plas y Nos

gan R Silyn Roberts

12

CWMWL YN CLIRIO

CYN bo hir iawn, clybu Bonnard sŵn troed Llio yn yr ystafell, a deallodd ei bod yn effro, ac wedi codi. Curodd yn ysgafn ar y drws. Am ennyd bu distawrwydd, ac yna, mewn llais isel, crynedig, hi a alwodd:

"Dowch i mewn."

Agorodd yntau'n drws, ac aeth i mewn. Gwelodd yr eneth wedi cilio i gongl eithaf yr ystafell, a golwg ddychrynedig arni, a'i llygaid mawrion yn llydain agored, ac yn llawn o ofn. Safodd felly am eiliad, ac yna, â gwaedd isel o lawenydd hanner gwallgof, neidiodd ymlaen ar draws yr ystafell ato, a chladdodd ei hwyneb ar ei fynwes.

Rown-i'n meddwl mai Ryder Crutch oedd yna," ebr hi. "Fydd-o byth yn dwad yma, ag rown-i wedi dychryn yn arw. Ag felly, fe ddaethoch yn ôl?"

"Yma y bûm-i drwy'r nos, Llio."

"Drwy'r nos!" ebr hi mewn syndod. "Lle buoch-chi?

"Mi fûm-i y rhan fwya o'r amser tu ôl i'ch drws chi, nghariad-i."

"O!" medd hi, yn ofidus ganddi ei anghysur ef, "a chawsoch-chi ddim cysgu dim. Pam na fuasech-chi'n dwad i mewn i'r fan yma? Dyna'r gadair freichiau— mi allasech gysgu yn honna."

"Roedd arna-i ofn ych deffro-chi, Llio fach; ond hitiwch befo, yr oeddwn-i'n agos atoch-chi."

"Ond chawsoch-chi ddim gorffwys."

"Doedd arna-i ddim eisio cysgu, Ĺlio; mi orffwysa-i yma heno, os gwnewch-chi adael imi."

"Heno! Wnewch-chi aros yma, ynteu?" gofynnodd, gan ymwasgu ato.

"Rhaid imi aros yma nes medra-i fynd â chi i fwrdd oddi yma. Fedra-i mo'ch gadael-chi eto o gwbwl. Rŵan, alla i ymddiried ynoch-chi i gadw'r gyfrinach 'y mod i yma oddi wrth Ryder Crutch?"

"O, gwna', wir. Mi fedra i gadw secrets, Ivor; chaiff-o byth wybod; petai-o'n gwybod, mi'ch lladdai- chi."

Trist iawn oedd ei llygaid wrth edrych arno yn awr. Ond cusanodd ei rudd yn dyner, ac yna arweiniodd ef i gadair freichiau, a gwnaeth iddo eistedd.

"Chawsoch-chi ddim gorffwys," ebr hi'n dyner.

"Rhaid ichi gysgu rwan, ond mi gewch frecwast gynta.".

Ga-i frecwast hefo chi?"

"Cewch, rydw-i wrthi-hi yn paratoi. O, mi fydd yn dda gen i gael gwneud brecwast ichi."

Ar hynny, goleuodd spirit-stove, berwodd ddwfr, a gwnaeth de. Cyrchodd Bonnard y pethau a bwrcasodd yntau cyn cychwyn, a rhyngddynt cawsant eithaf bore-bryd.

'Mi fydd o'n mynd allan i rywle, ac yn dwad â bwyd i mewn," ebr hi; "wn-i ddim i ble bydd-o'n mynd, ond mi wn y bydd yn mynd ffordd bell iawn."

"Fyddwch-chi'n cael digon o fwyd, Llio?"

"O, bydda, rydw-i'n bwyta mor ychydig, fydd dim cisio llawer o fwyd. Gwelwch! Mi ges y rhain mewn hen gwpwrdd mewn selar," a daliodd yn ei llaw ddwy gwpan China hynafol ac anghyffredin eu patrwm-un wedi amharu ychydig arni. "On' tydyn-nhw'n dlws?"

"Mi fuasai llawer o bobol yn rhoi arian mawr am y cwpanau yma, Llio."

Wnaen-nhw? Dydw-i ddim yn gwybod dim byd am arian, wyddoch."

'Ga' i ych helpu-chi, Llio fach?"

"O, na chewch. Mae-hi mor neis cael gwneud pethau ichi."

Gwyddai Bonnard mai teimlad calon onest merch oedd sŵn y geiriau hyn—calon a oedd yn llefaru ei theimlad heb nac ofn na llyffethair o fath yn y byd. Curai ei galon yn gynt wrth wrando arnynt.

"Rhaid imi beidio â gwarafun ichi'r pleser yna," murmurodd. Edrychodd ar ei hwyneb pur, a symudodd at ei hochr; yn dyner ac yn barchedig iawn, gwasgodd hi ato.

Am eiliad neu ddwy, edrychodd hi yn syth i'w lygaid; yna llanwyd ei llygaid â gwylder, a throdd hwy draw oddi wrtho; cododd gwrid cryf i'w gruddiau, ac ar ei gwddf. Crynai ei llaw yn ei law ef, a cheisiodd ei thynnu ymaith. Ni cheisiodd yntau ei rhwystro, oblegid gwelai fod y reddf fenywaidd wedi ei chynhyrfu o'i mewn, a churodd ei galon yn gynt gan obaith y gallai hyn oleuo ei chof a'i deall. Rhyddhaodd hi; symudodd hithau ar unwaith at y bwrdd. Am rai munudau, bu'n ddistaw heb gymaint ag edrych arno. Fesul ychydig, ciliodd y dylanwad, a daeth ei diniweidrwydd plentynnaidd yn ôl. Eisteddodd y ddau wrth y bwrdd, a bwytasant eu bara ac yfed y te. Ac erbyn hyn, edrychai Llio mor ddedwydd ag aderyn; er hynny, arhosai rhyw gymaint o'r gwylder benywaidd heb lwyr ddiflannu. A aned merch erioed yn hollol analluog i sugno pleser iddi ei hun wrth helpu dyn? A aned dyn na fynnai yn ei galon gael ei fwytho ganddi?

Gwedi borebryd, dywedodd Llio yn ei dull denol ei hun:

"Rŵan, mi wnewch drio cysgu. Rydech-chi wedi blino."

Gwenai yntau wrth ei chlywed yn siarad felly ag ef, fel pedfai ef yn blentyn ac arno angen ei thynerwch na ŵyr ond serch amdano. Beth ond tynerwch serch a fedrai liniaru'r fflam angerddol a chreulon yn ei galon?

"Mi wna'-i unrhyw beth i'ch plesio-chi, ngeneth bach-i. Ond be ydych chi am wneud?"

"O, mae gen i lyfr i'w ddarllen. Rydw-i wedi gweld llawer o hen lyfrau rhyfedd yn y tŷ yma, ag mi fyddai'n cael pleser dros ben wrth i darllen-nhw. Mi eistedda i i ddarllen; ac felly mi gewch lonydd i gysgu."

"Rhaid ichi eistedd wrth f'ymyl i, ynteu; mae digon o le i ddau neu dri ar y gadair fawr yma.'

Math o sedd â breichiau iddi, neu ryw fath o beth rhwng cadair freichiau a soffa, oedd y dodrefnyn yr eisteddai Bonnard arno; un cysurus iawn i gornel wrth y tân.

"'Dall paradwys ddim curo hyn!" eb ef.

"Ond rhaid ichi gysgu," ebr hithau, dan wenu.

"Mi dria i, os dyna orchymyn yr orsedd."

"Wel, caewch ych llygaid, ynteu."

Gwnaeth yntau hynny, ond nid arhosai'r llygaid ynghaead yn hir. Rhaid oedd iddynt gael ymsefydlu ar wyneb tlws Llio. Cyn hir, canfu hithau hynny, ac ebr hi mewn tôn geryddol:

"Sut y medra-i wneud ichi fod yn ufudd?"

"Fel hyn," atebodd yntau, a thynnodd ei phen i orffwys ar ei ysgwydd; ac yr ydoedd yn flin mewn gwirionedd, a buan iawn y syrthiodd trymgwsg arno.

Llio, hithau, yn ofni symud rhag ei ddeffro, a syrthiodd i gwsg ei hunan. Profiad hollol newydd i Bonnard ydoedd hwn; ni wyddai ef o'r blaen fod bywyd yn cynnwys dim mor gysegredig a diniwed. Tynerach a dedwyddach oedd ei gwsg am fod Llio agosed ato. Y mae i bob ysbryd fath o awyrgylch o'r eiddo'i hunan, ac y mae dyfod i awyr ambell fywyd yn lleddfu poen, ac yn lliniaru aflonyddwch calon.

Rhaid bod yr haul wedi teithio mwy na hanner y ffordd i orwel y gorllewin cyn i'r un o'r ddau ddeffro. Bonnard a ddeffrôdd yn gyntaf; a'r peth cyntaf y disgynnodd ei olygon arno oedd wyneb tlws Llio ynghwsg o'i flaen; ei hamrantau fel llenni llaesion dros harddwch ei llygaid, ei gwefusau lluniaidd yn hanner agored, a thaweled oedd fel mai o'r braidd y gwelai ei hanadl yn chwyddo'i mynwes. Mor ddwyfol brydferth a chysegredig i lygad y neb a'i câr yw wyneb merch ynghwsg. Addolgar oedd teimlad Bonnard wrth syllu ar Llio. A allai alltudio'r wyneb hwn oddi ar ei fynwes? A gwthio'r diniweidrwydd gwyn a lanwai ei bywyd allan o'i fywyd am byth? A allai yfed dedwyddwch i'w waelodion, a tharo'r cwpan a'i cynhwysai yn deilchion oddi ar ei wefus? Na, gwell fyddai marw nag ymwahanu bellach. "Dialedd sydd eiddof i," medd nwyd; "eiddof innau yw Llio eurwallt," ebr y galon. Na, meddyliai Bonnard, wedi codi mor uchel i'r nefoedd, ni allaf ddyfod yn ôl eto i'r ddaear; fy mywyd a'm bendith, ni'th adawaf byth.

Wrth iddo syllu, dylanwadodd arni, a pheri i'w chwsg anesmwytho. Chwyddodd ei mynwes, a daeth ei hanadl yn ôl yn hanner ochenaid. Agorodd ei llygaid, ac edrychodd arno.

Rown i'n breuddwydio," ebr hi, "am le a welais unwaith, ond nid mewn breuddwyd. Ond dyna fo'n mynd eto; ond hitiwch befo, mi gofia i eto ryw ddiwrnod."

Edrychai'n syn a dychrynedig, fel pedfai'r hunllef eto heb lwyr adael ei hysbryd. Er hynny, nid oedd dim yn glir yn ei meddwl, ac ni allai gofio'r peth a fynnai ddweud wrtho.

Daw, fe ddaw'n ôl, 'y nghariad fach-i. Llio, wrth sôn am ych tad heddiw, roeddech-chi'n i alw o'n Ryder Crutch?"

Daeth trem ddryslyd i'w llygaid.

"Does gen i'r un tad," ebr hi yn arafaidd.

"Dydech-chi ddim yn cofio ichi ddeud mai'r dyn sy'n byw yma-y dyn y mae arnoch-chi gymaint o'i ofn-o, ydi'ch tad?"

Ie, ie, 'nhad! O, nage, Ivor, rydw i wedi ang- hofio. Does gen i'r un tad. Mae-o wedi marw ers yn hir yn ôl, pan oeddwn i'n eneth bach."

Llio, ydech-chi'n siŵr o hyn? Ellwch-chi gofio ych enw arall?

Ysgwyd ei phen yn drist a wnaeth hi.

Na," meddai, "ond nid Ryder Crutch ydi nhad i. Roedd o'n dda ag yn ffeind, ag yn arfer 'y nghario i yn i freichiau pan oeddwn i'n eneth fach. O! Ivor, mi gofia i'r cwbwl pan ddaw 'y ngho-i'n ôl."

"Diolch i Dduw," ebr yntau, a'r dagrau yn ei lais.

"Ond, o ran hynny, mi ddylaswn feddwl o'r dechrau na allai ellyll fel Ryder Crutch ddim bod yn dad i'r eneth hardd a thyner hon.

"Mae-o'n ddrwg ofnadwy," ebr Llio, dan grynu, a gafael yn dynnach yn Bonnard. "Mae gwaed ar i gydwybod-o. O! ydw, mi rydw-i yn gwybod, ag mi gofia i'r cwbwl i gyd; ond dyna fi wedi anghofio popeth eto."

Cuddiodd ei hwyneb ar ei fynwes, a chrynai drosti; tawelodd yntau hi â'i ewyllys gryfach ei hun, a gadawodd i'w meddwl orffwys. Diau na allai toriad gwawr ar ei hysbryd oedi lawer yn hwy.