Prif Feirdd Eifionydd/Merchur a'r Cymynnydd Coed

← Y Fam a'r Blaidd

Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands

Y Llances a'r Piseraid Llaeth →

Merchur a'r Cymynnydd Coed.

GYNT yng ngwlad Groeg, pan oedd hi'n wlad paganiaeth
(Nid yw hi heddyw nemawr gwell, ysywaeth!)
'Roedd dyn yn torri coed ar fin yr afon;
Llithrodd ei fwyall i'r cenllifoedd dyfnion,
Ac aeth i'r gwaelod. Galwodd yntau'n uchel
Ar ei dduw Merchur. Ac ar asgell awel
Daeth Merchur ato. Suddodd yn y funud
I'r dwfr a dug i fyny fwyall cynnud
O'r puraf aur. "Ai hon yw'th fwyall di?"
"Nage; un arall oedd fy mwyall i."
Suddodd i'r dwfr drachefn; ac wedi disgyn
Dygodd i fyny o'r gwaelod mewn amrentyn
Glws fwyall arian. "Hon yw'r eiddot ti?"
"Nage; un haearn oedd fy mwyall i."
Suddodd drachefn, a dug o'r gwaelod iddo.
Ei fwyall haearn; a dywedodd wrtho,
"Am dy onestrwydd, fy addolwr mwynlan,
Cymer y fwyall aur a'r fwyall arian
Ynghyd a'r fwyall ag i'r dwfr a lithrodd."
Cymerodd yntau'r tair a gwir ddiolchodd.

Aeth y cymynnydd at ei gymydogion,
A thraethodd wrthynt fel y bu yn gyson.
Ac eb un wrtho, "Ti y penffol ynfyd,
Pam na buasit ti yn taer ddywedyd
Mai'r fwyall aur ydoedd yr hon a gollaist?
Fel hurtyn gwirion pendew yr ymddygaist."
Ac ebe'r dyn, "Y rheswm am fy ngwaith
Oedd mai nid honno na'r un arian chwaith,
Ydoedd fy mwyall i." "Gwn beth a wnaf,
(Ac felly bwyall aur yn sicr a gaf,")
Medd yntau, yn lle siarad geiriau ofer
A ffwl fel hyn i golli'm poen a'm hamser."
A pheth a wnaeth, ond myned i'r un lle,
I dorri coed, gan demtio gallu'r ne.
Syrthiodd ei fwyall yntau (nid damweiniad;
Efe ei hun a'i taflodd mewn rhyfygiad:)

Galwodd ar Merchur egni nerth ei ben;
Daeth Merchur ato'n sydyn o wlad nen.
Suddodd i'r dwfr mewn moment: dygodd fwyall
O aur o'r puraf; nid y fwyall arall.
I'r dyn gofynodd, "Hon yw'th fwyall di?"
"O! ie: diolch filoedd fo i chwi.'
Ond ffromodd Merchur wrth ei ragrith enbyd;
"Ni chei mo hon; ac mi a'th daflaf hefyd
I'r dyfnder dwfr, i chwilio am dy fwyall
Dy hun, i'th gosbi am dy gelwydd anghall."
I lawr a'r dyn i'r llif, gan sydyn suddo;
Ac yno mae efe a'i fwyall eto.

A glywaist ti a gant Arllwydd?
Nid oes o ragrith lwydd.
Prif gallineb gonestrwydd.