Prif Feirdd Eifionydd/Problemau mewn rhifyddiaeth ar gân

← Y Cynganeddion

Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands

Geirfa →

Problemau mewn Rhifyddiaeth ar Gan.

GWAITH IEUAN LLEYN A IOAN PEDR.

(O Gell Myrddin Fardd).

1. O'R defaid tra breision, eu hanner oedd wynion,
Eu chwarter yn dduon, gan Simon ge's i,
Eu chweched yn gochion, a phedair yn frithion,
'Sawl un a roes Simon Rhys imi?
IEUAN LLEYN.

2. Rhyw Gymro 'rwy'n cofio aeth heibio bren hir
Yn tyfu ar dir gwastad a'r wybr yn glir,
Tri ugain-pum troedfedd oedd cysgod y pren,
Fe fethodd a'i ddringo gan bendro'n ei ben;
Rhoes bastwn pum troedfedd yn syth wrth y fan,
Ei gysgod oedd pedair ac un-ddegfed ran;
Os byddwch cyn fwyned a 'styried ei gwyn,
Mynegwch ei uchder ar fyrder yn fwyn.
IEUAN LLEYN.

3. Rho'i Dafydd i Domos o bunnoedd gryn ri',
Naw deg-punt a phedair o'r rhain gefais i,
Hanner y gweddill gai Forgan yn log,
A'r bumed ran prynwyd i Gwenno hardd glôg;
Mae'r ddeg fed ran eto y'nghadw gan Twm
O'r punnoedd roes Dafydd, pa faint oedd eu swm.
IEUAN LLEYN.

4. Rhyw wraig yn Aberdaron yn amser William Lleyn,
A rannai fil o bunnau rhwng William a rhyw ddyn
A elwid Sion Eifionydd, nid yn ei hanner chwaith,
O achos na wnai felly, bu d'ryswch lawer gwaith;
Un bumed ran o'r arian gâi William ber ei dón
Oedd fwy o ddeg punt union nag un bedwaredd Sion;
Mae brenin penwyn Enlli bron mynd o'i hwyl ei hun,
Dywedwch i'w dawelu pa faint a gâi pob un.
IEUAN LLEYN.

5. Gwelais bysgodyn rhyfedd
Hyd ei ben oedd ddeunaw modfedd,
Hyd ei ben a hanner union
Hyd ei gorff, oedd hyd ei gynffon;
Ond ni fedrais fod yn foddlon
Nes im' fesur hyd ei gynffon,
Hon a'i ben ond eu cysylltu
Oedd hyd ei gorff, pa faint oedd hynny?
IEUAN LLEYN.

6. 'Roedd gan fy nain hen glorian bren,
Un glew am bwyso gwlan,
A cherrig gymaint a fy mhen,
Ynghyd a cherrig mân.

'Roedd un yn garreg deugain pwys,
Yn ol cywiraf farn,
Ond torrwyd hon drwy ddamwain ddwys,
Yn gryno bedwar darn.

Ond rhyfedd iawn! yr oedd fy nain
A'i henwog glorian coed
Yn pwyso gwlan a 'dafedd main,
Mor brysur ag erioed.

Ac heb na charreg, pres, na phlwm,
Heblaw y darnau dwys,
Yn gywir pwysai unrhyw swm
O un hyd ddeugain pwys.

Yn awr, rifyddwyr gwych, ar gân
Dywedwch im' eich barn,
Pa faint oedd pwysau, mawr, a mân,
Pob un o'r pedwar darn.
IOAN PEDR.