Atgofion am Dalysarn/Ymweliad F'ewyrth William Jones

← Ysgol Sul Talysarn

Atgofion am Dalysarn gan Fanny Jones, Machynlleth golygwyd gan George Maitland Lloyd Davies

Y Seiat Fawr yn Lerpwl

YMWELIAD F'EWYRTH WILLIAM JONES O'R AMERICA A MYNWENT LLANLLYFNI

(Adroddwyd yr hanes wrthyf gan fy nghefnder, Mr. Thomas Jones, Llanllyfni, a fu'n gwmni i'm hewyrth ar yr amgylchiad.)

ADDAWODD f'ewyrth ddyfod i Lanllyfni i roddi pregeth ar noson waith pan ar ei ymweliad â Chymru. Er mwyn iddo gael cyfleustra i ymweled â bedd fy nhad, daeth Thomas Jones i'w ymofyn a gofalu amdano. Aeth y ddau'n hamddenol dros y crawiau, a thros yr hen lwybrau y cerddodd f'ewyrth lawer ar hyd-ddynt pan oedd yn byw gyda'm tad a'm mam yn Nhalysarn. Gwelai fy nghefnder fod prudd-der yn ymdaenu dros ei wyneb pan ddaeth i olwg hen fynwent Llanllyfni, ac yn hytrach na mynd i mewn iddi perswadiodd f'ewyrth ef i ddyfod gydag ef adref i gael cwpaned o de yn gyntaf. Felly a fu; ac yna fe ddaeth y ddau i lawr y pentref yn araf. Yr oedd f'ewyrth yn hen a gwan. Aethant i mewn i'r fynwent. Cerddodd Thomas Jones ar y llwybr hyd nes daeth at y gofgolofn; safodd yno, ac meddai, "Dyma fedd eich brawd, Mr. Jones." "Ai e," meddai, â'i wefus yn crynu a'i ddagrau'n treiglo i lawr ei wyneb, "a dyma fedd John fy mrawd! Safai, fel pe bai wedi synnu, am beth amser yn ddistaw berffaith. Yna ciliodd Thomas Jones ychydig; ac yna fe glywodd sŵn llais f'ewyrth yn dweud mewn llef ddolefus: "Wel, wel, John annwyl, a dyma lle'r wyt ynddo, a minnau wedi dod dros y môr mawr i gael golwg ar dy fedd di, John annwyl. A wnei di ddweud gair wrthyf fi, John bach? Dim ond gair, John? O, y llais hwnnw a oedd yn arfer ysgwyd Cymru gan ei ddylanwadau nerthol gyda'i beroriaeth ddigyffelyb; y llais a fu'n cyhoeddi i bechaduriaid fod modd cadw enaid a gollasid drwy lawn y Groes. O, fe fyddet yn cymell dy Waredwr mor swynol, ac mor effeithiol. O, John annwyl, dywed air wrthyf. . . dim ond un gair."

Erbyn hyn yr oedd ar ei liniau ar y ddaear, ac aeth ei gyfaill ato a dywedodd wrtho, "Fe fyddai'n well inni fyned adref, Mr. Jones." Yr oedd golwg annaturiol a gwelw ar ei wyneb, a rhyw syndod ofnadwy yn ei lygaid. Yr oedd ar y cyfaill arswyd rhag i rywbeth ddigwydd iddo. "A ddowch chwi, Mr. Jones?" ebr ef drachefn. "Wel," meddai, gan godi oddi ar ei liniau, " dyma fi'n myned i ffwrdd heb un gair! O, fy mrawd annwyl, ffarwel hyd ddydd yr Atgyfodiad! Fe gyfarfyddwn â'n gilydd yr un foment ar ganiad yr utgorn—ti o'r fan yma a minnau o gyfandir mawr yr America: yr un funud, John! le, ac fe gawn weld ein Gwaredwr ar yr un amrantiad. O, gresyn na chawswn air gennyt, ie, dim ond un gair, John, fy mrawd."

Tybiodd y cyfaill fod yn rhaid rhoddi ychydig o orfodaeth i'w symud. Gafaelodd yn ei fraich ac arweiniodd ef allan yn ddistaw . . . dim ond ochneidiau dwys a thorcalonnus. Dywedai fy nghefnder mai dyna'r olygfa fwyaf torcalonnus a welodd erioed, ac nac anghofia ef mohoni byth.