Beirdd y Bala/Eisteddfod y Bala—1738
| ← Llyn Tegid | Beirdd y Bala golygwyd gan Owen Morgan Edwards |
Gaeaf ar y Berwyn → |
Eisteddfod y Bala [1]
Dydd Llun y Sulgwyn, 1738.
—————————
i. ANNERCH Y BEIRDD.
Mr. Edward Wynne a'i Cant.
HARRI PARRI.
HARRI fab Harri, purion—yw d' odlau,
Didlawd gynghaneddion;
Dealldwrus, gweddus, gwyddon,
Am seiniad a llusgiad llon.
ROWLAND O'R PANDY
Rowland Sion dirion d' araith —da gwn i
Dy ganiad sydd berffaith;
Mwyn y medri mewn mydrwaith
lawn hwylio ac eilio gwaith.
JOHN JONES, LLANFAIR.
Sion ab Sion, heb ddim swn,—mae'n brydydd
Bwriadol digwestiwn;
Ag undyn ar y gwndwn
Yn dra hardd fo dreia hwn.
DAFYDD IFAN HYNAF
Dafydd, da 'wenydd ei waith—a doethedd
Hyd eitha prydyddiaeth,
Pur eiriau, pôr yr araith
A pher iawn i'w phurion iaith.
GWILYM AB IORWERTH, LLANFOR
Cynghanedd dda sylwedd, nid sal,— heddyw
Nid hawdd gael ei gystal,
Na'i thebig, mae'n waith abal,
Llwyra deyd, llawer a dâl.
ELIS CADWALADR.
Cynghanedd groewedd bob gris,—a geiriau
Rhagorol i'w dewis;
Pe'i chwiliech, ni fynnech, fis,
l'm bryd, ail i'ni brawd Elis.
Athronddysg gronddysg gywreinddoeth,—Meirionddysg
Gyflonddysg gyflawnddoeth;
Nid gwirionddysg, gŵr iawnddoeth,
Tirionddysg, llonddysg, llawnddoeth.
DAFYDD AB IFAN IEUENGAF.
D. ab Ifan fwynlan fant,—y prydydd
Pur odl di-fethiant,
A geiriau da, mae gwarant
Da iawn ei go, dyn o gant.
SIAN ACH IFAN.
Canmoliaeth i'r eneth a ro—beunydd,
Ble bynnag yr elo;
A llwyddiant i'w holl eiddo.
Dedwydd fyd yn y byd tra bo.
Y BEIRDD OLL.
Diolchaf a chanaf i chwi—trwy gilydd
Tro i galon ddiwegi;
Fe ddaw inni ddaioni
Byth yn' Nuw tra bytho ni.
—————————————
ii. Y BEIRDD YN MOLI.
I MR. EDWARD WYNNE
Pen bugel Duw Daniel, dad union—yw Wynn
Ddiwenieth ei foddion;
Oleu eiriau, ail i Aaron,
A'i sylwedd mae fel Solomon.
I JOHN LLWYD RHIWEDOG.
Pen siri inni, enwog,—oes gywir,
Yw sgwiar Fachddeiliog,
A gwir aer i'r glaer aur glog,
Rhi odieth, a Rhiwedog.
Edward Jones, Bodffari
Perl pur lle ei adwaenir, Llwyd enwog,—paen siriol,
Pen siri galluog;
Wr ara glân, aur ar ei glog,
Yw'r aer odiaeth o Riwedog.
David Evans
Pedwerydd John, llon ddull enwog,—o wres dawn,
Aer stad Riwedog;
Tri eryr natur eurog,
Siwra glain, sydd ar ei glog.
Ellis Cadwaladr.
I SYR WATKIN WILLIAMS WYNN.
At Watcin, brigin ein bro,—glau wyneb,
A'r glana o Gymro;
Ceidwad gwych gwlad, a'i chlo,
Deg hyder, Duw a'i cadwo.
Ellis Cadwaladr.
At iechyd hyfryd hwn,—Watcyn
Yw utgorn, debygwn;
Di-faswedd a da ei fosiwn,
O gariad mewn tyniad twn.
Sian Evans.
I JOHN MORGAN.
Cydfolwn, canwn er cynnydd,—i Sion,
A seiniwn fawl newydd;
Paen parodwych, pen prydydd.
Gwir aer ffel' o r cywir' ffydd.
Gwilym ab Iorwerth.
I SIAN EVANS.
Croeso, Sian, hoewlan hawl,—aur belydr,
I'r Bala le grasawl;
Sian wyr maeth synwyr mawl,
Sian Evans, dwysen nefawl.
Ellis Cadwaladr.
SIAN LAURENCE.
Sian, loer oleulan, liw'r lili,—dwyscn,
Dewisol ei chwmni;
Mwyna dynes mewn daioni,
Fel y glain hardd, glân yw hi.
Harri Parri.
I WLLLIAM PRICE Y RHIWLAS.
Yn Rhiwlas mae gras yn gry—i'r Preisiaid,
Pur rasol drwy Gymru;
Mae'r faenol yn dal i. fyny,
Drwy wyrthiau da call un Duw cu.
John Jones, Llanfair.
Mr. Price mewn dyfais da,—o'r Rhiwlas,
Rheolwr mwyneidd-dra;
Mewn awch cu melus mi'ch camola,
Naws heno heb gudd os hynny a ga.
CORBED OWEN.
Aer Rhiw Saeson, lon lwyn,—sy gynnes,
Ac Ynys y Maengwyn;
Rhoed Duw Tad, dygiad digwyn,
Lân aeres i'w fynwes fwyn.
Mae'n barchus weddus wawr,—byw les,
Gyda'i blasau gwerthfawr;
Megis angel hyd elawr,
Perl mwyn sir Drefaldwyn Fawr.
Ellis Cadwaladr.
I'r Gwin Coch.
Potel gron wiwlon a welaf,—ar y bwrdd
Rhwng y beirdd mwyneiddfiaf;
Y gwin coch, gwn o caf,
Fwya gwir, ef a garaf.
Gwilym ab Iorwerth
Apel Ddifri.
Beirddion dyfnion, nad ofnwch—mo'r canu
Mêr cynnydd diddanwch;
Mewn synwyr y mwyn seiniwch,
Ow, un fflam o awen fflwch.
Nid mawl dethawl a doethedd—i ddynion,
O ddeunydd anwiredd;
Ond mawr-glod, trwy wiw-nod wedd,'
I Dduw a'r Oen o ddewr rinwedd.
Robert Lewis.
Cydymdeimlad.
Bardd hwylus, ddawnus ei ddydd,—wyt Robert
At hybarch awenydd;
Nid ofer onid Dafydd,
A genyf fi, egwan fydd.
David Jones' o Drefriw.
Gwahoddiad.
Dowch, Dafydd, gelfydd galon,—a Robert
Oreubarch o foddion;
I dy'r sir, difir dôn,
Bryd addas at brydyddion.
Ellis Cadwaladr.
I Ellis Cadwaladr.
Llawen dda awen ddiwair—wna i Ellis
Iawn eilio dewisair;
A chelfyddyd, groew-bryd grair,
Gorau i gyd gŵr y gadair.
Edward Wynne.
iii. CANMOL Y BALA A LLYN TEGID
Tre'r Bala, llonna llannerch,—tre oediog,
Tre odiaeth ei thraserch;
Tre hynod, tro i'w hannerch,
Trwy eiriau sain troiau serch.
Dwy ffynnon digon degwawr,—daith cydwedd,
Daeth cydiad ffrwyth dirfawr;
Dewr ennwyd y dŵr unwawr,
Difri da fodd, Dyfrdwy fawr.
I Benllyn, irwyn oror,—y rhediff
l'r rhydau sy ym Maelor;
Gyrr longau i Gaer le angor.
Oddiyno mae ei ddwy'n y môr.
Edward Jones, Bodffari.
Tre farchnad y wlad loewdeg,—tre'r Brynllysg
A Bronllwyn eglurdeg;
Tre'r Bala i dyrfa deg,
Tre'r llwyn gwawd, tre'r llyn gwiwdeg.
Ellis Cadwaladr
Dwy ffynnon ddyfnion ddiofnwaith,—radol,
A redan ar unwaith;
Ac i'w galwyd, deg eilwaith,
Dwfwr dwy, diofer daith.[2]
Rowland Sion o'r Pandy.
Serchog ddyfrog ddaufryn—llawn tegwch,
Llyn Tegid, gyferbyn;
Rhwyddgar le'r hawddgar lyn,
Mewn mur panlle mae môr Penllyn.
David Evans
Tre'r Bala brofìa ger bron,—tre gannaid,
Trwy gynnal prydyddion;
Tref enwog tyrfa union,
Mynwes aur am hyn o son.
Tre Rhirid ddilid dda lon,—Flaidd arglwydd,
Floedd eurglod ei ddwyfron;
Gwyrdd arail i gerddorion,
Iraidd gre ar ddaear gron.
Tre Degid enwid union—gardd ganu,
Gerdd Gwynedd, gymdeithion;
Y gân irwydd, gain aeron,
Swydd iawn hedd, sy heddyw'n hon.
Tre Benllyn, gwiwlan galon,—ardderchog
Urdd archiad brodorion,
Rhagorol dan y goron
I hulio cerdd Helicon.
Tre Uwchlyn gyfun gofion,—o bur ddawn
Aber-ddysg athrawon
Hofieiddlwys, hy, a ffyddlon,
Oreuliw bryd ar ael bron.
Tre Ycil, beryl burion,—fan werthfawr,
Fwyn o wyrthiau mawrion;
I'w phennu yn hoew ffynnon,
O rad y ffydd eurad ffon.
Tre Gywer dyner, dynion—a'i galwant,
Galant yw, a thirion;
Trefnus wastad ty weston,
Am eiliad aur mal had onn.
Tre Lanfor agor eigion—dysgeidiaeth,
Dwys gadarn merthyron;
Yn golwg lleng o angylion
Mwy'n ne'n wiw mae nhw yn Ion.
Tre Dderfel dawel Deon—Edmwnd Prys
Diamond prif wir Gristion,
Gorchwyl Duw, goruchel dôn,
Fryd arwydd, frawd i Aron.
Tre dramwy Dyfrdwy deifrdon,—rhedegog
Rhyd ogwydd Caerlleon;
Man dethol am win doethion,
Gwawr ebrwydd i gaer Ebron.
Tre weddedd fawredd Feirion—sir odieth.
Siwr ydyw, disgyblion;
Caer degwych caredigion,
Bair addysg o Beryddon[3]
Tre Eisteddfod hynod hinon,—mwy hylwydd,
Mi alwaf hi Banon;
Bun Gwynedd yn ben ganon,
Modd dyb sydd, medd D. ab Sion.
Dafydd Jones, Trefriw.
Nodiadau
golygu- ↑ Codwyd yr englynion hyn o fysg liaws rai eraill yn llyfr ysgrif J. Lloyd, twrne llengarol o'r Bala, Rhoddir hwy yma i ddangos beth ganai beirdd Eisteddfod pan oedd Goronwy Owen yn llanc un ar bymtheg oed.
- ↑ Cyfeiria'r beirdd at gam esboniad ar y gair Dyfrdwy sef "dwfr dwy" o herwydd ei bod yn tarddu o ddwy fynnon ar y Garneddwen. Ond "dwfr dwyf," sef dwfr dwyfol, yw'r wir ystyr. Addolid yr afon hon gynt.
- ↑ Dyfrdwy