Caniadau Watcyn Wyn/Chwedl

← Marwolaeth yr Iaith Gymraeg

Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

Yr Enfys

"CHWEDL."
Efelychiad.

AR foreu teg yn Ebrill,
Pan aethum i'r ystryd,
Rhyw druan carpiog ddeuai i'm cwrdd,
Gan droedio 'lled a'i hyd;
Wnai pob un oedd yn pasio,
Ddim tynu sylw dyn;
Ond hawliai golwg chwithig hwn
Fy llygaid iddo 'i hun.

Wrth geisio gwanu heibio,
Daeth tro ag ef i'm cwrdd,
A bachu yn fy ngholer wnaeth,
Fel na chawn fyn'd i ffwrdd:
Ymbiliai am chwe' cheiniog,
A gwasgai yn fwy tyn;
A thros ei fywyd meddw aeth
Yr adyn meddw hyn.

"Ni raid i ti ddim gwrido
O'm plegid i," 'be fe;
"Mi fûm yn berchen chwech fy hun,
A gwraig a phlant a thre';
'D oedd neb yn Ynys Prydain,
A'i galon yn fwy iach,
Na mi pan o'wn i'n dechreu 'myd,
Ac yfed llymaid bach;
'R oedd Ellen yn fy ngharu,
A mi 'n' charu hi—
Ac O! ni fu yn caru erioed,
Ddedwyddach dau na ni;
Ond llithrais bob yn dipyn,
Fel llithrodd llawer un,
I garu llymaid bach yn fwy,
Nag Ellen fach ei hun.

"Bu genyf etifeddiaeth;
Nid rhywun oeddwn i,
A bu fy nghôt, feallai, gynt
Mor deg a'r eiddot ti;
"'R oedd arian genyf, ddigon
I brynu bryn a phant;
Ond O! beth ydoedd gwerth y rhai'n,
At werth y wraig a'r plant.
Defnyddiais f' etifeddiaeth,
Hi basiodd drwy fy ngheg;
Ond torais galon Ellen hoff,
Chadd hi ddim chwareu teg."

Aeth gafael gref ei syched
Na'm calon wan yn drech,
A chyn i mi gael myn'd i ffwrdd,
'R oedd wedi myn'd am chwech.

Cyn fod y boreu hwnw
Yn cauad yn y nos,
Digwyddais groesi 'r afon ddû
A lifa drwy y rhos;
'R oedd dau o fechgyn cryfion
Yn agos at y fan,
O afael grym yr afon gref,
Yn tynu corff i'r làn.
Dynesais at y dyrfa
A ddaethai at y dŵr;
'D oedd yno neb yn gwybod dim,
Pwy oedd y truan ŵr:
Wrth chwilio am ryw arwydd,
Pwy ydoedd;—yn y llaid,
Ar fron y marw, loced aur,
A'r enw "Ellen" gaid!