Ceiriog a Mynyddog/Hun Gwenllian

← Rhosyn yr Haf

Ceiriog a Mynyddog gan John Ceiriog Hughes (Ceiriog) golygwyd gan John Morgan Edwards

Bedd Llewelyn (Ceiriog) →

HUN GWENLLIAN.

Pan oedd Gruffydd Ap Rhys yn y flwyddyn 1135 wedi mynd i Ogledd Cymru i geisio adgyfnerthiad i'w fyddin, cymerodd y Normaniaid fantais ar ei absenoldeb, ac ymosodasant ar ei diriogaethau. Nid oedd grym milwrol Gruffydd ond lled fychan ar y pryd. Arweiniwyd yr ychydig gatrodau hynny yn erbyn y Normaniaid gan ei wraig, sef y dywysoges Gwenllian. Syrthiodd hi a'i mab yn aberth i'r cleddyf, a charcharwyd un arall o'i meibion. Ystyrrir mai merch fechan Gruffydd ap Rhys a'r dywysoges Gwenllian ydyw Gwenllian y testyn, yr hon a fu farw ychydig ddyddiau cyn ymosodiad y Normaniaid ar y fro. Fel hyn y dywed " Enwogion Cymru,"" Gwenlliant, the daughter of Gruffydd ap Cynan, was the wife of Gruffydd ap Rhys, prince of South Wales, by whom she had several children. In 1135, during the absence of her husband in North Wales, who had gone to procure aid from his father— in— law, she took the field in person at the head of her own forces, attended by her two sons. But her army was defeated near Cydweli by Maurice de Londres, the Norman lord of that territory. Morgan, one of her sons, was slain in action, and the other, Maelgwn, taken prisoner, and she herself was beheaded by command of the victorious enemy."

Alaw,—Hun Gwenllian

Hun Gwenllian, ferch y brenin,
Gwyn dy fyd ti tan y gŵys;
Cwsg Wenllian, dyner blentyn,
Yn y ddaear ddistaw ddwys.
Cledd y Norman wnaeth gyflafan,
Nid oes gennyt fam yn awr;
Hun Gwenllian, hun Gwenllian,
Cwsg ymhell o'r cystudd mawr.

Hun Gwenllian, i'th fendithio
Duw'th gymerodd yn ei gôl;
Mae'th frawd hynaf wedi cwympo,
Ni ddaw'r iengaf byth yn ol.
Yn dy gartref trig y Norman,
Seren Cymru aeth i lawr;
Hun Gwenllian, hun Gwenllian,
Cwsg ymhell o'r cystudd mawr.