Ceiriog a Mynyddog/Ti Wyddost Beth Ddywed Fy Nghalon

← Dafydd y Garreg Wen

Ceiriog a Mynyddog gan John Ceiriog Hughes (Ceiriog) golygwyd gan John Morgan Edwards

Y Baban Diwrnod Oed →

TI WYDDOST BETH DDYWED FY NGHALON.

Achlysurwyd y penillion hyn gan eiriau ymadawol mam yr awdwr, pan oedd hi yn dychwelyd i Gymru, ar ol talu ymweliad âg ef.
Mae y geiriau wedi eu gosod i gerddoriaeth (Pedrawd) gan Dr. Jos. Parry.

YN araf i safle'r gerbydres gerllaw
Y rhodiai fy mam gyda'i phlentyn;
I waelod ei chalon disgynnodd y braw,
Pan welai y fan oedd raid cychwyn.
Ymwelwodd ei gwefus— ei llygaid droi'n syn,
Rhy floesg oedd i roddi cynghorion;
Fe'i clywais er hynny yn sibrwd fel hyn,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Canfyddodd fy llygad mewn dagrau'n pruddhau,
Gwir ddelw o'i llygad ei hunan;
Hyn ydoedd am ennyd fel yn ei boddhau,
Er nad fy nhristau oedd ei hamcan.
Ond er fod cyfyngder yr ennyd yn gwneyd
Atalfa ar ffrwd o gysuron,
Mudanrwydd rodd gennad i'w hanadl ddweyd,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Nid son am gynllwynion y diafol, a'i fryd,
Er ennill ieuenctid i'w afael,—
Nid son am ffolineb, a siomiant y byd,
Yr ydoedd pan oedd yn fy ngadael;

Dymunai'n ddiameu bob lles ar fy nhaith,
Trwy fywyd i fyd yr ysbrydion:
Ond hyn oedd yr oll a ddiangodd mewn iaith,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

I eiriau dirmygus, dieithrol nid wyf,
Mi wn beth yw llymder gwatwariaeth;
Y munud diffygiwn dan loesion eu clwyf,
Y nesaf dro'i oll yn ddieffaith;
Do, clywais hyawdledd— er teimlo ei rym,
Mewn effaith ni lŷn ei rybuddion;
Ond hyn gan dynerwch fyth erys yn llym,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Mae ysbryd yr oes megis chwyddiad y môr
Yn chware â chreigiau peryglon;
O'm hamgylch mae dynion a wawdiant Dduw Iôr,
Wyf finnau ddiferyn o'r eigion;
Fy nghamrau brysurant i ddinistr y ffôl,
Ond tra ar y dibyn echryslon
Atelir fi yno gan lais o fy ol,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."

Pe gwelwn yn llosgi ar ddalen y nef
Y tanllyd lyth'rennau "NA PHECHA;
Pe rhuai taranau pob oes yn un llef,—
"Cyfreithiau dy Dduw na throsedda; "
Pe mellten arafai nes aros yn fflam,
I'm hatal ar ffordd anuwiolion,
Anhraethol rymusach yw awgrym fy mam,—
"Ti wyddost beth ddywed fy nghalon."