Cyfrol Goffa Richard Bennett/Anerchiad i Fuddugwyr yr Arholiad Sirol

← Ymgysegriad i Grist yng ngoleuni hanes y Tadau

Cyfrol Goffa Richard Bennett golygwyd gan D Teifgar Davies

Can-mlwyddiant geni Mynyddog →

ANERCHIAD I'R BUDDUGWYR YN YR
ARHOLIAD SIROL

Annwyl Gyfeillion Ieuainc,—

DYMUNA'R Henaduriaeth eich llongyfarch yn galonnog ar eich llwyddiant yn yr Arholiad Sirol eleni, a dewisodd hen ymgeisydd, un na bu erioed yn llwyddiannus iawn ei hunan, i estyn y llongyfarchiad i chwi. Am heddiw fe ganiateir tipyn o falchder i chwi, ac i'r ysgolion y perthynwch iddynt.

Ond ni ellwch fyw i bwrpas wrth edrych yn ôl,-hyd yn oed ar orchestion. Rhaid parhau i edrych ymlaen. Edrych ymlaen i ddechrau at arholiadau'r blynyddoedd nesaf; penderfynu dal eich tir, ac ennill tir newydd eto. Ac edrych ymlaen ambell waith heibio i arholiadau at fywyd defnyddiol yn y byd yma. Oblegid moddion yw arholiad, ac nid diben. Hogi eich arfau a wnewch mewn arholiad; ac oni ddefnyddir hwy wedyn mewn gwaith, bydd yr hogi yn ofer. A dyma garwn i ei wasgu at eich meddyliau heddiw, eich bod drwy'r hogi wedi eich rhoddi eich hunain yn y gafael megis, wedi rhoddi eich enwau i mewn fel ymgeiswyr am waith na ellwch bellach ei wrthod yn anrhydeddus.

Dau ddosbarth lluosog yn ein heglwysi yw, y rhai a fedrai wneuthur unrhyw beth braidd, ond na wnânt ddim; a'r rhai na fedrant wneud nemor ddim yn ddeheuig, ond a wnânt serch hynny. Cael y medr a'r parodrwydd gyda'i gilydd a fyddai'n hyfryd. Awgryma eich safle heddiw fod y gallu gennych chwi; edrychwch chwithau ynteu at ddatblygiad ac ymarferiad yr ewyllys. Ewyllys i ufuddhau i rieni ac athrawon, i flaenor a gweinidog; ewyllys i weithio a llanw'r lle a gewch o bryd i bryd, dyna rywbeth amhrisiadwy werthfawr. Megwch hwn ynoch eich hunain. Gwyliwch rhag ymfodloni ar ysgwyd pen pan ofynnir i chwi wneuthur rhywbeth. Na hidiwch os dywed y gwatwarwyr eich bod yn ymwthio i sylw; pe bai yn wir, y mae gwaeth peth na hynny. Gwyddoch, ond odid, mai anodd yw cael y goler am wddf y ceffyl onis gwthia ef ei hun ryw fymryn.

Efallai mai un o ffurfiau cyntaf yr ufudd-dod a fydd sefyll. Safasoch yr arholiad, dysgwch eto sefyll mewn bywyd. Pa fath ddyn oedd Ioan Fedyddiwr, y mwyaf o blant yr Hen Oruchwyliaeth? Wel, nid corsen yn ysgwyd gan wynt ydoedd; nid rhywbeth chwit-chwat, na wyddai neb ym mha le i'w gael. Medrai sefyll yn ei le ar bob math o dywydd. Ceir hanes arholiad yn y Beibl, ac y mae enwau'r buddugwyr ar lawr. Pedwar o fechgyn oddi cartref oeddynt, a thystiai'r Arholwr eu bod yn ddeng well na'u holl gyd-ymgeiswyr. A ellir dweud rhywbeth yn ychwaneg amdanynt? Gellir, ychwaneg o lawer. Trowch chwi ddalen yn eich Beiblau, a chewch hanes diwrnod arall pur wahanol. Llywodraeth greulon orthrymus yn penderfynu gwasgu'r deiliaid i wadu eu hegwyddorion, i alw'r du yn wyn, a'r gwyn yn ddu, i blygu i'r eilun. Wel, a blygodd pawb? Na, fe safodd pedwar. Pwy oeddynt tybed? Y pedwar bachgen oedd ar y blaen yn yr arholiad! Er ffau'r llewod a'r ffwrn danllyd boeth, safasant yn ddigryn. A dyma a bair ein bod ni yn gallu sôn amdanynt ym Mhenegoes heddiw. Credaf fi na buasai'n werth gan yr Ysbryd Glân fframio tystysgrif eu harholiad, pe troesent yn llwfriaid ar yr ail ddydd. Yr ail ddydd a goronodd y cyntaf.

Ni ddaw peth fel yna yn union i'ch cwrdd chwi, ond bydd arnoch eisiau nerth i fedru gwrthsefyll weithiau. Oni fyddwch yn ochelgar, geill edefyn eich maglu. Fel hyn, er enghraifft: Cyfarfod Ysgolion i fod yn eich capel chwi y Sul nesaf, llawer o bryderu a pharatoi ar ei gyfer, a disgwyliad pendant am eich help chwi gyda thasg eich dosbarth. Ond nawn Sadwrn cyferfydd cyfaill â chwi ar y ffordd, a'i eiriau cyntaf fydd," Ddoi di i Aberystwyth 'fory? Bydd charabanc yn cychwyn o'r dref am unarddeg, ac y mae lot ohonom ni yn mynd. Swllt a chwech ydi o, double journey, ddoi di?" A fedrwch chi wrthsefyll yr hudoliaeth? Gwelsoch blant yr Hen Oruchwyliaeth yn sefyll yn ddewr; ai gormod a fyddai i blant y Testament Newydd. wneuthur yr un fath? Oni wnewch, fe gyll gwobr yr Arholiad Sirol ei gwerth yn eich golwg chwi a phawb arall.

Heblaw sefyll fel yna i dystiolaethu, sefwch hefyd i wasanaethu. Os cedwch eich gwybodaeth i chwi eich hunain, neu os gwariwch hi arnoch eich hunain, gellwch ddatblygu'n greaduriaid balch, beirniadol, a fydd yn cil-wenu'n wawdus wrth gamgymeriadau pobl eraill mwy anwybodus hwyrach, ond mil mwy defnyddiol na chwi. Ffrindiau, gochelwch hynyna fel angau ei hunan. Dyna'r bodau mwyaf dirmygus o dan haul y nefoedd. Nage, ond gwariwch eich gwybodaeth a'ch cyrhaeddiadau i helpu eraill. Credwch fod gan yr Eglwys a'r Ysgol Sul hawl ar eich gorau,-hawl, y mae pob gair arall yn rhy wan. Bydd eisiau Athrawon ac Athrawesau, ac Arolygwyr yn yr Ysgol Sul, cynrychiolwyr i'r Cyfarfod Ysgolion, a phobl i agor y materion yno. Pan y'ch penodir chwi i'r pethau hyn a'r cyffelyb, beth bynnag a wna eraill, ufuddhewch chwi. "Pwy sydd yn gwybod ai oherwydd y fath amser â hwn y daethost ti i'r frenhiniaeth?" Digon tebyg fod rhyw leisiau yn cymell Esther i fod yn llonydd, i fod yn gall a gofalu am dani ei hun. "'Does neb yn gwybod mai Iddewes wyt ti." "Nac oes, eto," meddai, "ond fe gaiff pawb wybod cyn pen ychydig oriau. Ni allaf i fod yn esmwyth yn y Safle uchel a enillais tra bydd fy mhobl mewn perygl. O derfydd amdanaf, darfydded. Mi fentraf fywyd a safle a phopeth er mwyn eu helpu hwy." Chwarae teg iddi, onid e? Dyma a gadwodd ei henw yn sweet ar hyd yr oesoedd: buasai wedi pydru ers talwm pe mynasai hi fyw iddi ei hun.

Ar ôl mynd adref heno darllenwch y bennod olaf ond un yn llyfr cyntaf Samuel, hanes Dafydd ar ôl ennill brwydr. Mynnai "Y rhai o'r milwyr gadw'r ysbail i gyd iddynt eu hunain. rhai a arosasant wrth afon Besor," meddent, "ni chaiff y rheini ddim o'r anrhaith." Fechgyn bach!" meddai Dafydd, peidiwch â siarad mor afresymol. Y mae pobl afon Besor i gael rhan fel ninnau yn union. Ac ychwaneg na hynny," meddai, y mae pob tref ac ardal y buom ni ynddynt yn ddiweddar i gael share hefyd. Mewn gair, y mae'r holl wlad i fod ar ei mantais o'n bod ni wedi curo." Dyma'r patrwm i chwithau. Gweithredwch fel yna, ac fe â eich punt yn ddwy, yn bump, yn ddeg heb i chwi erioed feddwl. Gwell yw i'r arfau dolcio tipyn mewn gwaith na rhydu ar y trawst.

*⁠*⁠*⁠*⁠*⁠*

Some of you, possibly, do not understand my remarks. I would impress on your minds that your success in the examination has created in those around you an expectation of a bright future for you, and that such a future lies along the lines of obedience and service. We hope and believe that your fine morning shall prove to be the herald of a still finer day. As far as it depends on you, do not disappoint us. You stand to gain nothing by disappointing your parents, your teachers, your minister.

But it is not that alone. Scripture states plainly that the Lord Himself watches the situation. He is interested in your present and your future. When Israel was a child," says He "I loved him. O! he was a dear little chap when a child, so winsome, so promising, so hopeful! I cannot even now forget the kindness of his youth. But he grew up, and when I looked,' mark well the expression, "when I looked that he should bring forth grapes, as was my plan for him, he brought forth something else." They are terrible words: God declaring Him-self disappointed with us. Would present ease, pleasure, or excitement balance such an awful risk as that?

If you do not wish to make a mess of your lives after such a beautiful beginning, listen to Paul's explanation of his behaviour in his very prime. Says he, "I labour,' Yes, we know you do, but for what? What is your goal, your ambition? "I labour to be accepted of Him." I can dream of nothing bigger than that, or wish anything better for you.

(Penegoes, Ebrill 1929).