Gwaith Iolo Goch/Gwyddelyn

← Edwart III, Brenin Lloegr

Gwaith Iolo Goch gan Iolo Goch golygwyd gan Thomas Matthews

Herdsin Hogl →

XXXI. GWYDDELYN.

GWYDDELYN fudryn fwydrefr,
Gwaddowdlest cwn, gwiwfrwn gwefr;
Gwae dydi, hun hen deirw,
Gwydd helm ir, gwedd haul y meirw,
Gwas ffrom-lwfr gwyw saffrymlyd.
Cwiws brwynt cwei Isa bryd;
Carnfedd bres, corn efydd brau,
Car degwm, corr daeogau,
Carw a phryf mewn cwrri ffraen,
Cawr aelgrach oriaw olgroen;
Cripiwr crainc, iangwr copr crin,
Cyffeithdy clêr, ci ffraethdin,
Ceufflair hwch, cyffylwr haidd,
Cyff elydn copr cyffylaidd,
Carl serth a'i fwth carael foch,
Cehyr gorff syml caehirgoch;
Ceir o honod, cog rhonollt,
Cawg can coch, croen ci coeg-hollt;
Canwn mor ath cilcociant,
Coesyth blew aml coes i'th blant;
Cwcwallt moel, ci ceilldew mud,
Cocylldwn cicai alltud;

Rhaeadr yn rhuo ydwyd,
Rhyw ysgorn, i'm rhisg gwern ydwyd ;
Am wneuthur llywiadwr llau,
I'th fam heglgam dinhoglau.
Glod fawr ni roir gwlad i fud,
Gwladeiddiaist, glawod oeddid;
Coffau yr wyd, ceffi rus,
Coffr o wstris, cae 'ffrostus;
Ba ryw wr wyd, byrr o'r iawn,
Barf rydlyd berw afradlawn.
Baw a gold, mwygl bogeldew,
Bara rhudd, bryd bore rhew,
Bronbelau, crimogau croes,
Brenigrwydd hen bren egroes.
Dilid yr wyd, a dylusc,
O'r cwr i'r llall fal car llusc.
Oes le rhydd, was osler hen,
Ond yn Lleyn neu Dinllaen?
Haws it, leidr cechdraws cochdroeth,
Sychu march Ithel Ddu ddoeth;
A bwrw allan sach-gwlan gwlad
I ebod daeog abad.
Gorchest fawr nag ymgyrchu
Ag ef, da goddef i dy;
Neu a Madog, serchog syw,
Dwygraig-wr dyledow.g-ryw..
A minnau, pam na mynnwn
I'th frefant, fraw cant o'r cwn?
Nid synwyr ffol wrth ddolef,
Nid clêr lliw'r tryfer llawr tref;
Nid beirdd y blawd, barawd heb rym
Profedig beirdd-prif ydym―
Ni byddwn, od gwn i gyd,
Wrth un lleidr, fal o arth heinllyd.
Ni bydd gwr oni byddar,
Eryr gwyllt wrth yr ieir gwâr.

Ni bydd blaidd ieuangaidd iach,
Wrth oen a gwlangroen glingrach.
Ni bydd llew wrth lo ewig,
Ni bu ddelff coch, na bai ddig,
Ni bydd eofn emyd y moch,
Milgwn wrth gostog moelgoch.
Ni ddoi ar nawdd y dydd,
O Leyn fyth i lawenydd,
Ni ddaw dall o'i dy allan;
Ni ddaw'r wadd o'r ddaear wann;
Ni aed fyth o dŷ dy fam;
Ni a ancr o'i dy uncam.
Pen annoeth-pe awn innau
I'th wlad iangwr cachiad cau;
Fe'i neifio fal anifel,
A wnawd o'm cawd i'm cel,
Fal y gwnaethost, gost gystudd,
Deifio dy wraig dafod rydd.
Nid oes i'th wraig gynhaig dlawd,
Eithr un bys a thraian bawd,
Ag ewin Gwerfil gywir,
Ys gwae i chenedl, os gwir.
Nid hawdd iddi hi bobi bwyd,
Felly fal gwrach foel-llwyd,
Gad ateb, o'th gyd-wtir,
Bob eilwers fab yr hers hir;
Twnel ar y tafod tancern,
Tincern gwawd, wyneb tancer gwern.
Oes ar dy wawd, sur dy wen?
Oes holi eisiau halen?
Eisynllyd iawn is Enlli,
Ys heli i gerdd, salw o gi;
Os chwain mor-chwain mawr-chwaeth,
Ys faw diawl, aswy fu y daith.