Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Soar, Tredegar
| ← Adulam, Tredegar | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Elim, Cwmbran → |
ZOAR, TREDEGAR.
Addoldy yr Annibynwyr Seisonig yw Zoar. Gan y diwygwyr Wesleyaidd yr adeiladwyd ef, tua y flwyddyn 1855. Ychydig oedd nifer yr aelodau, ac yr oedd baich y ddyled ar eu llethu. Yn 1858, amlygasant awydd i roddi eu hunain a'r capel i fynu i'r Annibynwyr. Galwyd cyfarfod i'r perwyl, ac aeth Mr. D. Hughes, B.A., Tredegar; Mr. W. Williams, Adulam; a T. Rees, Cendl, i'r cyfarfod. Ffurfiwyd hwy yn eglwys Annibynol. Tuag wyth neu ddeg oedd rhif yr aelodau, a fuasent yn Wesleyaid, ond ar eu corpholiad fel eglwys Annibynol, ymunodd rhai Annibynwyr a hwy. Buont am ychydig amser yn ymddibynu ar weinidogaeth achlysurol, ond yn y flwyddyn 1859, daeth gwr ieuangc o'r enw F. G. Andrews, i gymeryd eu gofal hwy, mewn cysylltiad a'r achos Saesonig yn Nghendl. Ni bu ei arosiad ef yma ond byr. Ymadawodd cyn pen blwyddyn. Bu yr eglwys drachefn am tua blwyddyn yn ymddibynu ar weinidogaeth achlysurol. Ar y seithfed o Ebrill, 1861, dechreuodd Mr. John Thomas, o Ellesmere, ei weinidogaeth yma. Un-ar-bymtheg oedd rhif yr aelodau ar ddechreuad ei weinidogaeth ef, ond ychwanegwyd yn fuan at rif yr eglwys a'r gwrandawyr, fel yr aeth y capel yn rhy fychan i'w cynwys. Helaethwyd ef nes oedd yn agos cymaint arall ag ar y cyntaf, ac ail-agorwyd ef Medi 21ain, 1862. Trwy lafur diattal Mr. Thomas, a chydweithrediad y bobl, talwyd y ddyled wreiddiol, a thraul yr helaethiad, mewn ychydig o amser. Cafodd yr eglwys ei breintio a llwyddiant graddol a chyson trwy holl dymor gweinidogaeth Mr. Thomas, ond yn 1867 bu yr ychwanegiad yn fawr iawn, a chyffroad anghyffredin yn nglyn a hyny. Yr oedd yr aelodau yn 1867 yn 165 o rif. Yn Ebrill 1868 symudodd Mr. Thomas o Dredegar i Abertawy, ac yn mhen ychydig fisoedd ar ol ei ymadawiad, urddwyd Mr. J. L. Phillips, o athrofa Hackney, yn ganlyniedydd iddo. Yr ydym yn deall fod Mr. Phillips yn dderbyniol iawn yn y lle. Dymunwn iddo lwyddiant mawr.