Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Tabernacl, Abertilerwy
| ← Berea, Blaenau | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Siloam, Blaenau → |
TABERNACL,
Sydd addoldy yn Abertilerwy, plwyf Aberystruth. Cangen ydyw yr eglwys hon o Berea, Blaenau. Ffurfiwyd hi trwy offerynoliaeth Mr. D. Williams a'r eglwys dan ei ofal. Tua diwedd y flwyddyn 1852, dechreuwyd cynal cyfarfodydd gweddio a phregethu yn ardal Abertilerwy, a byddai Mr. Williams ac amryw o aelodau Berea yn myned i lawr dair a phedair gwaith yn y mis i gynal cyfarfodydd. Yn 1853, dechreuwyd ysgol Sab— bothol yn nhy Mr. Harris, yr hwn oedd ar y pryd yn aelod yn Berea, ac yn bregethwr cynnorthwyol cymeradwy, ac wedi myned yn mlaen yn llwyddianus am rai misoedd, penderfynwyd cael capel, gan fod lle y cynyddu, a'r trigolion yn lluosogi, ac arwyddion y buasai yn lle mawr a phwysig mewn blynyddau i dd'od. Yn 1854, adeiladwyd capel gwerth 300p. Ar y 4ydd o Fehefin, 1854, sefydlwyd yr eglwys. Rhoddodd eglwys Berea lythyrau i ddeuddeg o'i haelodau, y rhai oeddynt yn byw yn Abertilerwy, sef W. Harris a'i wraig, Mrs. Protheroe, James Protheroe, Thomas Tibbs a'i wraig, Edmund Lewis a'i wraig, George Moxley a'i wraig, Caturah Jones, a Rees Hughes, a sefydlwyd hwy yn eglwys Annibynol. Pregethwyd ar yr achlysur gan y Meistri J. Davies, Llanelli; ac H. Daniel, Pontypool; a gweinyddwyd yr ordinhad o Swper yr Arglwydd gan Mr. Williams, eu gweinidog. Agorwyd y capel ar y 12fed a'r 13eg o Awst, 1855, pan y pregethodd y Meistri E. Hughes, Penmain; T. Rees, Cendl; G. Griffiths, Casnewydd; E. Rowlands, Pontypool; D. Davies, New Inn; J. M. Davies, Maesycwmwr; W.Williams, Brynmawr, a T. Jeffreys, Penycae. Bu yr eglwys hon dan ofal Mr. D. Williams am 12 mlynedd, sef o'i ffurfiad yn y flwyddyn 1854 hyd y flwyddyn 1866. Wedi dechreu achos Saesonaeg yn y Blaenau, teimlai fod yn rhaid iddo roddi ei gofal i fyny, oblegid nas gallasai wasanaethu y tair eglwys. Ac anogodd hwy i edrych allan am ddyn ieuangc duwiol a gweithgar, gan fod y maes yn Abertilerwy yn ddigon eang; ac felly yn unol a'i ddymuniad rhoddasant alwad i Mr. Thomas Hughes, myfyriwr o ysgol Ramadegol Milford, yr hwn a ymsefydlodd yn eu plith yn Mai 1866, ac a fu yn ddiwyd a llafurus am dair blynedd; yna symudodd i Tabor, Maesycwmwr. Y mae yr eglwys yn Abertilerwy yn awr heb un gweinidog, ond yn myned yn mlaen yn gysurus.