Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)/Hynt y Meddwyn. Galarnad Jane
| ← Hynt y Meddwyn. Chwant y Ddiod | Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd) golygwyd gan Owen Morgan Edwards |
Hynt y Meddwyn. Cwyn yr Ymddifaid → |
RHAN IX.
Galarnad Jane tra yn gorfod aros ar ei thraed i ddisgwyl John o'r dafarn.
Alaw—Toriad y Dydd."
Y rhewynt oedd yn chwyrnu o amgylch annedd John,
Gan hirllais chwiban yn ddibaid drwy freg rigolau hon;
Ymddifaid oedd yr aelwyd o'r tewyn lleia' o dân,
A'r ganwyll frwynen olaf oll oedd wedi llosgi'n lan,
Pan glywid Jane yn cwynfan yn druan iawn ei drych,
A'r dagrau'n treiglo dros ei grudd, lle gwnaethant lawer rhych,
A'i chalon yn ei mynwes mor oer a'r llwydrew llwm,
Gan lethu'i hysbryd cu i lawr fel dirfawr we o blwm.
"Mor galed yw fy nhynged, a'm mhlaned, O mor flin,
Pa fodd y'm ganwyd byth i weld y fath gyfnewid hin!
Fy nyth, oedd ddoe mor esmwyth, sydd heddyw'n llawn o ddrain,
A llym a gwaedlyd, nos a dydd, yw archolliadau'r rhain.
Pa fodd y trodd fy nghwpan, oedd ddoe o fêl yn llawn,
Yn chwerw drwyth o wermod pur a gwaddod egraidd iawn?
'D'oes bellach im hyd angeu ond hon yn rhan ddirith;
Yn gymysg â fy nagrau heillt i'w gwneud yn chwerwach fyth.
"Ow! Ow! fy John anwylaf, oedd ddoe yn oreu gwr,
A thad serchocaf at ei blant fu 'rioed ar dir na dŵr.
Ym mynwes glyd ei deulu ei fwyniant penna' a gaid,
Myfi a'm nodwydd, yntau a'i lyfr, a'r plant o'n cylch yn haid;
Acaelwyd lan a chynnes, a dodrefn gwychion iawn,
A maith gyflawnder o bob stor, pob cist a chell yn llawn;
Ond Ow! ni cheir yr awrhon, er disgwyl hyd y wawr,
Na bwyd na thewyn bach o dân, na chloc i daro'r awr.
"O pa mor amyneddgar a fu ein meistr mwyn,
Yn pasio heibio i feiau John, a gwrando ar fy nghwyn!
Cynghorion ar gynghorion a roddodd iddo e',
A dwys rybuddion, fwy na rhi, cyn iddo golli'i le,
Ond nid oedd dim yn tycio, rhaid cael yr alcohol,
Serch colli'r tir, yr ardd, a'r 1y, a'r dodrefn ar eu hol.
Ond pwy fuasai'n coelio gan glyted oedd fy nyth,
Y daethai imi gael fy rhan rhwng muriau moelion byth!
"'Roedd swn ei droed yn fiwsig wrth nesu at y ty,
A'r plant oedd am y cynta'u cam i'w gyfarch oll mor gu;
Os ai i'r ffair neu'r farchnad, mor brydlon y doi'n ol,
Gan garu cwmni'i wraig a'i blant uwch haid yr alcohol;
A'i holl bocedau'n llawnion o roddion dengar, pan
Y ceid hwy'n haid oddeutu'i lin yn disgwyl am eu rhan:
Da 'rwyf yn cofio'i wenau ynghanol cylch ei serch,
Ystyried wnawn fy hun o bawb y wir ddedwyddaf ferch.
"Ond Och! mae clywed rhygniad a sŵn ei drwsgl droed,
Yn awr yn taro dychryn dwys drwy galon pob rhyw oed;
Mae'r plant yn lle'i groesawu yn ffoi ar frys o'i wydd,
A'r druan a'u hymddygodd oll yn crynnu wrth ei swydd.
Er imi wneud fy ngoreu i'w foddio yn ddifeth,
Ni waeth im beth a wnelwyf mwy, mae'n beio ar bob peth:
Mae'i dymer wedi chwerwi, oedd ddoe mor fwyn a'r oen,
A chofio'r fath wahaniaeth sydd yn tra mwyhau fy mhoen.
"Maem hanwyl blant yn llymion a gwaelion iawn eu gwedd,
Ac un drwy nychdod wedi mynd i anamserol fedd.
Ond Oh! mae hi yn ddedwydd heb brofi cur na cham,
Na thorri'i chalon bach bob dydd wrth deimlo dros ei mam.
A gwyn fyd na f'awn innau yn huno gyda hi,
Lle cleddid fy nhrallodion maith, a chroesau mwy na rhi',
Yn lle dirdynu f'einioes, o radd i radd, i ben,
Rhwng dygn rygniad tlodi a gwarth a llawer sarrug sen.
Wel, wel! bydd hynny'n fuan, ni fyddaf yma fawr;
Hir wylio ac ymprydio ddaw a'r ferch gadarna i lawr;
Rwy'n mynd yn wannach, wannach, 'rwy'n teimlo hyn bob dydd;
Ac am y cwsg wy'n golli'n awr caf ddigon yn y pridd.
Yr Arglwydd a faddeuo im' bob rhyw goll a bai,
A fyddo'n Dad a gwell na mam i'm holl ymddifaid rai;
Ac os bum weithiau'n fyrbwyll, ac wrth fy ngwr yn ffraeth,
Maddeued ef, maddeued Duw; rwy'n maddeu'r oll a wnaeth."