Madam Wen/Gadael yr Ogof

← Ym Mhen Tre'r Sir

Madam Wen gan William David Owen

Bedd Heb Ei Gloddio

XV.

GADAEL YR OGOF

AM a wyddai Siôn Ifan, nid oedd yr hyn a bwysai mor drwm ar ei feddwl ef yn wybyddus i neb arall ond un, canys ni chofiai ddim am yr hyn a ddywedasai pan oedd o dan ddylanwad y dwymyn. Ond un o effeithiau amlycaf ei waeledd arno oedd pentyrru mwy o olion henaint mewn un mis nag oedd wedi disgyn i'w ran mewn deng mlynedd cynt. Rhwng gwendid corff a phoen meddwl collasai lawer o'i hen ynni, a chwith oedd gan Dic ei fab ei weld wedi "torri' cymaint; ond yr oedd yn rhaid rhoddi'r bai, er mwyn bod yn heddychlon, ar y crydcymalau: a dyna fu.

Ond mynnodd Dic ei ffordd ei hun, drwy roddi pob gwaith arall i fyny a dyfod adref i gymryd siars o'r dafarn am ysbaid. Cymerodd gymaint o ofal fel dirprwy geidwad urddas Tafarn y Cwch nes boddhau Siôn Ifan yn fawr. Ymfalchïai'r hen ŵr yn ei fab yn ddistaw, a bu'n lles i'w iechyd. Un noson gwelodd yn dda adrodd yn wyliadwrus wrth Dic holl hanes yr hyn a welsai ar y llaerad, a chymerodd yntau arno na wyddai ddim o'r helynt o'r blaen. Ond amcan yr hen ŵr oedd annog Dic yn daer ar iddo beidio ag ymhel mwy â Wil a Robin y Pandy.

"Does dim a wnelo i â hwy," meddai Dic.

"Da iawn! Mae'r ddau'n ddieithr yma ers tro, ond mi glywaf eu gweld hyd y fan yma fel dau aderyn y nos.'

Disgrifiad lled gywir o Robin a Wil y pryd hwnnw oedd eu galw'n adar y nos. Daethai'r gwyll i ddygymod â'r ddau'n well na golau dydd. Gwyddai Dic hynny cystal â'i dad, ac yr oedd tipyn o chwilfrydedd ynddo am wybod pa ddrygioni pellach oedd ym mryd y ddau. Nid oedd yn ôl ychwaith o borthi'r chwilfrydedd hwnnw trwy gadw gwyliadwriaeth gyfrin ar eu symudiadau. Ac nid oedd neb yn y wlad yn fwy cymwys i gyflawni gorchwyl felly na Dic.

Nid mewn undydd un-nos y tyfodd y syniad rhwng Wil a Robin mai'r cam nesaf a fyddai ysbeilio Madam Wen ei hun. Nid oedd diwallu ar eu rhaib erbyn hyn. Tarddodd y syniad allan o'r grwgnach mynych o achos bod y gêl-fasnach wedi arafu, a'r teithiau ysbeiliol wedi peidio â bod. Cam byr oedd o hynny hyd at goleddu dygasedd ati hi ei hun. Wedi'r ysgelerwaith ar y llaerad caledodd eu calonnau fwy-fwy, a chawsant hwy eu hunain wedi eu neilltuo'n gwbl oddi wrth bawb arall o'r hen fintai. Ond barnent mai antur a pherygl ynglŷn â hi a fyddai ysbeilio Madam Wen. A gwyddenť na byddai troi yn ôl wedi unwaith gychwyn ar yr antur honno. Ac os byddai raid mynd i'r pen, a gwneud yr un modd â hi ag y gwnaed â'r teithiwr hwnnw ar y tywod, boed hynny. Pa wahaniaeth a wnâi un yn rhagor?

Un noson pan oedd pob rheswm dros dybied bod pawb arall yn ei wely, eisteddai Wil mewn congl o'i fwthyn, ac yn ei ddwylo lestr pridd ag ynddo fân sypynnau o ddarnau aur ac arian ynghyd â chyfran o'r gemau a'r tlysau a fu unwaith yn eiddo John Ffowc y teithiwr. Yr oedd wedi treulio dwy awr y noson honno yn cyfrif yr aur a'r arian ymhob sypyn, ac yn troi ac yn trosi'r trysor arall, ac yn awr eisteddai'n llonydd yn unigrwydd tywyll ei gell yn sugno rhyw bleser rhyfedd o'u cymdeithas fud. Ofnai glywed neb yn dynesu i dorri ar ei ddirgeledd. Disgwyl yr oedd nes iddi fynd yn rhy hwyr i neb fod ar gyffiniau'r parciau.

O'r diwedd cododd yn ddistaw ac agorodd y drws. Safodd am ysbaid i glustfeinio. Wedi ei fodloni ei hun y byddai'n ddiogel iddo gychwyn, cymerodd raw mewn un llaw a'r llestr pridd yn y llall, ac ymaith ag ef fel cysgod tua'r goedwig. Wedi penderfynu cuddio'r trysor yr oedd, rhag digwydd rhyw ddamwain pan wnai Robin ac yntau ruthr ar yr ogof.

Gannoedd o weithiau o'r blaen yr ymlwybrodd trwy'r eithin tewfrig mor ddistaw â llygoden. Ond nid ar neges fel hyn erioed o'r blaen. Dychmygai weled ym mhob twmpath rywun yn gwylied ei symudiadau. Sathrodd frigyn ar ei lwybr a meddyliodd fod rhywun yn ei ddilyn; aeth gam neu ddau yn ôl gan lygadrythu o'i ddeutu. Ond ni chlywodd ac ni welodd ddim. Gwelai'r ffordd yn hir. Cyffroai wrth y sŵn lleiaf. Wrth fyned heibio i graig oedd y naill du i'w lwybr tybiodd glywed twrf troed yn rhygnu ar wyneb y graig. Safodd i wrando. Meddyliodd unwaith am fynd a'r llestr pridd yn ôl a'i guddio o dan lawr ei fwthyn. Ond newidiodd ei feddwl eilwaith. Cododd ac aeth ymlaen. O'r diwedd daeth i'r llecyn dewisedig, cilfach wedi ei gorchuddio â mieri, dan gysgod craig uchel. Wedi sefyllian o gwmpas y lle am ysbaid, ymwthiodd yn ddistaw y tu ôl i'r mieri ac at sawdl y graig.

Bu mor hir yn cloddio twll i'r llestr pridd yn y fan honno ac yn dileu olion y cloddio wedi'r cuddio, ac yr oedd mor ddistaw, fel yr aeth Dic Tafarn y Cwch i ddechrau meddwl bod yr adyn wedi bod yn gyfrwysach nag ef yn y diwedd ac wedi dianc. Cawsai Dic un ddihangfa gyfyng eisoes pan drawsai ei sawdl yn y graig nes peri i Wil sefyll. Meddyliodd yr adeg honno mai sefyll ei dir a fuasai raid iddo: ond nid felly y bu.

Disgwyliodd Dic hanner awr yn hwy. Gwyddai am ystrywiau Wil. O'r diwedd clywodd drwst rhugl y dail a'r brigau yng nghrombil y llwyn. Ar drawiad disgynnodd ar ei bedwar ac ymlusgodd gyda godre'r llwyn nes cyrraedd y cwr pellaf, a gwelodd Wil yn dyfod i'r golwg yn araf a gofalus. Dilynodd Dic ef yn ôl o hirbell, gan ei ddal mewn golwg nes cefnu ar y goedwig. Ac yna, yn ôl grym arferiad, rhaid oedd iddo gael tro o gylch yr ogof cyn mynd adref.

Safodd ennyd wrth yr agen, gan wrando, heb wybod a oedd Madam Wen yno ai peidio. Yr oedd ar ymadael pan glywodd besychiad distaw rhywun yn ei ymyl, mor agos fel y trodd ar ei sawdl yn chwim. Chwarddodd rhywun yn ddistaw, ddistaw.

Beth yr wyt ti yn ei wneud yn y fan yma, Dic?"

Gosodwyd llaw ar ei ysgwydd, a chyn iddo gael ateb, gwelodd mai Nanni oedd yno wedi ei gwisgo ym mantell a hugan llwyd Madam Wen. Yr oedd Nanni am ddechrau siarad pan sibrydodd Dic, "Ust!"

Pwy sydd o gwmpas?" gofynnodd Nanni yr un mor ddistaw.

'Wil oedd yma."

"Beth y mae o 'n 'i wneud?" Yr oedd rhywbeth yn null y gofyniad a awgrymai na ddisgwyliai hi i Wil fod yno yn gwneud dim ond drygioni.

"Mi ddwedaf wrthyt ryw dro eto. Dywed i mi beth yr wyt ti yn 'i wneud yma ar awr fel hyn?"

"Myfi sy'n gwylied!" meddai Nanni, ac ychwanegodd gyda chwerwder nid ychydig, "Ple mae'r fintai fawr honno a fyddai'n arfer bod mor ffyddlon? Pob un wedi troi ei gefn pryd y mae mwyaf o'i angen!"

Ni wyddwn i bod Madam Wen yma," meddai Dic. "Ond dywed i mi beth ydyw'r helynt, a phaham y mae angen am neb."

"Ni wn i ddim yn hollol fy hunan beth ydyw'r helynt. Anfonwyd Twm Pen y Bont i'm cyrchu yma, a chefais hi ar dorri'i chalon am rywbeth. Gadewais innau fy lle heb yn wybod i neb, a dyma lle'r wyf."

Ni wyddai Dic ar y ddaear pa beth i'w feddwl. Safodd funud heb ddywedyd gair, ac yna gofynnodd, "A oes ofn Wil arnoch chwi yma?"

Mae ei ofn arnaf fi!" atebodd Nanni. "A chei di weld bod rhyw amcanion drwg gan Robin a Wil. Mae'r ddau fel dwy dylluan hyd y fan yma. Beth oedd Wil yn ei wneud heno?"

"Cuddio'i arian am wn i," meddai Dic yn gwta. 'Felly! Dyna arwydd drwg eto. Ofn Robin sydd arno yrwan, mae'n debyg gennyf. Dau lofrudd â'u bryd ar fwy o ddrygioni, ac ofn y naill ar y llall.'

Chwarddodd Dic. "Mae gennyt ddychymyg byw iawn, Nanni, ofn neu beidio.

"Nid dychymyg mo'r cwbl," meddai hithau.

"Os bydd galw mi wyddost ym mhle i'm cael i," meddai Dic wrth ymadael.

Daeth golau dydd a pheth tawelwch i fynwes Nanni, ond ni chiliodd ei hofnau yn gwbl. Credai mewn rhagargoelion, a mynnai yn awr bod rhywbeth yn dywedyd wrthi fod rhyw drychineb gerllaw. Ond anodd oedd cael derbyniad i athrawiaeth felly gan un mor glaer ei meddwl â Madam Wen. Gofyn am y prawf a wnâi hi, ac nid oedd gan Nanni yr un prawf i'w roddi.

"Mae'r ddau yn cyniwair o gwmpas ers tair neu bedair noson," meddai Nanni, gan olygu Robin y Pandy a Wil.

Sylwodd hithau'n syml nad oedd dim yn neilltuol yn hynny. Dyna a wnaethai'r ddau am lawer o fisoedd.

Ie, ond ar ryw berwyl drwg y maent!"

Wn i ddim beth sy'n peri i ti feddwl hynny amdanynt yn awr mwy na rhyw adeg arall."

Cofiodd Nanni am yr hyn a glywsai gan Dic fel yr oedd Wil wedi mynd allan gefn nos ac wedi cuddio rhywbeth yn y parciau. Gwrandawodd Madam Wen funud wrth glywed hynny.

"Ond sut y gwyddai Dic beth yr oedd Wil yn ei guddio?"

"Wn i ddim sut y gwyddai, ond dyna ddywedodd o." Ac os mai cuddio'i arian yr oedd ef, nid yw hynny'n profi dim mwy na bod ar y lladron ofn y naill y llall." "Mi ddwedais i mai ofn Robin oedd arno," meddai Nanni.

"Ie, a dim mwy na hynny am a wyddom," meddai hithau.

Wedi ei gwthio i gornel, a chan deimlo mai un ddadl bendant, a dim ond un, oedd ganddi, dywedodd Nanni'n derfynol, Ond mae rhywbeth yn dweud wrthyf eu bod ar ryw berwyl drwg!"

Prynhawn drannoeth dychwelai Nanni o neges yn Nhafarn y Cwch, lle nad oedd neb gartref ar y pryd ond Siôn Ifan a'r hen wraig. Yr oedd y syniad bod rhyw ddrwg ar ddigwydd yn parhau yn llond ei meddwl. Pryderai lawer. Dyna un rheswm paham y teimlai demtasiwn i grwydro heibio bwthyn Wil. Hwyrach mai rheswm arall oedd rhyw obaith egwan y canfyddai ar ei thaith rywbeth a fyddai'n "brawf i Madam Wen, ac a fyddai'n foddion i gadarnhau ei gosodiadau hi ei hun. Sut bynnag, fel y pryf at y gannwyll, aeth Nanni at y bwthyn i edrych beth a welai, ac esgus ganddi wrth law os byddai galw amdano. Mae'n ddiamau y buasai wedi cadw'n ddigon pell petasai'n gwybod bod Robin a Wil yno ers dwyawr, wedi cau'r drws, ac yn trafod mater o bwys.

Dichon nad oedd yn ei bwriad glustfeinio. Beth bynnag am hynny, cafodd hi ei hun yn sefyll o flaen drws caeëdig y bwthyn, ac yn clywed pob gair o'r hyn a ddywedid o'r tu mewn. Ychydig iawn o eiriau oedd yn ddigon i ddangos pa beth oedd ar droed, a phe buasai Madam Wen wrth law y munudau hynny buasai'n ddiamau wedi cael "Oni ddwedais i!" gan Nanni.

Safai wrth y y drws mewn ofn; ofn aros ac eto ofn ymadael. Ofnai ddianc er arswydo bod yno. Ni wyddai pa beth i'w wneud.

Ar flaenau ei thraed, â'i llygad ar y drws, cerddodd at y talcen, ac yna trwm-gamodd yn ôl at y drws gan wneud mwy o dwrw nag oedd raid, a churodd ar unwaith yn drystfawr ar y ddôr. Daeth Wil i agor.

Gan gymryd arni ddisgwyl cael mynd i mewn, yr oedd ei throed ar yr hiniog pan dynnodd yntau'r drws i gau o'i ôl yn araf ac mor ddigyffro ag y medrai. "I ble'r 'rwyt ti'n crwydro ffordd yma!" gofynnodd iddi'n dawel.

"Yn Nhafarn y Cwch y bum i," atebodd hithau. "Ac ar fy ffordd i Gymunod yr ydwyf yn awr."

A chryn gwrs o'r llwybr felly?

"Ie. Siôn Ifan ofynnodd i mi a wnawn i, os gwelwn i di, ddweud wrthyt yr hoffai dy weld pan fydd gennyt gyfle. Heno, os gelli. Mae heb dy weld ers llawer o ddyddiau, medda' fo."

Nid oedd ar Wil awydd cadw Nanni'n hwy nag y dymunai hi, ac yr oedd hithau yn fwy na pharod i fynd i'w ffordd. Wedi rhyw air neu ddau dibwys ymhellach cychwynnodd. Nid oedd wiw meddwl am gymryd cyfeiriad yn y byd ond y llwybr heibio pen gogleddol y llyn, a arweiniai tua Chymunod. Ofnai y byddai llygad drwgdybus Wil arni, ac er cymaint oedd ei hawydd am redeg yn syth i'r parciau i rybuddio Madam Wen, barnodd mai cynllun arall a fyddai'r diogelaf. Ni welodd hi goed Cymunod erioed mor bell o'r llyn ag y mynnent ymddangos y diwrnod hwnnw, a phan oedd allan o olwg y parciau rhedodd tra daliodd ei nerth.

Yr oedd pall yn ei hanadl pan ddaeth o hyd i'w meistr, a heb air o esgus am aros o'i lle am ddyddiau heb unrhyw eglurhad, gofynnodd yn gyffrous, "A fedrwch—chwi—ddyfod i'r parciau—y munud yma?" "Beth sy'n bod?" gofynnodd yntau'n fyr wrth weld ei chyffro.

Yr oedd cymaint i'w egluro petai'n dechrau gwneud hynny! Y ffordd unionaf oedd dywedyd bod Madam Wen mewn perygl, a dywedyd mai Robin y Pandy a Wil oedd yn ei bygwth.

"Dau o'r fintai â'u llaw yn erbyn eu meistres? gofynnodd yntau, ac ni chymerai hanner digon o sylw i foddio Nanni.

"Dau lofrudd â'u bryd ar fwy o ddrwg," meddai hithau, a'i hamynedd yn fyr. Hwy oedd y ddau a laddodd y teithiwr hwnnw ar y llaerad."

Cyffrôdd yntau wrth glywed hynny. "A wyddai Madam Wen am yr ysgelerder hwnnw?"

Siôn Ifan a hithau a ddaliodd y ddau, ac ni fu Madam Wen byth yr un un er y noson honno. A dyna oedd achos gwaeledd Siôn Ifan."

Ai Madam Wen a'th anfonodd di yma?"

Nage! Ni wyr hi ddim am ei pherygl. Clywed y ddau yn cynllunio wnes i. Rhedais yma cyn gynted ag y gallwn. A rhaid i mi redeg yn ôl hefyd."

Nid arhosodd yr yswain i ofyn mwy. Aeth i chwilio am ffrwyn, ac i'r llain i alw Lewys Ddu.

Ni chollodd y lladron amser ychwaith. Pan aeth Wil yn ôl yr oedd Robin yn sarrug am gychwyn, a chychwyn fu. Cawsant Madam Wen yn eistedd ar bonc ar fin y llyn yng ngolwg yr ogof, mewn tawelwch, ond wedi ymgolli mewn myfyrdodau nad oeddynt felys. Un cip ar wynebau'r lladron oedd yn ddigon i agor ei llygaid i weled ei pherygl. Braidd heb yn wybod iddi'i hun aeth ei llaw mewn ymchwil frysiog am yr arf yr arferai ei gario, ond er ei dychryn dirfawr nid oedd hwnnw ar gael. Gwnaeth ymdrech egniol i guddio'r pryder a deimlai o fod mor ddiamddiffyn.

Cyfarchodd hi'r ddau fel y byddai arfer a gwneud. Am Wil, yr oedd yntau ar fedr ei hateb fel y byddai'n arfer, ond dywedodd Robin ar ei draws, Waeth iti heb na hel dail; dywed dy neges yn eglur, neu mi'i dywedaf fi hi."

Dywed hi yntau!" atebodd Wil, gyda'r llw a fyddai ar ei fîn yn barhaus.

Ar hynny rhoddodd Robin ar ddeall iddi'n fyr mai eu neges oedd cael yr holl eiddo oedd ganddi hi'n guddiedig yn yr ogof. Ac ychwanegodd mai gorau po gyntaf fyddai iddi ddatguddio'r cyfan.

A dywedyd y gwir nid oedd ond cyfran fechan iawn o'i heiddo hi yn yr ogof, dim gwerth sôn amdano, ond daeth i'w meddwl mai anodd fyddai darbwyllo'r dyhirod o hynny. Byddent yn sicr o'i hamau, ac am hynny barnodd nad doeth fyddai dywedyd wrthynt. Sylweddolai'n llawn mai ymwneud yr oedd hi â dau lofrudd wedi mynd i'r pen mewn anfadrwydd. Ystryw ar ei rhan oedd cymryd arni ofidio oherwydd eu hymddygiad anniolchgar tuag ati. "Yr wyf yn cymryd bygythiad fel hwn yn dra angharedig mewn dau sydd wedi cydweithio â mi mor hir, ac wedi derbyn elw oddiwrth hynny."

"Mae hynny drosodd," meddai Robin.

"Beth sydd i neb erbyn hyn?" gofynnodd Wil.

"Mae i bawb ei ryddid. Os wyf fi'n dewis ymneilltuo mae'r byd yn rhydd, fel o'r blaen, i bawb arall."

"Nid ydi'r byd yn ddim tebyg i'r peth oedd o," meddai Wil, ac aeth ymlaen i ddannod fel yr oedd y fintai wedi ei gwasgaru, a dim siawns cael ceiniogwerth o le'n y byd. Rhoddai'r bai'n bennaf ar ddyfodiad yswain Cymunod i'r fro. Rhegai yswain Cymunod a'i holl wehelyth. Rhegai ef yn echrys, a melltithiai'r gyfathrach yr haerai oedd yn bod rhyngddi hi â'r yswain a'i debyg. Robin a roddodd daw arno trwy ddyfod yn ôl at eu neges. Heb gwmpasu rhoddodd Robin ei dewis iddi rhwng datguddio'r ysbail a chyfarfod gwaeth tynged na cholli hwnnw.

Yr amser honno dywedodd wrthynt nad oedd ganddi eiddo yn yr ogof nac yn unlle arall yn y parciau. Ac ar hynny argyhoeddwyd Robin nad oedd dim cymorth na chyfarwyddyd i'w disgwyl oddi wrthi hi. Yr oedd Wil ac yntau wedi trefnu ymlaen llaw pa fodd i weithredu pa beth bynnag fyddai'r amgylchiadau, a pha un ai yn yr ogof ai allan ohoni y byddent, a pha un a wrthwynebai hi ai peidio. Yr oeddynt wedi bwrw pob traul debygol, ac yn deall ei gilydd. Yr oedd yn eglur iddynt ei bod hi wedi ei dal heb arfau ganddi, ac o gymaint â hynny yr oedd eu gorchwyl hwythau'n haws.

Yng nghwrs eu hymddiddan yr oedd y tri wedi symud yn nes i'r ogof, ac wedi dyfod o fewn rhyw ugain lath i'r agen. Gwingai hi oherwydd ei hamryfusedd yn dyfod allan heb ei llawddryll. Pe cawsai ddim ond myned ar ryw esgus i'w hogof am funud nid ofnasai gymryd ei siawns yn erbyn y ddau, ac iddynt wneud eu gwaethaf. Symudodd yn araf megis i'w harwain i'r ogof fel y gallent chwilio'r lle eu hunain.

Arhoswch chwi!" meddai Wil yn hy, "Mi af fi i chwilio'r ogof, a chaiff Robin ofalu y byddaf yn cael llonydd."

Ar hyn aeth ef ymlaen, ac i mewn. Safai hithau'n llonydd, a Robin ryw ddegllath o'i hôl â'i lygaid arni. Erbyn hyn sylweddolai hi ei pherygl yn llawn, a gwibiai syniadau rhyfygus drwy ei meddwl. Ofnai nad oedd dim ond brad a chreulondeb i'w disgwyl oddi ar law dau ddyhiryn fel y rhain, ac na byddai gwaeth iddi wneud yr ymgais na pheidio. 'i llygad ar bob ysgogiad o eiddo Robin, meddyliodd o'r diwedd y gwelai ei chyfle. Llithrodd ymlaen yn ddistaw i gyfeiriad yr agen. Yr oedd hi bron ar y trothwy pan ddeffrôdd synhwyrau Robin. Saethodd, a chwympodd hithau'n llonydd ar y glaswellt.

Cerddodd Robin yn araf i'r fan, heb ddangos cynnwrf yn y byd. Yr oedd wedi ymgaledu. Gwelodd bod ei hwyneb wedi gwelwi. Gafaelodd ynddi a chafodd mai sypyn diymadferth oedd yn ei ddwylo. Gwelodd hefyd fod ei gwisg sidan hardd yn goch gan waed. Y syniad cyntaf a ddaeth i'w feddwl oedd nad oedd angen gwylied yn rhagor, a chan nad oedd ganddo lawer o ffydd yn uniondeb ei gyd-leidr barnodd mai myned ar ei ôl i'r ogof i weld drosto'i hun a fyddai'r doethaf. A dyna fu.

Er i Morys Williams glywed sŵn ergyd heb fod ymhell, ni ddaeth i'w feddwl y munud hwnnw bod hynny'n arwydd o unrhyw drychineb. Yr oedd wedi prysuro i ddyfod i'r parciau, gan amcanu bod yno rhag y byddai galw, ond nid ystyriai y gallai eisoes fod yn rhy ddiweddar. Dewisodd lecyn agored yn ymyl y llyn, gadawodd Lewys yn pori yno, a cherddodd ei hunan rhagddo. Ond pan ddaeth dros y bryncyn i olwg yr ogof gwelodd rywbeth a barodd iddo gyflymu ei gerddediad; ac ar redeg daeth i'r fan. Gorweddai Madam Wen yn llonydd lle y syrthiasai, a gwelodd yntau mor welw oedd ei gwedd. Gwelodd hefyd fel yr oedd gwaed wedi cochi ei gwisg. Gofidiai ei galon wrth feddwl mai fel hyn y mynnai ffawd iddo ddyfod wyneb yn wyneb â'i gymdoges deg am y tro cyntaf.

Ar ei freichiau cryfion cododd hi'n esmwyth, gan amcanu ei symud i le mwy addas ac allan o dramwyfa amlwg y lladron. Sylwai bod ei hwyneb fel yr eira'n wyn, a'i hamrantau hir-dduon fel llenni o sidan. Druan ohoni, meddyliai, mor hynod o deg, a'i ffyrdd mor galed!

Wrth ei chael mor ddiymadferth yn ei freichiau, ac mor welw, ofnai'r gwaethaf. Gofidiai'n fawr, a theimlai ddigllonedd tuag at ei llofruddion. Gwelodd lannerch a'i bodlonai, a symudodd yn ofalus tuag yno. Edrychodd eilwaith ar ei hwyneb, ac am y tro cyntaf canfu mor debyg i'w Einir oedd hi. Brathodd y syniad ef fel cyllell.

Cafodd gymaint o fraw nes parlysu ei synhwyrau bron. Gwelai ddarlun byw o Einir o flaen ei feddwl, ac ar ei freichiau gorff diymadferth arglwyddes y llyn. Craffai, a'i bwyll megis ar goll. Hir-syllai'n hanner effro, ac ni wyddai bellach pa un oedd y sylwedd a pha un oedd y dychymyg. Fel un mewn llesmair gosododd ei faich i lawr. O'r braidd nad oedd ei lygaid wedi pallu, a'i galon yn unig yn gweled.

Ar ei ddeulin ar y ddaear, syllai mewn anallu mud. Einir! Y byd i gyd iddo ef!

Nanni, wrth ei benelin, a fu'n foddion i'w ddadebru rywfaint. Cododd ar ei draed, a chlywodd hi ei lais, yn ddieithr fel llais un o fyd arall, yn dywedyd, "Dyma gannwyll fy llygaid i!"

Cymerodd hithau ei le, a'i meddwl yn gliriach o lawer na'r eiddo ef, a'i dwylo'n barotach. Ac wrth ei gweled yno, cerddodd yntau o'r fan yn araf, a thua'r hen ogof dynghedol. O ganol ei phryder cododd Nanni ei golwg, a gwelodd ef yn mynd fel pe rhodiai un o dderwydd cedyrn ei gartref. Ac ni allai hi lai na brawychu wrth feddwl mai ei ymchwil oedd gwaed am waed.