Oriau yn y Wlad/Eglwys Dwynwen
| ← Bedd y Bardd | Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos) |
Ffynnon y Tylwyth Teg |
EGLWYS DWYNWEN.
Mi orphwysaf ger adfeilion.
Eglwys Dwynwen, ar fy hynt,
Gan ymwrandaw â sibrydion
Traddodiadau'r dyddiau gynt;
I'r cynteddau maluriedig
Rhodder imi drwydded bardd;
Hwnt i oesau enciliedig
Gwelaf adail gadarn, hardd.
Clywaf adsain cloch y plygain,
Gyda'r awel doriad gwawr,
Haul y boreu wrida'r dwyrain,
Gweddnewidia'r eigion mawr;
Gwelaf y mynachod llwydion
Yn ymffurfio'n weddus gôr,
Gan gymysgu eu halawon
Gyda murmur dwfn y môr.
Lanerch dawel, gysegredig,
Ar y graig gerllaw y lli,
Cafodd seintiau erlidiedig
Hedd a nodded ynot ti;
Yn yr oesau tywyll, creulon,
Buost yn oleuni gwyn;
Mynych gyrchai pererinion,
I'r cynteddau distaw hyn.
Nid oes heddyw ond adfeilion
Teml fu ogoniant gynt,
Maen ar faen ddatodwyd weithion,
Aeth yr hanes gyda'r gwynt;
Chwyn a glaswellt sydd yn tyfu
Dros y gangell oer, dylawd,
Stormydd gaua sy'n chwibanu
Trwy y muriau ar eu rhawd.
Y mae nerthoedd mawrion Amser
Wedi treulio'r adail gre,
Nid oes mwyach "grêd na phader,"
Gair na chyngor, yn y lle;
Ond mae goleu pur gwybodaeth
Wenai yma yn y nos,
Wedi gwasgar dros bob talaeth,
Torodd dydd ar Gymru dlos.
Yn ngoleuni clir yr hafddydd,
Melus gorphwys orig gu,
Ger yr eglwys lwyd a llonydd,—
Cymwynasydd Cymru fu;
Er mwyn cofion oes gyntefig
Na ddoed troed i'r fangre hon,
I halogi'r adfail unig
Ar y graig yn swn y don!
NODIAD.
I'r sawl fu yn darllen ysgrifau dyddorus Mr. Owen Williamson, ar Landdwyn, yn y Cymru, nid oes angen esbonio daearyddiaeth y rhan hono o Ynys Mon. Yr hyn ydyw Penmon i'r naill eithaf i'r ynys, dyna ydyw Llanddwyn i'r eithaf arall. Difyr iawn ydyw mordaith o Gaernarfon i Landdwyn ar hirddydd haf. Y mae yno le dymunol i angori,—cilfach a glan yn nghysgod y creigiau. Yno y mae'r goleudy a'r bywyd-fad, yno y mae Eglwys Dwynwen, a ffynnon y Santes yn bwrlymu ei dwfr oer, grisialaidd, yn ymyl y môr. Yno, bellach, ar graig uchel, y mae croes wen, hardd, wedi ei chodi er cof am Dwynwen, ac am Jiwbili'r Frenhines. Y mae enwau Dwynwen a Buddug wedi eu huno ar y gofadail hon. Ond un o'r pethau mwyaf hynod ar y creigle hwn ydyw gweddillion Eglwys Dwynwen.
Llan Dwynwen