Oriau yn y Wlad/Ffynnon y Tylwyth Teg

← Eglwys Dwynwen

Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)

Gweled Anian

FFYNNON Y TYLWYTH TEG.

[Un o ganeuon Syr Lewis Morris, wedi ei throi i'r Gymraeg.]

RHWNG plygion bryniau Towi
Mae du a dwfn lyn,
Teyrnasu gylch ei lanau
Mae prudd-der oesol, syn.

Ac ar ei wyneb tawel,
Fel seren ar ael nos,
Ei siglo yn nghryd yr awel
A gâ y lili dlos.

Ond yn y fan mae'r llyn yn awr,
Medd traddodiadau'r wlad,
Mewn llecyn cudd, yn is i lawr
'Roedd ffynnon loew, fad.

Bwrlymai'i dyfroedd, nos a dydd,
Dan nawdd y Tylwyth Teg,
Ac yno'r bugail yrai'i braidd,
Ar lawer nawnddydd chweg.

Ond wedi drachtio'r gloew ddwr,
'Roedd pawb o fewn y tir
I ddodi'r "garreg" yn ei hol
Ar enau'r ffynnon glir.

Ar ymdaith at y ffynnon hon
Daeth marchog, oesau gynt,
Ar haf-ddydd brwd, mewn lludded mawr
Ar ol ei hirfaith hynt.

Syr Owen, o Lys Arthur, oedd,
A gwron llawer câd,
Ar ol dryghinoedd rhyfel
Yn dychwel i'w hen wlad.

Llesg a diffygiol ydoedd,
A'i ffyddlon farch yn flin,—
Ill dau—wrth araf ddringo'r bryn
Bron dyddfu gan yr hin.

Pan—ha, fe welai'r ffynnon!
Cyflymai ar ei hynt,
Goleuai 'i wedd, ei chofio'r oedd
Yn nyddiau mebyd gynt.

A'r marchog ddrachtiai'n awchus
O'r dyfroedd pêr eu blas,
Ac yna syrthiai i felus gwsg
Ar y dywarchen las.

Ond yn ei ddirfawr ludded
Anghofio wnaeth y gŵr
Am ddodi'r "garreg" yn ei hol,
Uwchben y gloew ddwr.

Breuddwydiodd; clywai adsain
Llifddyfroedd ar bob llaw,
A chlywai swn rhaiadrau
Yn disgyn oddi draw.

Deffrodd; ple'r aeth y glaswellt
A welsai ar ei daith?
A'r deadelloedd? Nid oedd un
O flaen ei lygaid llaith.

Lle gwenai'r waen rosynog,
Lle porai'r afr a'r myn,
Nid oedd i'w weled ar bob llaw
Ond dyfroedd dwfn y llyn.

Brawychai'r marchog gwrol
Wrth wel'd y difrod wnaeth,
Ac i unigedd ogof gudd—
O olwg byd—yr aeth..

Ac yno yn mro breuddwydion,
Mae'n disgwyl am yr awr
Pan elwir ef drachefn i'r gad
Gan udgorn Arthur Fawr.

Y llef a dreiddia i'r ogof gudd,
Daw Arthur yn ei ol,
A chilia'r llyn a chwyd y pant,
Daw blodau ar y ddôl.


*⁠*⁠*⁠*
Draddodiad mwyn! ein dysgu'r wyt
Am gadarn fraich a llais,
Sydd eto i adferu'n gwlad
O rwymau tynion trais.

Tyr'd! Bresenoldeb dedwydd,
Gwisg dy oleuni mad,
Mae Cymru'n disgwyl; tyr'd yn awr
I godi'n hanwyl wlad!