Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron/Y Llafurwr

Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron
Y Cywyddau
gan Iolo Goch
Y Cywyddau

Y Llafurwr

IOLO GOCH

PAN ddangoso, rhyw dro rhydd,
Pobl y byd, pawb o lu bedydd,
Gar bron Duw, cun eiddun oedd,
Gwiw iaith ddrud, eu gweithredoedd,
Ar ben mynydd, lle bydd barn,
I gyd, Olifer gadarn,
Llawen fydd chwedl diledlaes
Llafurwr, tramwywr maes.

O rhoddes, hael yw'r hoywdduw,
Offrwm a'i ddegwm i Dduw,
Enaid da yna uniawn
A dâl i Dduw, dyly ddawn.
Hawdd i lafurwr hoywddol
Hyder ar Dduw Nêr yn ôl.
O gardod drwy gywirdeb,
O lety, ni necy neb.
Ni rydd farn eithr ar arnawdd,
Ni châr yn ei gyfar gawdd.
Ni ddeil rhyfel, ni ddilyn,
Ni threisia am ei dda ddyn.
Ni bydd ry gadarn arnam,
Ni yrr hawl gymedrawl gam ;
Nid addas, ond ei oddef,
Nid bywyd, nid byd heb ef.

Gwn mai digrifach ganwaith
Gantho, modd digyffro maith,
Gaffael, ni'm dawr heb fawr fai,
Yr aradr crwm, a'i irai,
Na phed fai, pan dorrai dŵr,
Yn rhith Arthur anrheithiwr.
Ni cheffir eithr o'i weithred
Aberth Crist i borthi cred.
Bywyd ni chaiff, ni beiwn,
Pab nac ymherodr heb hwn,
Na brenin haelwin hoywlyw,
Dien ei bwyll, na dyn byw.

Lusudarus hwylus hen
A ddywod fal yn ddien:
"Gwyn ei fyd, trwy febyd draw,
A ddeil aradr â'i ddwylaw."
Crud rhwyg fanadl gwastadlaes,
Cryw mwyn a ŵyr creiaw maes.
Cerir ei glod, y crair glŵys,
Crehyr a'i hegyr hoywgŵys.
Cawell tir gŵydd rhwydd y rhawg,
Calltrefn urddedig cylltrawg.
Ceiliagwydd erwi gwyddiawn,
Cywir o'i grefft y ceir grawn.
Cnwd a gyrch mewn cnodig âr,
Cnyw diwael yn cnoi daear.
(Ef fynn ei gyllell a'i fwyd
A'i fwrdd dan fôn ei forddwyd.
Gŵr â'i anfodd ar grynfaen,
Gwas a fling a'i groes o'i flaen.)
Ystig fydd beunydd ei ben,
Ystryd iach is traed ychen.

Aml y canai ei emyn,
Ymlid y fondid a
fondid a fyn,
Un dryllwraidd dyffrynnaidd ffrwyth,
Yn estyn gwddw anystwyth.
Gwas pwrffil aneiddil nen,
Gwasgarbridd gwiw esgeirbren.
Hu Gadarn feistr hoyw giwdawd,
Brenin a roes gwîn er gwawd ;
Amherawdr dir a moroedd,
Cwnstabl aur Constinobl oedd.
Daliodd ef wedi diliw
Aradr gwaisg arnoddgadr gwiw
Ni cheisiodd, naf iachusoed,
Fwriwr aer, fara erioed,
Eithr, da oedd ei athro,
O’i lafur braisg, awdur bro,
Er dangos eryr dawngoeth
I ddyn balch a difalch doeth
Bod yn orau, nid gau gair,
Ungrefft gan y Tad iawngrair.
Arwydd mai hyn a oryw,
Aredig dysgedig yw.
Ffordd y mae cred a bedydd,
A phawb yn cynnal y ffydd,
Llaw Dduw cun, gorau un gør,
Llaw Fair dros bob llafurwr.