Lloffion o'r Mynwentydd (testun cyfansawdd)
| ← | Lloffion o'r Mynwentydd (testun cyfansawdd) golygwyd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph) |
→ |
| I'w darllen pennod wrth bennod gweler Lloffion o'r Mynwentydd |
Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar Bookreader
LLOFFION O'R MYNWENTYDD:
SEF CASGLIAD O
FEDDERGRYFF
CYMREIG,
O WAITH PRIF FEIRDD CYMRU,
Er of am Weinidogion , Pregethwyr, Beirdd, Llenorion, &c., &c.
DETHOLEDIG GAN
T. R. ROBERTS.
AMLWCH:
ARGRAFFWYD A CHYHOEDDWYD GAN D. JONES.
CYNNWYSIAD
BEDDERGRYFF CYMREIG.
Pregethwyr a Gweinidogion.
Y PARCH. OWEN OWENS, Bethel, Môn.
Owain ydoedd athraw tawel,—a sant,
Yn llenwi swydd angel :
Hiraethir, sonir mewn sel,
Bythoedd, am fugail Bethel.
—Hwfa Môn.
Y PARCH. FRANCIS HILEY, Llanwenarth.
Gŵr i Dduw, a'r goreu'i ddawn,—oedd Hiley
Ddihalog a ffyddlawn;
Gras yr Iôr, trwy'r groes a'r Iawn,
Daniodd ei yspryd uniawn.
—Cynddelw.
Y PARCH. DAFYDD DAFIS, Cowarch.
(Yn Mynwent Rydd Dinas Mawddwy.)
Un o ddoniol blanwydd anian,—oedd e',
Yn ei ddull ei hunan;
O'i rydd 'wyllys trodd allan
Yn was glew i'r Iesu glân.
Tywyswyd ef at Iesu,—yn foreu,
I'w fawr anrhydeddu;
Ar y gwaith o'i bregethu,
Hyd ei fedd diwyd a fu.
Yn ei fedd gorwedd heb gur,—yn dawel,
'N ol diwedd ei lafur ;
Daw eilwaith heb un dolur,
O'i dŷ llaith yn berffaith bur.
—Morris Davies.
Y PARCH. JOHN EVANS, Maendy.
Dirodres, cynhes, frawd cu—oedd Evans,
Hawdd hefyd ei garu;
A'i iaith bert a'i ddawn ffraeth, bu
Drwy ei oes o du'r Iesu.
—Carnelian.
Y PARCH. WILLIAM GRIFFITH.
Credadyn llawn cariad ydoedd—o reddf,
Gŵr aeddfed i'r nefoedd ;
Athraw od ei weithredoedd,
A gŵr Duw iach ei grêd oedd.
—Cynddelw.
Y PARCH. WILLIAM HUGHES, Saron.
Gweinidog gyda'r Annibynwyr, yr hwn oedd yn hynod am ei ddawn gerddorol; yn Mynwent Llanwnda, Arfon.
Hen bererin berorodd—fawl Iesu
Yn flasus, tra gallodd;
A gweinidog na oedodd,
Weithio i'w Feistr wrth ei fodd.
—Eben Fardd.
Y PARCH. ROWLAND HUGHES
Gweinidog gyda'r Wesleyaid, yn Mynwent yr Eglwys Wen, Dinbych.
Cofia na chuddia'r ceufedd—athrylith
Rowland Hughes na'i fawredd ;
Er mor chwerw oedd bwrw i'r bedd
Aur enau y gwirionedd.
Y PARCH. RICHARD JONES, o'r Bala.
(Yn Mynwent Llanycil, Meirion.)
'Nol hir a thir leueru—a'i Geidwad
Yn gadarn was'naethu ;
A'i goethaidd ddewr bregethu,
Daeth mewn hedd i'r dyfnfedd du.
Y PARCH. ROBERT MORGAN.
Gweinidog gyda'r Bedyddwyr, yn Harlech, Meirion.
Dyhidlai od hyawdledd—llefarai
Holl fwriad trugaredd;
Gwel ei uniawn gul anedd,
Diamau fan, dyma ei fedd.
—Ioan Twrog.
Y PARCH. WILLIAM ROBERTS, Clynnog.
Pregethwr, awdwr ydoedd, —agorwr
Geiriau glân y nefoedd;
Pur hoff yw d'weud—prophwyd oedd
Yn llewyrch ei alluoedd.
}—Eben Fardd.
Y PARCH. RICE JONES, Offeiriad Llanystumdwy.
(Yn Mynwent Llanystumdwy, Arfon.)
Pregethwr, awdwr ydoedd,—hoff urddas,
Hyfforddiant i filoedd;
Athraw odiaeth weithredoedd,
A geiriau mêl angel oedd.
Y PARCH. GRIFFITH SOLOMON, Lleyn.
Gŵr a hoffid oedd Gruffydd;—ei ddawn ffraeth |
Esponiwr, olrheiniwr rhydd, |
Y PARCH. EVAN RICHARDSON.
(Yn Llanbeblig, Arfon.)
"A'r doethion a ddisgleiriant fel disgleirdeb y ffurfafen, a'r rhai
a droant lawer i gyfiawnder a fyddant fel y sêr byth yn dragywydd."—Daniel.
Ond Oh! er chwilio ni chaf
O'r dynion ŵr dianaf;
Drwyddynt y caed er Adda
Ddiffygion mewn dynion da,
Iesu'n unig sy'n anwyl
Dros oes ymhob dyrys hwyl.
Y PARCH. THOMAS JONES, o Ddinbych.
(Yn Mynwent Eglwys Wen.)
I'r du lwch gwelwch mewn gwaeledd,—daethum,
O daith byd a'i anedd ;
Rhodd fy Mhrynwr, haeddwr hedd,
Noswyl i'm o'i hynawsedd.
Heb gur, na dolur, i'm dilyn—arhoaf.
Yr hyfryd ddydd dyfyn;
Cyfodaf, can's caf edyn,
I'r wyl o hedd ar ol hyn.
Y PARCH. JOHN JONES, Talysarn.
Gwres santaidd tanbaid ei enaid doniol
Oedd yn newr fyddin ei Dduw'n rhyfeddol ;
A'i ymadroddion mewn grym hydreiddiol
Yn siglo meirw o'i cysgle marwol;
A bu ei lafur bywiol—dros grefydd
Yn fywyd newydd i fyd annuwiol.
—Ioan Madog.
Y PARCH. LL. SAMUEL, Bethesda.
Mewn daiar yma'n dawel—yr huna'r
Hynaws Barch. Ll. Samuel;
Dyn i'w oes oedd yn dwyn sêl
Yn achos ei Dduw'n uchel.
Gŵr hoffai'r nef o graff farn oedd,—a mawr
Mewn gras a gweithredoedd ;
A'i ddawn yn gyflawn ar g'oedd
Yn felus swynai filoedd.
—Ioan Madog.
Y PARCH. JOHN JONES, Tremadog.
Hir draddodi'r gwir ar g'oedd—yma fu,
Am fawr ras y Nefoedd;
A'i bert ddawn fwyneiddlawn oedd
Yn felus wledd i filoedd.
—Ioan Madog.
Y PARCH. JOHN EVANS, o'r Bala
(Yn Mynwent Llanycil, Meirion.)
Coffadwriaeth am JOHN EVANS, o dref y Bala, yr hwn afu 60 mlynedd yn
bregethwr yn mhlith Ꭹ Methodistiaid Calfinaidd yn Nghymru; ac a fu farw 12fed
o Awst, 1817, yn 96 mlwydd oed. Fel dyn, yr oedd yn meddu ar gyneddfau
cryfion, a deall cyflym. Fel cymydog, yn barchus a chymeradwy, gan fod yn
gyfiawn yn ei fasnach fydol, a diwyd yn ei alwedigaeth. Fel priod, yn ŵr tyner a
charuaidd, ac yn gofalu am ei dŷ. Fel pregethwr, mynegodd yn ffyddlon "holl
gynghor Duw." Fel Cristion, yn "Israeliad yn wir,yn yr hwn nid oedd dwyll." Am
sail ei ffydd, pan ofynwyd iddo yn ei oriau olaf, dywedai, "nid oes genyf i bwyso
arno ond Iesu o Nazareth.”
Y PARCH. HUGH OWEN, O Fronyclydwr.
Yn Mynwent Llanegryn, Meirion; bu farw y 15fed o Fawrth, 1699.
Y Cymro anwyl, edrych yma
Ar fy medd a dwys ystyria,
Fel yr wyt ti y bum innau,
Fel yr wyf fi y byddi dithau;
Gan nad wyf mwy i bregethu,
O'm bedd mynwn wneuthur hyny;
O! cred yn Nghrist a bydd grefyddol,
Casa bob drwg a bydd fyw'n dduwiol.
Y PARCH. DAVID RICHARDS, (Dewi Silin),
Vicar Llansilin.
Dithau, iach hoyw ymdeithydd,
Rhyw forau fel finau fydd :
Mi gefais bob ymgyfarch
Gan y byd, ac enw o barch;
Ond dim! dim! yw im' yma,
Llwydd, clod, câr, daear, a da:—
Yr hyn fu'm i'r Ior yn fyw
Yw oll sydd yn lles heddyw.
Cofia'r bedd sy'n dy aros,
Ac ymaith i dy daith dôs.
—Alun.
Y PARCH. RICHARD JONES, Trawsfynydd.
(Yn Mynwent Trawsfynydd, Meirion.)
Isod mae'r cymwynasydd—cywiraf,
Ac oracl Trawsfynydd;
Ei hoff fardd, a'i hyfforddydd,
A'i hawddgar hen feddyg rhydd.
Rhisiart gyhoeddai Iesu―yn Geidwad
Gyda sel a gallu;
Fel sant gwir ca'i hir garu,
Ei holl oes faith er lles fu.
— I. M.
Y PARCH. ABRAHAM JONES, Aber-rhaiadr.
(Yn Mynwent Llanfyllin, sir Drefaldwyn)
O'i lafur yn ngwlad anmhuredd,— i lawn
Oleuni diddiwedd;
Galwyd ef i dangnefedd,
Abraham i wobr o hedd.
—Morris Davies.
YR ESGOB DAVIES.
(Yn Mynwent Abergwili.)
Er Coffadwriaeth am y Gwir Barchedig Dad yn Nuw, yr
Esgob RICHARD DAVIES, D.D. Ganwyd ef yn mhlwyf
Gyffin, ger Aber Conwy, yn Ngwynedd; dygwyd ef
i fyny yn New Inn Hall, Rhydychain. Codwyd ef i
Esgobaeth Llanelwy, Ionawr 21ain, 1559; ac i'r Esgobaeth
hon (Ty Dewi) Mai 21ain, 1561. Bu farw
Tach. 7fed, yn y flwyddyn 1581; oddeutu lxxx oed;
ac a gladdwyd yn yr Eglwys hon. Efe a gyfieithodd
Josua, Barnwyr, Ruth, 1 Samuel a'r 2 Samuel, yn y
Bibl Saesneg, pan y diwygiwyd yr hen gyfieithiadau
o dan arolygiad yr ARCHESGOB PARKER, yn y fl. 1568;
Efe hefyd a gyfieithodd 1 Timotheus, yr Hebreaid,
Iago, 1 Pedr a'r 2 Pedr, yn y Testament Newydd
Cymraeg, a gyhoeddwyd, a chan mwyaf a gyfieithwyd,
gan WILLIAM SALISBURY, o'r Plas Isaf, ger
Llanrwst, yn y fl. 1567.
<poem> Esgob oedd ef o ddysg bur,—a duwiol,
- A diwyd mewn llafur ;
- Gwelir byth, tra'r Ysgrythur,
- Ol gwiw o'i ofal a'i gur.
Y PARCH. MOSES PARRY, (M.C.), Dinbych.
(Yn Mynwent yr Eglwys Wen.)
Wedi traddodi'n ddi-dór-a rhydd
Yr holl ddwyfol gynghor;
Troes i fyw at y trysor-
Rhan y saint yn nheyrnas Ior.
BEDDARGRAFF GWEINIDOG YR EFENGYL.
Fe orwedd, ar ol llefaru-oes dros
Drefn fawr y gwaredu;
Bu ddiwyd iawn, ond bedd du
Glodd was yr Arglwydd Iesu.
—Trebor Mai.
AR FEDD WILLIAMS O'R WERN.
Dyn yn ail o dan y nef-i Williams
Ni welir, rhaid addef;
Myrdd wylant mewn mawr ddolef,
Drwy y wlad, ar ei ol ef.
Ni bu'r un mewn neb rhyw iaith-oedd enwog
Dduwinydd mor berffaith;
Dwys och yw, nid oes ychwaith
Ail Williams i'w gael eilwaith.
Y PARCH. EDWARD WATKIN, Llanidloes.
(Yn Mynwent Caergybi, Môn.)
Coffa am EDWARD WATKIN, o Lanidloes, swydd Drefaldwyn,
yr hwn a aned yn y fl. 1744.
Dechreuodd bregethu yn y flwyddyn 1768;
a bu lafurus am 47 o flynyddau yn cyhoeddi
Efengyl Iesu, yn y Corph a elwir Methodistiaid Calfinaidd;
ac ar ei daith olaf yn swydd Fon,
gorphenodd ei yrfa, ar y 7fed dydd o fis
Tachwedd, 1815, yn yr 71ain flwydd o'i oed.
Yma gorwedda gwir was—i'r Iesu,
Yn ei rasol deyrnas
Cyhoeddodd, ŵr cu addas,
Athrawiaeth gre' odiaeth gras.
Y PARCH. JOHN JONES, Talysarn.
(Yn Mynwent Eglwys Llanllyfni.)
Clogwyni—coleg anian—wnaeth ryfedd
Athrofa i Ioan;
Ai yn null gwron allan:
Mawr ŵr Duw,—rho'es Gymru ar dân !
—Dewi Arfon.
Y PARCH. ROBERT ROBERTS, Clynnog.
Yn noniau yr eneiniad—rhagorol
Fu'r gŵr a'i ddylanwad;
Seraph o'r nef yn siarad
Oedd ei lun yn ngwŷdd y wlad.
—Eben Fardd.
SIENCYN THOMAS, Penhydd.
(Yn Mynwent Margam, Morganwg.)
Mawr elw im' fu marwolaeth,—fe nodwyd
Im' fynediad helaeth
I fuddiol etifeddiaeth,
Fel y lli, o fêl a llaeth.
Y PARCH. DAVID GRIFFITH, Bethel, Arfon.
Gŵr hoff oedd David Gruffydd:—Paul enwog,
Yn planu eglwysydd;
Un hydr ei ddawn,—Pedr ei ddydd;
Ac Apolos capelydd.
Y PARCH. ROBERT THOMAS, Llidiardau.
Hynotaf blentyn natur:—eithriadol
Bregethwr od, ffraethbur:
Os âi ef i bant ar antur,
Bwrlymai o'r pwll berl mawr, pur!
Dewi Arfon.
Y PARCH. JOHN BOWEN, Llanelli.
Onid byw yw enaid Bowen—er cau'r
Corph dan dywarchen?
Yn efrydfa'r wynfa wen
Duwinydda'r dawn addien.
Coeth ryw pob pwngc o athrawiaeth—genfydd
Yn y gwynfyd odiaeth;
Gwel, nid o bell, ai gwell ai gwaeth
Yw cu elfenau Calfiniaeth.
—Eben Fardd.
AR FEDD GWEINIDOG.
Yn dirion hyd ei arwyl, —a dilesg
Y daliodd ei orchwyl;
Hyd ei fedd yr hedd a'r hwyl—a ddaliai,
Yna dybenai yr undeb anwyl.
—Cynddelw.
BEDDARGRAFF PERIGLOR LLANGAR.
Mewn henaint teg mae'n huno—yn Llangar,
A llen—gel bridd arno;
O allor Grist i'r llawr gro
Gŵr da oedd, gair da iddo.
—Bardd Nantglyn.
Y PARCH. J. ROBERTS, Llansilin.
Roberts ydoedd ŵr hybwyll,—a'i orchwyl
Lewyrchai fel canwyll;
Perchen crefydd, ffydd a phwyll
Credadyn cywir didwyll.
Un ydoedd, fel gweinidog,—a'i ddoniau
Yn ddenawl a gwlithog;
Hedd i'r trist, trwy Grist a'i grog,
O ras, bregethai'n wresog.
Mewn hedd, tan lygredd oer len―yr huna,
A'r enaid yn llawen;
At Iesu'n aeddfed dwysen
Aeth o'r byd, a'i waith ar ben.
—Cynddelw.
Y PARCH. GRIFFITH HUGHES, Groeswen, Morganwg.
Tynerwch—tân ei eiriau,—drwy'i einioes,
Wrth drin athrawiaethau;
A gyraeddodd bob graddau,
Yn ei nerth, heb brin wanhau.
Yr hyawdledd fu'n rhedli'—am hiroes,
Fu'n gwneud mawr ddaioni,
Heibio'r aeth, ni cheiff ddim bri,
Mewn tywyll fedd, mae'n tewi.
—Caledfryn.
Y PARCH. WILLIAM WILLIAMS, Aberteifi.
(Bu farw yn 1858, yn 81 mlwydd oed.)
Ca'dd hir oes, a rho'es hi'n rhwydd—i weini
Yn onest i'w Arglwydd;
A than ei gamp aeth o'n gŵydd
Yn hen dad, mewn hun dedwydd.
—Eben Fardd.
Y PARCH. JOSEPH PRYS.
Gwresawg bregethwr grasol,—a didwyll
Gredadyn bucheddol,
Oedd Joseph Prys, dewisol
Was y nef, er oes yn ol.
—Cynddelw.
MR. ROBERT OWEN, Llanrwst.
(Pregethwr gyda'r Trefnyddion.)
Gŵr i Dduw, gwir weddiwr,—diameu,
Roed yma'n y pentwr;
Llafurus fel llefarwr,
Fu yn ei oes, gyfiawn ŵr.
—Caledfryn.
Y PARCH. RICHARD HUMPHREYS, o'r Dyffryn.
(Yn Mynwent Capel y M.C., Dyffryn Ardudwy.)
Yma y claddwyd Y PARCH. RICHARD HUMPHREYS, o'r Dyffryn. Bu farw Chwefror 15fed, 1863, yn 72 ml. oed; wedi gwasanaethu Duw yn Efengyl ei Fab am 43ain o flynyddau. Yr oedd hynawsedd ei dymher, ei synwyr cryf, a'i arabedd, yn tynu sylw pob gradd ato, ac yn enill iddo gymeradwyaeth gyffredinol fel dyn; ac yr oedd ffyddlondeb a chywirdeb tryloyw ei fywyd gweinidogaethol yn enill iddo y radd o ŵr Duw, a gweinidog cymhwys y Testament Newydd, yn nghydwybodau pawb a'i hadwaenent. Efe a fu ar hyd ei oes yn fab tangnefedd; a gorphenodd ei yrfa mewn tangnefedd; ac yr oedd iddo ef heddwch o bob parth iddo o amgylch. "Meddyliwch am eich blaenoriaid, y rhai a draethasant i chwi Air Duw: ffydd y rhai dilynwch, gan ystyried diwedd eu hymarweddiad hwynt."
Y PARCH. WILLIAM ROBERTS, Amlwch.
(Yn Mynwent Amlwch, Môn.)
Yma y gorwedd yr hyn sydd farwol o'r PARCH. WILLIAM ROBERTS, Amlwch, yr hwn a fu farw Gorphenaf 19eg, 1864, yn 80 mlwydd oed, ar ol bod yn pregethu yr Efengyl yn mhlith y Trefnyddion Calfinaidd am 56 o flynyddau; a hyny gydag ymroddiad, a nerth, a difrifoldeb ac awdurdod a ymddangosai yn aniflanedig hyd ddiwedd ei oes.
"A ni, gan hyny, yn gwybod ofn yr Arglwydd, yr ydym yn perswadio dynion."
Y PARCH. JOHN ROBERTS, yn Llandudno.
Isod, dan ofal Iesu,—Ioan fwyn
Yn ei fedd sy'n cysgu;
Haeddog ŵr, hawdd ei garu,
Hynaws, di fost, gonest fu.
Iesu a'i groes i euog rai—'n olud
A selog bregethai;
Ac â chân y cychwynai
O'r hen fyd, ac i'r nef âi.
—I. M.
Y PARCH. J. BREESE, Caerfyrddin.
Enwog weinidog Ion ydoedd,—at Grist
A'i groes dygai filoedd;
Ei Iawn Ef ei destyn oedd,
A'r lle i'w fawr alluoedd.
—Caledfryn.
Y PARCH. EVAN JONES, Cei Newydd,
(Gynt o Langeithio, yr hwn oedd yn enwog
ei ddefnyddioldeb gyda'r Ysgol Sabbothol.)
Wyled, arwisged yr Ysgol—ei du,
Am dad mwyn a doniol;
A'r pwlpud prudd enhuddol,
Mor wag y mae ar ei ol.
—Eben Fardd
Y PARCH. WILLIAM WYNNE, M.A.
Yn Mynwent Llangynhafal, Dyffryn Clwyd; bu farw
Ionawr 22ain, 1760, yn 55 mlwydd oed.
Am William Wynne, syn ysywaeth—wyf fi,
Wrth gofio ei farwolaeth;
Duwinydd a phrydydd ffraeth,—
Caiff dirion coffadwriaeth.
O waith ein llawr aeth yn llon—i blethu
I blith y nefolion;
Mal êos aeg, melus dôn
A'i dannau yno'n dynion.
I wlad byw o waelod bedd—mwy cadarn
Fe'i codir o'r llygredd,
Gorwych lef Dduw'r tangnefedd,
Ethol hwn i fythol hedd.
—R. ab G. Ddu o Eifion.
AR FEDD GWEINIDOG IEUANC.
Yn ei einioes, lân, union,—bu'n ganwyll,
Bu'n gweini'n dra ffyddlon;
Yn fore aeth at feirwon,
Aeth a'i wddf yn ngwaith ei Ion.
—Caledfryn.
Y PARCH. JOHN ELIAS, O Fôn.
(Yn Mynwent Llanfaes, ger Beaumaris.)
Dan urddas a Duw yn arddel,—tystiai
Ar y testyn uchel:
Llefarai, a'r fintai fel
Yn hongian wrth fin angel.
—Eryron Gwyllt Waliar
Efe roddai wefreiddiad—i feddau
Crefyddwyr dideimlad;
Ac, â mawr lwydd, Cymru'i wlad
Ddylenwodd â'i ddylanwad.
Ei wlaw arweiniai luoedd-i weled
Ymylon y nefoedd ;
Nerth fu i'n hareithfäoedd ,
A gloew sant ein heglwys oedd.
—Ceiriog.
Wele'r fan, dywell anedd—y llwm lawr,
Lle maluria mawredd;
O ! oer wir ro'i i orwedd
Angel y byd yn nghlai bedd.
—Anadnabyddus.
Yn ei ddwyster âi'n ddistaw,—a swynai
Bob synwyr i'w wrandaw;
Codiad ei lygad a'i law
Ro'i fil drwy'r dorf i wylaw.
—T. Pierce, Lerpwl.
Y PARCH. THOMAS ELIAS, (Y Bardd Côch.)
Elias oedd was i Dduw Ior,—iddo
Gweinyddodd ei dymor;
Yna gwyntiwyd e'n gantor
I fawl gell y nefol gôr.
Yn nwyfol lys y nef lân—o gyraedd
Goror enbyd Satan,
Y Bardd Côch yn beraidd cân,
A'i enaid yn ei anian.
—Eben Fardd.
AR FEDD GWEINIDOG.
Dylanwadol weinidog—gan addfed
Gynneddfau ardderchog,
Oedd hwn, un rhyfedd enwog,—eto gŵyl
Tyner un anwyl tan yr Eneiniog.
—Cynddelw
WILLIAMS, PANTYCELYN.
Yn ddiwyd trwy'i fywyd e' fu—yn lledu
Mawl llydan trwy Gymru;
Oesoesoedd hen was Iesu,
I'n gwlad ei ganiad fydd gu.
—Iolo Fardd Glas.
Y PARCH. JOHN WILLIAMS, Llecheiddior.
Llecheiddior lluchiai addysg—cywirlym
Fel curwlaw a chenllysg
O'r allor, marwor i'n mysg,
Gemau a thân yn gymysg.
—Eryron Gwyllt Walia.
PARCH. T. JONES, Dinbych.
Rho'es i Iôn hir wasanaeth,—a'i law Ef
A'i cynaliai'n helaeth;
Mae 'n awr, a ni mewn hiraeth,
Yn mro nef—nid marw wnaeth.
—Caledfryn.
WILLIAMS, o'r WERN.
Sain ei ddawn swynai ddynion,—'e ddrylliai,
Toddai rewllyd galon;
Deigr heillt, wedi agor hon,
Ymlifent yn aml afon.
—G. Hiraethog.
Y PARCH . JOHN ELIAS.
Os unwaith i ben Sinai-elai fe,
Tymhestl fawr ddilynai ;
Horeb grwn ei grib grynai ,
Hyd i gryf waelod ei grai.
—G. Hiraethog.
A'i law a'i ddull rhyw luoedd,—a swynai
Nes enill tyrfaoedd ;
Tra o'i flaen tarawai floedd
Trwy eneidiau- taran ydoedd.
—Caledfryn
Y PARCH. MORGAN HOWELL
(A fu farw Mawrth 21ain, 1852)
Gŵr oedd o feddwl gwreiddiol—a doniau
Danient yn rhyfeddol;
Athraw o ddull dyeithrol,—
Un o'i ryw ni cheir o'i ôl.
E' ro'i fywyd mewn tyrfaoedd—dyn Duw
A dynai dân o'r nefoedd;
Ei wedd a'i lais treiddiol oedd,
Yn eu lle crynai lluoedd.
Gyda'i lef pan goda'i law—deneu fach,
Dyna fyrdd yn ddystaw;
Dagrau geir yn llifeiriaw—
Rhedai lif fel ffrwd o wlaw.
—G. Hiraethog.
Y PARCH. JOHN ELLIS, Abermaw.
Dyn oedd â doniau addas,—a manwl,
Mwynaidd ei gymdeithas;
I Dduw Iôn a'i wiw ddinas,
Ymrodd o'i wirfodd yn was.
—Robert Jones
Y PARCH. JOHN HUGHES, Le'rpwl.
Mae ef wedi marw! a gwyn fyd y dynion
Sy'n gallu galaru wrth fedd y fath un:
Fe hunodd, ond p'le ?—ar ben mynydd Seion,
Cymylau y nefoedd guddiasant ei lun.
Mae cofion am dano fel awel odd'yno,
Yn llawn o arogledd yr amaranth byw:
A gwyn fyd y galon sy'n hoffi adgofio
Ei lais gyda dynion ei lin gyda Duw!
—Ceiriog.
Y PARCH. JOHN WYNNE, Llwyner.
(Yn Mynwent Rhydycilwyn, Dyffryn Clwyd.)
Er Coffadwriaeth am y diweddar BARCH. JOHN WYNNE, o'r Llwyner. Bu farw Awst 28ain, 1870, yn 78 ml. oed.
Bu yn weinidog yr Efengyl yn Nghyfundeb y Methodistiaid am 49 mlynedd. Meddai gôf cryf, dychymyg fywiog, tymher siriol, a meddwl penderfynol. Bu ddihafal yn ei lafur, a difwlch yn ei ffyddlondeb gydag achos Iesu Grist yn ei holl ranau. Ymdrechodd ymdrech dêg, gorphenodd ei yrfa, cadwodd y ffydd. Trwy ei ffyddlondeb sicrhaodd iddo ei hun le mawr yn marn yr Eglwys a'r byd. Cafodd farw mewn tangnefedd, a bydd iddo lawer yn goron yn nydd Crist.
Y PARCH. JOHN ROBERTS, O Langwm.
(Yn Mynwent y Plwyf, Llangwm.)
Y PARCH. JOHN ROBERTS, Cefnane, Llangwm, yr hwn a fu 55 o flynyddoedd yn bregethwr yn mhlith y Methodistiaid Calfinaidd. Bu farw Tachwedd 3ydd, 1834, yn 82 mlwydd oed Ymunodd â'r Gymdeithas Eg lwysig uchod yn 16 oed Arddelodd Grist 66 o flynyddoedd. Fel aelod Eglwysig, yr oedd yn addurn i grefydd. Fel Pregethwr, yr oedd ei athrawiaeth yn iachus, ysgrythyrol a melus. Llafuriodd yn ddiorphwys a diflino yn ngwinllan ei Arglwydd hyd angau. Ymdrechodd ymdrech dêg, gorphenodd ei yrfa, cadwodd y ffydd. Diwedd y gŵr hwn yw tangnefedd.
Y PARCH. JOHN GRIFFITHS, Rhydywernen
(Yn Mynwent yr Annibynwyr, Rhydywernen, Meirion.)
PARCH. JOHN GRIFFITH; anwyd Tachwedd 1805; ailanwyd yn 1825. Bu farw Hydref 6ed, 1849. Ei oed 44. Bu ffyddlon hyd angau fel Aelod, Athraw, Diacon, Pregethwr ac Esgob yn y lle hwn. Meddyliwch am eich blaenoriaid."—HEB. xiii. 7.
Y PARCH. HOWELL HARRIES.
(Yn Eglwys Talgarth, Sir Frycheiniog.)
Yn agos i fwrdd yr Allor, y mae yn gorwedd y gweddillion o HOWELL HARRIES, Ysgwier; a anwyd yn Nhrefecca, Ionawr 23ain, 1713—14, O.S. Yma, lle y mae ei gorph yn gorwedd, y cafodd ei argyhoeddi o bechod, ac y cafodd selio ei bardwn, a theimlad o rym gwerthfawr waed Crist yn y Cymun Sanctaidd. Wedi profi gras ei hun, efe a ymroes i ddadgan i eraill yr hyn a wnaethai Duw i'w enaid. Efe oedd y pregethwr teithiol cyntaf a drodd allan heb urddau Eglwysig, yn yr adfywiad diweddar yn Lloegr a Chymru. Pregethodd yr Efengyl dros ysbaid 39ain o flynyddau, hyd oni chymerwyd ef i'w orphwysfa dragwyddol. Efe a dderbyniodd y rhai a geisiasant iachawdwriaeth i'w dŷ; wrth hyny y cododd teulu yn Nhrefecca, i ba rai y darfu iddo ffyddlawn weini hyd ei ddiwedd, fel dyfal weinidog Duw, ac aelod cywir o Eglwys Loegr. Ei ddiwedd oedd ddedwyddach na'i ddechreuad; gan edrych ar Iesu wedi ei groeshoelio, efe a orfoleddodd hyd y diwedd fod angau wedi colli ei golyn; a hunodd yn yr Iesu, yn Nhrefecca, Gorph. 21ain, 1773; ac yn awr gwynfydedig orphwysa oddiwrth ei lafur.
Y PARCH. THOMAS OWEN, Llangefni.
Bu farw Mai 11eg, 1874, yn 86ain mlwydd oed, ar ol bod yn pregethu yr Efengyl yn mhlith y Trefnyddion Calfinaidd, gyda llwyddiant nodedig, am 64ain o flynyddau. Claddwyd ef Mai 15fed, yn "Cemetery Llangefni."
"Ow! ddarllenydd, gwel heddyw'r lle huna
Ddiwyd ddifeinydd, hen dad addfwyna':
Dewr was ufudd drwy'i oes i Jehofa,—
Cu lafurwr yn ngwinllan Calfaria;
Ei gul feddrod warchoda—angylion:
I hedd, Duw Iôn o'i fedd a'i dihuna."
—Morwyllt.
THOMAS IEUAN, Pregethwr, Waenfawr.
Ar fyr fe egyr Duw Iago—y pyrth,
Sef parthau tir angho';
Fe gyfyd o gryg y gro
Gorph ei was sy'n gorphwyso.
—Dafydd Ddu Eryri.
Y PARCH. JOSEPH HARRIS, Abertawy.
Harris ddwys gudeg oedd eres ddysgawdwr,
Gwyddai brig ieithoedd, gwiwdda bregethwr;
Eirian i'r eithaf, gywrain areithiwr
Uniawn a gweddus, fedrus iawn fydrwr,
A gwir hawddgar wladgarwr,—odiaethol,
Da ŵr iawn ethol, nid rhyw wenieithwr.
—Isaac Davies, Llanfynydd.
Beddergryff Beirdd a Llenorion.
IFAN GRIFFITH, neu "Ifan yr Hwper," o Bontardawy.
(Yn Mynwent Alltwen; ganddo ef ei hun.)
Edrych, ddyn dewrwych, cyn d'orwedd—am fodd
I faddeu d'anwiredd;
Tro i guro am drugaredd
Yn dy fyw cyn cau dy fedd.
GWYNDAF ERYRI.
(Yn Mynwent Llanbeblig.)
Diameu i'n dyma annedd—ein Gwyndaf
Oedd geindwr cynghanedd,
Yn wir, fe garwn orwedd,
Er ei fwyn, yn nghwr ei fedd.
—Owain Gwyrfai.
JOHN ROBERTS, (Ioan Twrog), Maentwrog.
Am Ioan Twrog, fardd mwyn naturiol,
Hir leinw hiraeth ei fro lenorol;
Oedd un nodedig, o ddawn hediadol,
O ddilwgr addysg, a meddwl gwreiddiol;
Ac yn ei iraidd wanwyn cynarol
Fe roddes ini wir farddas swynol,
Ас yna aeth o'n canol—mewn goleu,
I'w urddo'n foreu gan feirdd anfarwol.
—Ioan Madog.
ROBYN DDU O FEIRION.
Ar obenydd oer, Robyn Ddu—Meirion,
Yma ro'ed i gysgu;
Gwiw fardd godidog a fu,
Gwêl ei fedd, gwylia'i faeddu.
Gutyn Peris.
ROWLAND HUGH, o'r Graienyn, ger y Bala.
(Ganddo ef ei hun.)
| Noeth y daethym, | ||
| Noeth yr aethym | } | yma i dario ; |
| Mwya dirym | ||
| Lle câf hepian | ||
| Nes dêl anian | } | i'm dihuno |
| Duw ei hunan |
JOHN THOMAS, (Ioan ap Hywel)
(Bardd ieuangc a Cherddor.)
Pwy! pwy! pwy!—oh! Ioan ap Hywel—sydd
Is hon mewn cwsg tawel;
Hoffai beirdd a phawb ei arddel,
Caruaidd ŵr mwyn, cerddor mêl.
—Eben Fardd.
Bedd DEWI ARFON,
(Yn Llanberis.)
Yma y gorwedd gweddillion
Y PARCH. DAVID JONES, (Dewi Arfon,)
Bardd, Pregethwr ac Ysgolfeistr;
yr hwn a fu farw
Rhagfyr 25ain, 1869, yn 36 ml. oed.
O! ddiallu weddillion !—ynoch chwi
Ni cheir Dewi Arfon;
Angel—luniwr englynion
Fydd fyw'n hwy na'i fedd-faen hon.
Cofio llais cyfaill Iesu―dreigla iâs
Drwy eglwysi Cymru;
Gwylaidd fab i'r Arglwydd fu—
Rhaid oedd ei anrhydeddu.
—Tudno.
Fel hyn y chwenychai ei gyfeillion ei anrhydeddu.
HUGH BREESE, (Huw Medi,) Llanbrynmair.
Yma er alaeth i blith marwolion,
Mudwyd i orwedd Huw Medi dirion,
Oedd lwys awenwr o dduwiol swynion,
O gryf ddihalog dreiddgar feddylion,
Fu'n gwasgar goleu ei foreu fyfyrion,
O Air Duw beunydd mewn purdeb union;
Gloes hir fydd i eglwys Ión—am symud
Y cywir, astud, hardd, ieuanc Gristion.
—Ioan Madog.
EVAN THOMAS, (Bardd Horeb.)
(Yn Mynwent Llandysul, Ceredigion.)
Un hawddgar iawn, llawn callineb—oedd ef,
O ddawn a doethineb;
Teimlir chwithdod hynod heb
Beraidd eiriau Bardd Horeb.
—D. T.
JOHN ROBERTS, (Ioan ap Rhobert.)
(Yn Mynwent Llandderfel.)
Tŷ oer, moel, yn tori min—arabedd
John Roberts y Felin;
Un oedd dirwysg—hawdd ei drin,
A phrydydd anghyffredin.
Heb yr awen, gyda'th briod—anwyl,
Huna gyfaill gwiwglod;
Mae'th enw'n fawr, fawr, er dy fod,
Ioan anwyl, dan dywod.
—Dewi Havhesp.
DAFYDD IONAWR.
I'r Anfeidrol Ior yn fydrydd—y bu
Gyda'i bêr awenydd;
A'i holl waith, diwall ieithydd,
O'i ôl yn anfarwol fydd.
—Owain Aran.
MR. JOSEPH JONES, (Chwaneg.)
(Brodor o Amlwch.)
Trwy ein tir, mawrygir y Cymreigydd,
Athraw o anian Bardd ac Athronydd;
Un â'i drwy ogof y Daearegydd
I weithio'r mwnau o wythi'r mynydd;
Coffeir ei allu, tra caiff Fferyllydd,
Droi yr elfenau yn nwyddau newydd;
Pan ddaeth yr Hynafiaethydd—drwy'i orchwyl,
Yn awr ei noswyl hunai'r Hanesydd.
IEUAN ALAW.
Llenor, gŵr llawn rhagorion,—awdurdod
Ardal mewn cynghorion;
Ni cheir anwylach wron,
Na mawredd mwy, yn mhridd Môn.
—Tudno
Bedd RHYS GOCH ERYRI.
(Yn Mynwent Beddgelert.)
Carnedd Rhys, a'i fedd, fu addien—freuglod,
Tan y friglas ywen:
Côr gwiw nadd careg ei nen,
Clawdd du lle claddwyd awen.
—Gwilym Lleyn, 1570.
IOAN MADOG.
Deigron gofidiau geir yn gafodydd
Am farw ein Ioan! mor drwm fu'r newydd!
Un brofai'i hunan yn brif awenydd,
Nes cerfio'i enw'n mysg cewri Eifionydd;
Celfyddwr cyflawn, o ddawn gwyddonydd,—
I wir ogoniant Dyfais ro'i gynnydd:
Tra urddas ar Farddas fydd—yn ein tir,
Ein gwlad a frithir â'i glodfawr weithydd.
—Eifionydd.
Bedd IORWERTH GLAN ALED.
(Yn Mynwent Llansannan, swydd Dinbych.)
Y parodfawr fardd prydferth——sy'n y bedd,
O sŵn byd a'i drafferth;
Mor wir a marw Iorwerth
Farw o gân fawr ei gwerth.
Bedd ROBIN MEIRION.
(Yn Mynwent Trawsfynydd.)
Ei glod ef, fel goleu dydd,—dywyna
Hyd wyneb ein bröydd;
Ië, 'n fawr ei enw fydd
Tra saif enw Trawsfynydd.
—Ieuan Ionawr.
OWEN GRUFFYDD,
(Yn Mynwent Llanystumdwy, Arfon, yr hwn a fu farw yn y flwyddyn 1730, yn 87 ml. oed.)
Dyma'r fan syfrdan y sydd—oer gloiad
Ar glau wych lawenydd;
Cerdd a phwyll, cywir da ffydd,
Awen graff Owen Gruffydd
Dwys fyfyr, difyr dioferedd—gamp,
A gwympwyd i'r dyfnfedd;
Pan elo cân, pinacl cainwedd,
Gloew wych fawl, gwelwch ei fedd.
—Michael Prisiart.
CYNDDELW.
Cynyddawl oes eirian Cynddelw siriol
Wedi hir fwyniant deuai'n derfynol;
Oedd fardd ac ieithydd, duwinydd doniol,
A mawr hanesydd amrywion oesol;
A meddai olud doniau meddyliol,
A'i weinidogaeth fu'n wledd fendigol;
Wrth y groes mewn nerth grasol—pregethai,
A gwir ryfeddai Gymru grefyddol.
—Ioan Madog.
P. A. MON.
Yma gorwedd y mae y gwron—oedd
Yn addurn i'r Brython;
Rhyw gawr yn mhob rhagorion
Y bu y mawr B. A. MON.
Ei arddawn oedd yn urddas—i'n cenedl,
Ein ceiniaith, a'n barddas;
Hyf dreiddiol brif awdwr addas,—
Llyw ei fawr gred oedd Llyfr Grâs.
—Cynddelw.
Bedd DEWI WYN.
(Yn Mynwent Llangybi.)
Dyma fedd Dewi Wyn a fu—ben bardd
Heb neb uwch y Nghymru;
Ond p'le mae adsain cain, cu
Tinc enaid Dewi'n canu.
—Eben Fardd.
O ddaear isel, prif fardd yr oesoedd,
Gyrhaeddai nwyfawl gerddi y nefoedd,—
Sain ei gain odlau synai genhedloedd—
Hir fydd llewyrch ei ryfedd alluoedd!
Oeswr a phen seraph oedd—pencampwr,
Ac ymherawdwr beirdd Cymru ydoedd.
—Ioan Madog.
ROBERT JONES, (Robin Goch), Llanengan.
(Yn Mynwent Necropolis, Lerpwl.)
Er yma y'mro ammharch,—daw Iesu
Dywysog i'w gyfarch;
A Rhobert yn ŵr hybarch,
Gôd o rŷch, a gad yr arch.
MEURIG EBRILL.
Awen lem Meurig wnai i lu—gau grefydd
A'u gwag ryfyg grynu;
Bardd da drwy'i daith faith a fu,
Ar rasol lwybrau Iesu.
SION WILLIAM.
(Yn Mynwent Pennant Melangell, Maldwyn.; J. W., 1691.)
Claddfa yn ein noddfa ni—o wely
I William Sion ydi;
Duw i'w enaid daioni,—
Dyna ei fedd danaf fi.
CHRISTMAS EVANS, o'r Glyn.
Christmas, er addas amryddawn,— a moes
Gymesur ac uniawn,
Yn more'i ddydd, er mawr ddawn,
A ddygwyd i'r bedd eigiawn.
Bardd o glôd i bridd y glyn—a ddodwyd
Yn ddidwyll fachgenyn;
Ow! farw gwas ar fore gwyn
Agoriad ei flaguryn.
—Cynddelw.
SION PHILIP, o Fochras.
(Ar Gofgolofn yn Mynwent Llandanwg, ger Harlech; J. Ph., 1600.)
Bardd dienllib digyffelib
Fu Sion Philib iesin ffelwr
Gwelu ango'
Yw'r ddaearglo
Yma huno y mae henwr.
Dyma fedd gŵr da, oedd gu,—Sion Philib,
Sein a philar Cymru,
Cwynwn fyn'd athro canu
I garchar y ddaear ddu.
—H. Llwyd, (Cynfal.)}}
HUGH LLWYD, Cynfal.
Pen campau doniau a dynwyd,—o'n tir,
Maentwrog yspeiliwyd;
Ni chleddir, ac ni chladdwyd,
Fyth i'w llawr mo fath Hugh Llwyd.
—Edmunt Prys.
IOAN AB GWILYM.
(Yn Mynwent Trefriw.)
Awenol blentyn anian—y'i cafwyd,
Cyfaill puraf allan;
Eithr ow! lle athraw y Llan
Yw'r ddaear,—hedd i Ioan.
THOMAS STEPHENS, Merthyr.
Er marw cofir Thomas Stephens dirion;
Triga hiraeth yn dyst o'i ragorion;
Y gŵr hael, anwyl, gwladgarol, union;
Llawnaf un o gewri llên fu'n gwron:
Dros Ewrob ca'i drysorion—eu mawrhau,—
Erys bri'i weithiau tra'r oesa Brython,
Yn fri i'w genedl bu ei fawr gynnydd;
Hawlia e'n fythol fawl Hynafieithydd;
A phur ei allu fel dwfn Fferyllydd,
A choeth, wir, enwog, orwych Athronydd:
Wrth ei lanerch lonydd—rho'i trist lefau
A wna oesau wrth gofio'n Hanesydd.
—Morwyllt.
THOMAS EDWARDS, o'r Nant.
(Ar Góf—lech yn yr Eglwys Wen, ger Dinbych.)
Y maen hwn a osodwyd gan Gymdeithas y Gwyneddigion,
er côf am THOMAS EDWARDS, Nant; bardd rhagorol yn ei
oes. Bu farw Ebrill 3ydd, B.A. 1810. Ei oedran, 71
Geirda roe i gywirdeb—yn bennaf
Ni dderbyniai wyneb;
A rhoe senn i drawsineb
A'i ganiad yn anad neb.
—Wm. Jones, (Bardd Môn)}}.
Er cymaint oedd braint a bri—ei anian
Am enwog Farddoni,
Mae'r awen a'i haccen hi
Man tawel yma'n tewi.
—Jno. Thomas, Pentrefoelas.
DAFYDD AB GWILYM.
(Yn Mynwent Ystrad Fflur, sir Aberteifi.)
Dafydd, gwiw awenydd gwrdd,
Ai yma'th roed dan goed gwyrdd?
Dan lasbren hoyw ywen hardd,
Lle'i claddwyd, y cuddiwyd cerdd!
Glas dew ywen, glân Eos—Deifi,
Mae Dafydd yn agos!
Yn y pridd mae'r gerdd ddiddos
Diddawn im' bob dydd a nos.
DAFYDD DDU O ERYRI.
(Yn Mynwent Llanrug, Arfon.)
Bedd DAFYDD THOMAS, godidog Gadeirfardd, a'r Hynafieithydd clodfawr, a
gyfenwid Dafydd Ddu o Eryri. (Bu farw ar y 30ain o Fawrth, 1822, yn 63 mlwydd oed.)
Dyma'r bedd, annedd unig,—gorweddfa
Gŵr addfwyn dysgedig;
Ammod trwm, yma trig
Ddwys awdwr urddasedig.
—R. ab Gwilym Ddu.
O fedd oer ein Dafydd Ddu!—henadur
A hynododd Gymru;
Ewythr i Feirdd, athro fu,
Cefn wrthynt i'w cyfnerthu.
—Dewi Wyn o Eifion.
Darfu ein bardd diweirfoes,—fu gadarn
Fegidydd ei gyfoes;
Rho'ed lamp penigamp ein hoes,
I'r priddfedd—ŵr pereiddfoes.
—Gwyndaf Eryri
Gorweddfa gwiw arwyddfardd—Eryri,
Yr eirian gadeirfardd,
Un a brofwyd yn brif-fardd; '
Unig fwth yr enwog fardd..
—Gutyn Peris.
Dyma gêll dywell Dewi,—fardd clodfawr
O orawr Eryri;
Tristwch mawr sy'n awr i ni,
O'i ddwyn, ddyn addwyn iddi.
—Gwilym Padarn.
Gwae dirfing dir ing, ow drengu—prif—fardd,
Profwyd trwy Gymru;
Ow ludded—ow, ow gladdu,
(Brudded y'm) y Bardd Du.
—Owain Gwyrfai.
ALVARDD.
Ein Alvardd anwyl gynar noswyliodd
I'w glyd dawelwch, a'n gwlad a wylodd,
Am ei fér adeg gyflym, fe rodiodd
Yn ei wasanaeth,—a Chymru synodd.
Gerwinwch Gormes grynodd yn ei llid:
Enwogai Ryddid,—yna gorweddodd.
—Iolo Trefaldwyn.
HU GADARN.
Ein hanwyl Hu Gadarn huna—yn fud
Yn y dwfn fedd yma;
Ow! mawr gwyn hen Gymru ga'
Heb ei hanwyl "Fab hyna."
"Gŵr Tŷ Mawr" oedd gawr gwrol——o du'i wlad
A'i lwys heniaith swynol;
Bwlch yn hir welir ar ôl
Yr un addwyn, rhinweddol.
—Morwyllt.
DEWI WYN O EIFION.
Ei farddas digyfurddyd—ca' eiloes
Mâl colofn o'i fawryd;
A chofiant llawnach, hefyd,
Na chareg bedd—na chreig byd.
—Eryron Gwyllt Walia.
CAPT. WM. PARRY, Waen, Morfa Nefyn.
Ow! Parry, deilwng fardd pêr y dalaeth,
O'i fri mawr alwyd i fro marwolaeth:—
Oedd ddyn nodedig caredig odiaeth,
A mawr ei addysg yn nhrefn Moryddiaeth;
A'i fynwes dirion mewn dwfn ystyriaeth
Gywir adwaenai Dduw ei grediniaeth;
Ei hoff rîn, a'i ddoniau ffraeth—fawrygir,
A'i fedd anwylir tra'n fyw dynoliaeth.
—Ioan Madog.
ROBIN DDU O FÔN.
(Bu farw y 27ain o Chwefror, 1785, yn 41 mlwydd oed;
ac a gladdwyd yn Llangefni, Môn.)
Wele ddaearle ddu oerlaith,—Prydydd
Parodol ei araith;
Hunodd cynhalydd heniaith,
Gwenydd fwyn bro Gwynedd faith.
Cofiwn bawb am y ceufedd,—a'n bwriad
Yn barod i orwedd;
Rhaid in' ryw bryd yn gydwedd,
Gamp oer bwys, gwympo i'r bedd.
CHARLES SAUNDERSON.
(Ar feddgist y teulu, yn Mynwent Llanycil, Meirion.
Bu farw yn yr America, Hydref 24, 1832, yn 23 ml. oed.)
Gŵr ieuanc o gywir awen—anfonwyd
I fynwes ddaearen;
O sylw byd yn isel ben,
Byr ddyddiwyd y bardd addien.
—Bardd Nantylyn.
Yn naear Orleans newydd yr hûn
Yr enwog fardd celfydd;
O fynwes gwlad Feirionydd
Yno yr aeth yn ŵr rhydd.
—Gutyn Peris.
BARDD DU MÔN.
Fe roddwyd ym medd Fardd Du Môn,—llenor
Llawn o bethau ceinion;
Mae'n enw a saif mewn iawn sôn
Tra Menai tu a'r minion.
Nid craig fawr, nid carreg fedd,—namyn cân
Yw maen côf ei fawredd;
Dywed awen, hyd y diwedd,
Ei fodd, a'i lun, a'i feddwl wedd.
—Eben Fardd.
ELLIS OWEN, Cefnymeusydd.
Diweddai harddwch, a dedwydd hirddydd
Y cyfiawn moesawl Fardd Cefnymeusydd;
I'n iaith a'i hurddas bu'n addas noddydd
Yn ysbryd hynaws ei bert awenydd;
Rho'i wledd a chroesaw—bu'n llaw a llywydd
O fawr da fwyniant i feirdd Eifionydd;
Ffrwyth ei ddawn faethlawn a fydd—arosawl,
A’i fawl yn fythawl fel Hynafiaethydd.
—Ioan Madog.
IOAN DYFRDWY.
(Yn Mynwent Llanycil, Meirion. Bu farw Mehefin 17eg. 1852,
yn 20 mlwydd oed.)
Perchen yr awen wiw rydd—oedd Ioan,
Oedd ddiwyd efrydydd:
Eginyn cryf ei gynnydd,
Huna ar daith hanner dydd.
Blodau heirdd, a beirdd heb us,—yr awel,
A'r ywen bruddglwyfus,
Addolent yn dorf ddilys
Enw ei lwch ger Beuno Lys.
Diau hynotach daw Ioan eto,
Yn ŵr heb anaf o hen âr Beuno;
Yn derydd esgyn, wedi ei hardd wisgo
A mawredd Salem, i urddas eilio
Cerdd i'w frawd, 'nol cyrhaedd y fro—uwch angen,
A'i bêr ddawn addien, heb arwydd heneiddio.
SION DAFYDD BERSON.
Yr hwn a gladdwyd y 5ed o Ionawr, 1769, yn 94 mlwydd oed; yn Ysbytty Ifan.
Galar! i'r ddaear oer ddu—aeth athraw
Fu'n meithrin beirdd Cymru;
Llafurus fu'n llefaru,
Diddan fodd y dydd a fu.
Terfynodd, hunodd ryw hyd,—Sion Dafydd
'Madwys â hir fywyd;
Ond cofiwn, eto cyfyd
O'r ddaear bwys ddiwedd byd.
IEUAN GLAN GEIRIONYDD.
(Yn Mynwent Trefriw.)
Fel Bardd rhagorol, ddoniol Dduwinydd,
Bu'n fri i'w genedl, bu'n fawr ei gynydd;
Ac mewn nefol swyn, fel mwyn Emynydd,
Ei ddawn bêr, rywiog, wefreiddia'n bröydd;
A byw yr erys fel gwych Berorydd;
A diwall hynod Feirniad a Llenydd;
A thyner wlith Awenydd—Cymru wyl
Fydd dargrau anwyl ar fedd Geirionydd.
—Ioan Madog.
Ar y TABLET yn Eglwys Trefriw.
Anian a Ieuan a unwyd
Yn ol awenyddol nwyd,
Amrywiaeth mawr ei awen
Nodai'n Bardd i'w wneud yn ben;
Meddai urdd y modd arddun,
Ond teimlad yn anad un.
—Eben Fardd.
Mawrygir y pen-gymreigydd—enwog,
Ieuan Glan Geirionydd;
Tra b'o Côr a Llenorydd,
Ei awen fwyn a'i enw fydd.
—E. O.
Ai yma huna y pen Emynydd,
Swynai â'i fwyniant holl Seion fynydd?
Ah! pwy a lunia gôf—faen ysplenydd,
O'r penaf fynor i'r prif Awenydd!
Na! 'i Awen fwyn ei hun fydd—y gôfeb
Oreu ar wyneb y pêr Eifionydd.
—E. Jones.
GUTYN PERIS.
(Yn Mynwent Llandegai, Arfon.)
Dyma fedd Griffith Williams, neu GUTYN PERIS, un o Brif feirdd ei oes; godidog
mewn doniau, a chlodadwy ei arferiad o honynt. Tuagat ei gyd-frodyr
awenyddol, un diymffrost a digenfigen oedd—parod o'i gynghor a'i
hyfforddiad; yn ei ddyledswyddau teuluaidd a chymydogol, diwyd a
chymwynasgar. Hyny a fu yn marn dyn. Pa fath ydoedd yn marn Duw, ceir
gweled ar ddydd mawr y cyfrif.
Os gwyrodd, mewn ysgariaeth,—y Prif-fardd,
Lle prawf lygredigaeth;
Mae'r enaid heb amrywiaeth
Yn mro y nef, nid marw wnaeth.
Duw a arch ei dywarchen,—i Gruffydd
A'i gorph o'r ddaearen,
I'w foli byth, fywiol Ben,
A'i weled heb un niwlen.
I Beris awen barod—a roddwyd,
O roddau nef uchod;
Di fai ei waith, a defod,
Llona Bardd, heb well yn bod.
Tra Llen, ac Awen, Cywydd,—ac Odlau,
Ac adlais Datgenydd;
Tra'r Gymreigiaith berffaith bydd,
Gwladwr hoff, glôd i Ruffydd
GORONWY OWEN.
(Ar y TABLET, yn Eglwys Gadeiriol Bangor.)
Tra haul mwyn yn dwyn gwên dydd,—ac enaid
I gwyno ing prydydd;
Yn haeddu'i barchu bydd
Goronwy Gawr Awenydd.
Gwaith ei gerdd yn goeth a gawn, −brif orchest,
Brawf archwaeth synwyrlawn;
Ei gofio haeddai'n gyfiawn,
Arwr dysg ac eryr dawn.
—Nicander
IEUAN GWYNEDD.
(Yn Mynwent Groeswen, Morganwg.)
Y golofn yma gyhoedda haeddiant
Ieuan Gwynedd, i'w wlad fu'n ogoniant;
Haul oedd i'r Genedl, miloedd a gwynant,
Ai'n nos o'i golli—tewi nis gallant;
Llanwodd swydd Llenydd a Sant,—sa'i weithiau
Ef i'r ôl oesau yn ddirfawr lesiant.
—G. Hiraethog.
MR. OWEN JONES HUGHES, (Cynfarwy.)
A fu farw Awst 5ed, 1865, ac a gladdwyd yn Llanerchymedd.
Os y tir hwn sy'n toi rhinwedd—a llwch
Y dyn llawn arabedd,
Cynfarwy, cawn ei fawredd
A'i wir barch yn herio bedd.
—Ioan Machno.
Ewyllysgar mewn llesgedd—ydoedd ef,
Dedwydd iawn ei ddiwedd;
Gwenai pan newidia'i wedd
Yn oer afael hûn rhyfedd.
—Llwydryn Hwfa.
MR JOHN HUGHES, (Ieuan Alaw.)
A fu farw Mehefin 16eg, 1873, ac a gladdwyd yn
Llanerchymedd.
Môn welir yma'n wylaw—ar lanerch
Oer, lonydd, ddigyffraw,
Yn mynwes lom hon islaw
Anwylir Ieuan Alaw. [1]
—Tudno.
MR. WILLIAM HUGHES, (Tegerin.)
Bu farw Gorphenaf 28ain, 1879, yn 34 mlwydd oed;
ac a gladdwyd yn Llanerchymedd.
Lle gorwedd cyfaill gwerin—ceir dagrau
Caredigrwydd dibrin;
O ddu—oer fedd! ar ei fin
Rhaid dy garu, Tegerin.
Y mae hiraeth am wron—am lenor
Aml iawn ei gyfeillion,
Halltu cêl holltau calon
Mae mynwes "Mam Ynys Mon."
Feddrod yr Eisteddfodwr,—anwyl wyt
Yn llety gwladgarwr;
Mae enw da yma'n dŵr
Mwy nag arf-waith maen-gerfiwr.
—Tudno.
MR. HENRY PARRY, (Glan Erch.)
Er ei gloi'n nhir galanas,—caer anrhaith,
Ceir Henry i'w balas:
Er mewn gro, mae rhwymyn gras—am dano
A llw Duw arno na chyll ei deyrnas!
—Dewi Arfon.
Beddergryff Gwyr.
MR. EDWARD MORRIS.
(Yn Mynwent Llangynog, Meirionydd.)
E. Morris yma wyrodd,—goleu sant,
Eglwys Iôn arweiniodd;
Taith addas trwy ras a rodd,
A Seion a leshäodd.
AR FEDD MEDDYG YN LLANRWST.
Hir goffeir y cyffyriau,—a roddes
I drueiniaid angau;
Ar ruddiau oedd yn pruddhau,
Rhoes wen ac ail rosynau.
—Trebor Mai.
Yn Mynwent LLANTYSILIO, Sir Ddinbych.
O! 'r diwyd athraw duwiol—y Suliau,
Noswyliodd byth bythol;
Tramwy o'i fyd naturiol
I fyd nef—ni fudai'n ol.
Yn Mynwent PENMORFA, Arfon.
John Llwyd osodwyd yn sadwedd—yma,
Mewn ammod i orwedd;
Eginyn o'r Maengwynedd
Hynod a fu—hwn ydi'i fedd.
—Sion Lleyn.
Yn Mynwent HENLLAN, Dinbych.
Fe dynodd fywyd uniawn,—hyd elor
Y daliodd yn ffyddlawn;
Gŵr Duw oedd, a gair da iawn
Gafodd, fel Iago gyfiawn.
—Gwilym Hiraethog.
MR. JOHN HUGHES, Tramroad Side, Pont-y-pridd.
(Gynt o Lanfair P. G., Mon.)
Dyn o ymroad—yn dwyn amrywiaeth
O ddoniau'i oes ydoedd John Hughes odiaeth,—
Oedd fardd a llenor o gryn ragoriaeth;
Ei droed âi'n hawdd hyd dir duwinyddiaeth;
A da y gwyddai ramadegyddiaeth;
Mwynhau bu degau drwy'i hen gym'dogaeth,
O'i addysg mewn ieithyddiaeth;—ah! frawd gwir
'E gaiff fywyd hir i'w goffadwriaeth.
—Dewi Wyn o Esyllt.
HUGH EVANS, Meillionen.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Ow! huno porth anghenawg!—ow! nosi
Cymwynaswr enwawg;
A mudo iawn gymydawg,
Ail i'r hwn ni welir rhawg.
Yn Llenyrch na Meillionen, —ni welir
Ail i Hugh mewn angen;
Yn gymhorth, yn borth, yn ben,
Hael oeswr am elusen.
—Ellis Owen, Cefnymeusydd.
Ar fedd JOHN 'STUMLLYN.
Yn Mynwent Ynyscynhaiarn, Eifionydd.)
Yn'r India gyna'm ganwyd,—a' nghamrau,
Y' Nghymru'm bedyddiwyd;
Wele'r fan dan lechan lwyd,
Da oeraidd y'm daiarwyd.
—Dafydd Sion Siams.
MR. JOHN JONES, Pontfaen, Penmorfa.
(Athraw Plant yn yr Ysgol Sul)
Athraw da, a thra diwyd,—a fu Sion
Efo'i swydd yn hyfryd;
Ei blant ydoedd gant i gyd—
Y goreu ro'ed mewn gweryd.
—Ellis Owen, Cefnymeusydd.
Yn LLANGERNYW, sir Ddinbych.
Wel, ffarwel i hoff wron,—gorwyd,
A garai ein calon;
Yr hen dad o ddifrad fron,
O hoff eiddlwys fu'n ffyddlon.
—Hywel Cernyw.
MR. GRIFFITH, Dinbych.
(Tad Clwydfardd.)
Ai yn y bedd hwn y byddi—yn unig?
Mae'n anhawdd dy golli;
Ar ei lán oer wylwn ni,
Ar dy ol ffrydiau heli.
Y llaw enwog fu'n llunio—cywreinwaith,
Ceir hon wedi gwywo;
Dengys ei fedd, anedd o,
Athrylith wedi ei threulio.
—Caledfryn.
JOHN JONES, Glangwynant.
Gwel unig annedd John Jones, Glangwynant,
Hen flaenor duwiol o oesol lesiant;
Am waith ei Arglwydd mewn uchel lwyddiant
Bu'n hir ofalu—bu'n ŵr o foliant;
Fel enwog swyddog a sant—bu'n gweithio
Yn ddyfal erddo drwy ddwyfol urddiant.
—Ioan Madog.
Bedd ALAWYDD MENAI.
Tarian cerdd cyn tranc gwawrddydd—ei einioes
Hunai yr Alawydd;
Trwy ein gwlad rhîn ei glodydd
Tra Menai fad, tra Môn, fydd.
—Eidiol Môn.
Bedd DR. HUGHES, Llanrwst.
I'w fedd anrhydedd fyddo—sidan-wellt,
Ymestynwch drosto;
Awelon, dowch i wylo,
I'r fan wael, er ei fwyn o.
—Trebor Mai.
Bedd DR. ROBERTS, Conglywal, Ffestiniog.
Dyn gwlad ro'ed yma dan glo,—lluoedd
A wellhâwyd ganddo;
Ond, er hyn, â'r fedr hono
Gwella'i hun nis gallai o!
—Alavon.
Yn LLANGERNYW, Sir Ddinbych.
Am hen gyfaill mwyn gofir,—yn ei fedd,
Gruffydd Ifan gywir;
Ar ei ol ef yr ŵylir
Mewn serch, gwneir amser hir.
—Glan Collen.
Yn LLANUWCHLYN, Meirion.
Wele fedd gwr rhinweddol,—a didwyll
Gredadyn gobeithiol;
Dydd brawd i'w wedd briodol,
Duw Nêr a'i cyfyd e'n ol.
—Meurig Ebrill.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Man hyn rhoed mewn anrhydedd—o'r Tyhen,
Wr tyner i orwedd;
'E bery ei enw a'i bur rinwedd
Fwy'n y byd na'i faen bedd.
—Trebor Mai.
GEORGE CASSON, Ysw., Blaenyddol.
Doeth a da wladwr, fendithiai d'lodion,
A'u nawdd a'u cysur mewn ing oedd Casson;
Pob cŵyn chwiliai, dilëai ddadleuon;
Hedd fu dywenydd ei fywyd union,
Drwy ein holl frodir fe welir olion
Ei law ddaionus ar lu o ddynion;
Am ei lês saif melus sôn—gan filoedd
Tra berwo'n moroedd, tra bryniau Meirion.
—Ioan Madog.
Tad Y PARCH. T. ROBERTS, Newmarket.
Ei benaf hoffder beunydd—oedd enaid
Barddoniaeth a chrefydd;
I rai bach, dan y gro, bydd,
Chwith roi'r fath wych athrawydd.
—Caledfryn.
MR. DAVID WILLIAMS, Llidiart Gwenyn,
Bethesda, Arfon.
Dan ergydion er gwaedu—o Ddewi,
Ca'i ddianc rhag trengu,
Yn y "gwaith" dair gwaith,—drwy gu
Ddawn y gŵr oedd yn garu.
Ond, Ow! wron duwiol—ni ddiangai
Yn myd ingoedd marwol,
Damwain a fu'n godymol
I'w oes wan! mae'n nos o'i ôl !
—Eifionydd.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Yn nhŷ'r Iôn, hen arweinydd—gwrol oedd,
Garai lwyddiant crefydd;
Rhyw swyn fawr i Sion fydd
Yn ngwerydd ei chynghorydd.
Isod mewn bedd gorphwysa,—Lloyd anwyl,
Ni chyll d'enw yma;
Eithr o dy ol, athraw da,
Hen ac ifanc a'th gofia.
—Trebor Mai.
DIC ABERDARON.
(Yn Mynwent Eglwys isaf, Llanelwy.)
Ieithydd uwch ieithwyr wythwaith,—gwir ydoedd,
Geiriadur pob talaeth;
Aeth angau â'i bymthengiaith,
Obry, 'n awr, heb yr un iaith.
—Ellis Owen, Cefnymaesydd.
MR. O. BARLWYD JONES, Ffestiniog.
Dyna Barlwyd o dan berlau―y gwlith
A gwlaw ein teimladau;
Un gwell ni chafodd ei gau
Yn nyffryndir hen ffrindiau.
—Ceiriog.
Beddargraff MORWR.
Dyma weryd y morwr,—o gyrhaedd
Gerwin fôr a'i ddwndwr;
Ei dderbyn ga'dd i harbwr
Heb dón ar wyneb y dw'r!
—Tudno.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Mae Ellis, o'i drwm waeledd,—wedi myn'd
I mewn i dangnefedd;
Rhodio wnaeth i anrhydedd,
A cha' barch yn llwch y bedd.
BEDDARGRAFF Y CRISTION.
Os tan y gist mae'r Cristion,—ei ddu fedd
Sydd fel mânblu'n union;
Mae rhyw fwynhad mawr fan hon,
Yn nghlyw su engyl Sïon.
—Trebor Mai.
MR. EDWARD JONES.
(Yn Mynwent Penmachno.)
Dyma dŷ Edward! mud ydyw!—mewn llwch
Mae'n llechu'n mysg amryw:
A'r peth sy'n rhyfedd heddyw—
Efe'n ei fedd, a fi'n fyw.
—Owen Gethin Jones.
BEDDARGRAFF MYFYRIWR.
Ei ddiwedd oedd i Ioan—yn fwy'i nôd
Na'i fynediad allan:
Molianai ac eiliai gân.
Yng nghanol angeu'i hunan.
—Trebor Mai.
MR. THOMAS TUDOR, Glyn.
Yn ffyddlon i'r Iôn a ranodd—y gras,
Yn gu, yn addas y gweinyddodd
Tudur, nes ymddatododd, a'i yspryd
Yn ddir aeth i fyd sydd wrth ei fodd.
—Cynddelw.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Is twyn, gŵr addfwyn gwareiddfoes —orwedd
I aros ail einioes;
Mae ei enaid canaid cu
Yn nghôl Iesu'n angel eisioes.
—Ioan Pedr.
Fan yma huna un hynod—ei barch,
A rhoed y byd fawrglod
Uwch ei fedd, gyda chôf fod
Gŵr Iesu'n y gro isod.
—Derfel.
BEDDARGRAFF DYN IEUANGC.
Wele orweddle ireiddlanc,—daear
Yw diwedd dyn ieuanc;
Pob hoenus, olygus lanc,
Yno ddaw, ac ni ddianc.
—Robin Ddu o Feirion.
Bedd Mr. EVAN EVANS, Tanygraig, Porthdinorwig.
Ei enw fydd fyw pan f'o—y gareg
A'i geiriau'n malurio:
Cyfaddas faen côf iddo
Gerfiodd ei hardd grefydd o.
—Meigant.
Mr. JOHN EVANS, Farrier, Pentrefelin, ger Porthmadog.
Yn ben Mil-feddyg buʼn mawl ei foddion,
Yn rho'i o'i brifwaith gelfyddgar brofion,—
A'i lês i'w wlad drwy ei fâd ymdrafodion
Gododd ei enw i serch ei gyd-ddynion;—
A ffyddlawn ro'es ei hir einioes union
I waith ei Iesu, bu'n nerth i'w weision:
O'r byd aeth yn ngherbyd Iôn,—a geiriau
Y nefoedd olau'n lloni'i feddylion.
—Ioan Madog.
Bedd MR. JOHN ROBERTS, Albert House, Llanrwst
Grist Eneiniog! rho'ist hwn ini—yn gerddor
Wnai i gyrddau’i hoffi:
Gelwaist e'n ôl i'th foli
Yn iaith y nef! a thawn ni'!
—I. D. Conwy.
Ar Fedd Gŵr IEUANC yn Llanbeblig.
Ai mewn âr yma yn wyw—y gorwedd
Blaguryn o'i gyfryw?
Ar lán ei fedd, hyd heddyw,
Amheu yr y'm ai marw yw.
—Caledfryn.
DAU FRAWD.
Yn llygredd y bedd oer bant,—y ddeufrawd
Pur ddwyfron gydhunant;
At Iesu gwyn cyd-esgynant
I hedd uwch sêr, yn ddau iach sant.
—Cynddelw.
MR. WILLIAM ROBERTS, Peniel House, Llan, Ffestiniog.
Oer fedd gŵr ifanc, tirf oedd, a'i grefydd
O dyner deimlad, dianair Demlydd;
Hwn gynar hunodd yn gân arweinydd,
A llenor gonest, llawn o îr gynydd;
Yn awdwr a thôn-nodydd,—athraw mâd,
Drwy'i oes a'i rodiad dros ei Waredydd.
—Alwenydd.
MR. WILLIAM WILLIAMS, Foundry, Llangefni.
Gwel yma wely Gwilym hael galon,
Ewyllysiai gysur a lles gweision,
Gŵr duwiol ydoedd garai dylodion;
Ei grefydd gyfa gerfiodd ei gofion
Byth—gynes yn mynwes Môn,—a'i daear
Helltir â galar yr holl drigolion.
—Tudno.
MR. WILLIAM JONES, Felinheli.
Un ôd o ffyddlawn ydoedd yn ei daith,
Hyd eitha'i alluoedd;
Un a'i afael am nefoedd,
Ac o galon union oedd.
—Cynddelw.
Ar Fedd yn Mynwent LLANDYSUL, Ceredigion.
Gwrandewch, er gwychder eich gwedd,—ar fy ôl,
I ryw fan, mewn llygredd;
Y deuwch, dyna'ch diwedd;
Chwi y byw, cofiwch y bedd.
—Bardd Horeb.
MR. ROBERT JONES, Bryngwdion.
Hynaws amaethwr mewn esmwythyd—oedd
Bu iddo blant diwyd;
A chaffai barch hoff y byd,
Da'i air fu drwy ei fywyd.
—Eben Fardd.
DYN IEUANC.
Amnaid Iôn, mewn munud awr,—agora
Gaerydd y daiar—lawr;
Daw eilwaith o lwch dulawr,
O farw'n fyw, i'r farn fawr.
—Caledfryn.
MR. WILLIAM JONES, Brithdir, Glynceiriog.
Yn yr unig oer anedd,—yn welw,
Mae William mewn llygredd;
Y gareg uwch lle mae'n gorwedd,
A dystia'i fod mewn dystaw fedd.
—Cynddelw.
Ar Fedd DAU FRAWD IEUAINC.
Boreu anwyl, ond bér einioes—ydoedd
I'r brodyr gwareiddfoes;
O glyw'r byd ynfyd anfoes
Marw hwy yn moreu eu hoes.
Er cael yn dra gwael eu gwedd—man yma
Mewn anmharch gydorwedd,
Yn wiwlon cânt heb waeledd
Gyda'r byd godi o'r bedd.
—Bardd Horeb.
MR. JOHN ROBERTS, Dinbych, y Cantor.
Hyd lán y bedd dilynodd yr Iesu,
A'i ras a ganmolodd;
Yna'i enaid, pan hunodd,
Aeth i fyd sydd wrth ei fodd.
—Caledfryn.
GŴR IEUANC.
Na Gruffydd nid oedd gŵr hoffach,—na brawd
O bur rodiad glanach;
Ond o'i fedd, 'mhen enyd fach,
E' ddaw 'nol fyrdd anwylach.
—Cynddelw.
MR. WILLIAM OWEN, Tremadog, Eifionydd.
Am ein mwyn William mae'r wlad mewn alaeth;
Rhoddai'i iawn haeledd fri i'r ddynoliaeth;
Bu'n para i arwain meibion peroriaeth,
A'i gôr hudolus enwogai'r dalaeth;
Ac ôl ei addysg helaeth—fydd eto,
Yn fawl llawn iddo tra fo llenyddiaeth.
—Ioan Madog.
SION DAFYDD, gynt o'r Tai Hirion.
Palas yn nheyrnas nef—a obeithiwn
Byth yw ei gartref;
Dedwyddwch, wedi dioddef,
O wên Duw, i'w enaid ef.
—Eben Fardd.
JONATHAN HUGHES.
(Yn Mynwent Llangollen, swydd Dinbych;
bu farw Tach. 25ain, 1805, yn 84 mlwydd oed.)
Am ddawnus gofus gyfan,—wir sylwad
A'r sylwedd ddoeth gynghan,
Odid fawr yn llawr un Llan
Byth nythu bath Jonathan.
—Twm o'r Nant.
DAFYDD JONES, Blaenor gyda'r T.C. yn Bettws-y-coed.
Gŵr astud, a gwir Gristion,—oedd Dafydd,
Difwlch flaenor ffyddlon;
Un wrth raid, yn nerth yr Iôn,
I lesâu teulu Sion.
—Emrys.
ROBERT DAFYDD, Tyddyn Ruffydd, Brynengan.
Nodedig ei ddawn nid ydoedd;—er hynny
Rhannodd fara'r nefoedd,
O'i law aur i laweroedd;
Offeryn Duw a'i ffrynd oedd.
—Eben Fardd.
MR. ELLIS O. ELLIS, Bryncoch.
Ow! dan oer leni rhoed iawn arlunydd,
Nas bu ei lawnach o ddawn ysblenydd;
Un â'i heirdd luniau roddai lawenydd
I'w wlad a'i genedl wrth wel'd ei gynydd;
A'i "Oriel" anhefelydd a geidw
Glod ei fyw enw tra gwlad Eifionydd.
—Ioan Madog.
R. WILSON, y Darluniedydd Arbeiawl.
Athrylith uthr a welwyd—yn Wilson,
Mewn haulserch, heb ddrygnwyd;
Ond tra'n fyw, gan afryw nwyd,
Haul ei oes a wael lyswyd.
Lluniedydd oedd allai nodi—natur,
A'i hynotaf deithi;
Gwenau pefr ei gwyneb hi
A wir luniodd ar leni.
—Cynddelw.
MR. JOHN JONES, Hendre Mawr.
(Yn Mynwent Talybont, ger y Bala.)
Ein hoeswr hynawsedd—o'r Hendre Mawr,
Dröai'n mhob rhinwedd;
Enw da hwn a'i duedd,
Wnaiff i fyd hoffi ei fedd.
—Dewi Havhesp.
Ar Fedd MORWR, yn Llanenddwyn, Meirion.
Trafaeliais trwy orfoledd—yr India,
A'i randir y llynedd;
Eleni mewn gwael annedd,
Ym mîn môr, yma'n y medd.
Och! angau trwm, trwm bob tro,—pa ddewin,
Pwy a ddiangc rhagddo;
Nid oes i'w gael er ffael ffo,
Llwch Enddwyn llechai ynddo.
Yn Mynwent LLANDDERFEL, Meirion.
Yma gorwedda gŵr addfwyn,—a mâd
Gymydog da'i ymddwyn;
Priod a thad mâd a mwyn
O reddf, a gwladwr addfwyn.
—Cynddelw.
MR. ROBERT WILLIAMS, Cilfoden, Llanllechid.
(Cantor rhagorol.)
Gwyddai fiwsig difaswedd,—dyn ieuangc
Dan iau moes a rhinwedd;
Ond garw yn fud y gorwedd;
Y dawn a baid yn y bedd.
—Eben Fardd.
MR. ROBERT HUMPHREYS.
(Yr hwn a fu am flynyddau yn arweinydd o Lanberis i'r Wyddfa.)
Arweinydd da'i ddydd oedd ef—i'r Wyddfa,
Wr addfwyn llawn tangnef;
Hoffodd Grist, ac yn ei ffydd gref
Arweiniwyd yntau i'r Wiwnef.
—Ioan Madog.
MR. JOHN JONES, Ty llwyd, ger y Bala.
(Yn Mynwent Talybont, Meirion.)
Ein hen seraph, John Jones, orwedd—fan hyn,
I fwynhau tangnefedd;
Rhowch wên goruwch ei anedd,
Gŵr Duw fu o'i gryd i'w fedd.
Gŵr Ieuanc duwiol o'r enw ROBERT ROBERTS.
Wele'i fedd, ynghanol ei fan;—caled
Oedd cilio yrwan;
Ond o'i oer le daw i'r lan
I fywyd gwell yn fuan.
Yn ddyn ifangc o ddawn nefol,—goleu,
Gwylaidd a gobeithiol;
Fe adawodd gof duwiol
O'i fawr rin, yn fyw ar ol.
—Eben Fardd.
MR. DAVID DAVIES, (Eos Derfel,) Llandderfel.
'Roedd mwy na’i lon'd o uniondeb—a byw wnaeth
Heb wneyd anghywirdeb,
Na thaenu, dan rith wyneb,
Anghyfiawn air yn nghefn neb.
—Dewi Havhesp.
MR. WILLIAM FOULK.
(Dechreuwr Canu yn Nghapel Tremadog.)
Gwely 'i serch oedd Eglwys Iôn—a'i fwyn lais
Fu'n wledd i blant Sion;
Heddyw ei bêr dyner dôn
Sy'n felus i nefolion.
—Ioan Madog.
EDWARD JONES, Torwr Beddau.
(Yn Mynwent Llandderfel, Meirion.)
Dyma fedd torwr beddau—dyn di roch,
Diwyd iawn drwy'i ddyddiau,
A gwên bob amser yn gwau,
Wr hynaws, ar ei enau.
—Dewi Havhesp.
D. R. PUGHE, Ysw., Frondirion.
Aeth yn glaf, a thyna glo—ar y byd!
I'r bedd bu raid cilio;
Ein coffhâd, er hyn, caiff o;
Gŵr da oedd,—gair da iddo.
—Eben Fardd.
Yn Mynwent BETTWSYCOED.
Yn ieuanc iawn i ddidranc hedd—galwyd
Gwilym lân ei fuchedd;
A thrwy hyny daeth Rhinwedd
Yn falch i arddel ei fedd.
MR. JOHN JAMES, Pilot, Borthygest, Porthmadog.
Dyma fedd dyn da, diwyd—hir hwyliodd
Drwy'r heli terfysglyd;
Uniawn fu'n nawn ei fywyd
Yn rhoi 'i holl bwys ar well byd.
—Ioan Madog.
BEDDARGRAFF MORWR IEUANC.
Diangodd o'r môr am weryd—lawr oer;
A thaflai 'r un enyd,
Angor i fôr yr ail fyd—
I ddwfr y porthladd hyfryd.
—Dewi Arfon.
MR. HUMPHREY THOMAS, Berth, ger y Bala.
(Cerfiwr gwych ar geryg beddau; yn Mynwent Talybont, Meirion.)
Hebryngwyd i lwybr ango'y dalent
A'r dwylaw fu'n cerfio;
A'i wir barch a ddeil tra bo'
Haul anian yn olwyno.
—Dewi Havhesp.
MR. THOMAS PRITCHARD, Penrhyndeudraeth.
Am Thomas anwyl, dyn gwyl, hael galon,
Hiraethus awel leinw byrth Seion;—
Ei rin oedd enwawg, rhoi'i nawdd i weinion,
Ei fynwes gynhes a doddai gŵynion;
A'i fawl sydd gennym fel swyddog union
A thad, y'nghariad ei fwyn gynghorion;
Urddas, a gwir addysg Iôn,—yn gywir
Trwy'i fywyd welir tra fo duwiolion.
—Ioan Madog.
MR. MORYS HUGHES, Cwmcoryn.
Morys a'i felus foliant—a gariwyd
I fôr y gogoniant;
A dyma lle seinia'r sant
Emyn nefol mewn nwyfiant.
—Eben Fardd.
GWR IEUANGC DUWIOL.
Llaw ieuanc i Dduw'r lluoedd—a ro'es ef,—
Rhyw sant disglaer ydoedd;
Ei siwrnai fer, os ofer oedd,
Siwrnai ofer sy' i'r nefoedd!
—Trebor Mai.
NATHANIEL NATHANIEL, Alltwen, Morganwg.
Nathaniel ei ran anfarwol sydd
Fan yma'n tawel orphwys;
Tra'i yspryd wedi myn'd yn rhydd
I rodio yn mharadwys;
Ei fywyd gloyw'n ngwinllan nef,
A wnai'r Alltwen yn wenach;
A hyn wna'r côf am dano ef
I ninnau yn anwylach.
—Tawenfryn.
MR. SIMON JONES, o'r Bala.
Ow! dyhidlwyd hyawdledd—yn symud
Simon Jones i'r ceufedd;
Gwanwyd Rhyddfrydiaeth Gwynedd,
Rhoed Gwyddfa'r Bala'n y bedd.
Hyf, ëon gawr, safai'n g'oedd—a'i saeth ar
Drais a thwyll yr orsedd;
Dyn i'w wlad, doniol ydoedd,
Ac yn mhob rhan campwr oedd.
—Dewi Havhesp.
GWR IEUANC.
(A fu farw yn fuan ar ol ei fedyddio.)
O fad ddwys fedydd Iesu—y codais,
Er cael cydryfelu;
Ond caf, pan godaf yn gu
Tro nesaf, gyd—deyrnasu.
—Cynddelw.
GWR IEUANC o Leyn.
Ni ddeil nerth na phrydferthwch—i dynged
Angeu didynerwch;
Os daw'r llangc i isder llwch,
Anurddir yno'i harddwch.
—Eben Fardd.
AR FEDD GWR IEUANC.
Un gwridawg a dengar ydoedd—William
Y'ngolwg llaweroedd;
O fore' i daith ei fryd oedd
Yn ifanc ar y nefoedd.
—Hwfa Môn.
CRISTION DYFAL.
Yn dawel iawn a diwyd—heb ei ail
Bu ef yn ei fywyd
Mawr ofal gym'rai hefyd,
A llwyr boen er gwella'r byd.
—Caledfryn.
Capt. JOHN EDWARDS, Porthmadog.
Oh! am ein Edwards, oedd ddyn mwyn odiaeth,
Yma yr erys cŵyn a mawr hiraeth;
Am rinwedd uchel ei synwyr helaeth
Ei enw teilwng a barcha'n talaeth;
Ar y môr heli 'n ngrym ei reolaeth,
Bu'n Llywydd cyflawn drwy iawn ymdriniaeth;
I oer dir y beddrod aeth—priod mâd,
A dyn i'w alwad yn llawn dynoliaeth.
—Ioan Madog.
MR. EVAN EVANS.
(Diacon gyda'r M.C. yn Nghorwen.)
Ei weision a fyn Iesu—atto'i hun,
Mintai hardd ei deulu;
O'r fonwent oer i fynu
Evans gŵyd i'w fynwes gu.
—Eben Fardd.
Ar fedd MR. JOHN JONES, ieu., Ty Capel, Nebo.
Yr hwn oedd yn nodedig am ei ddawn gerddorol. Cyfarfyddodd â damwain
angeuol yr. Staffordshire, y 9fed o Orphenaf 1870, pan yn ei
28ain ml. oed, a chladdwyd ef yn Mynwent Llanwenllwyfo, Mon.
Awdwr a cherddor odiaeth—a llawnaf
Ddarllenwr cerddoriaeth;
Nodau a threfn caniadaeth
A'u dull yn iawn deall wnaeth.
—H. Jones, Rhosybol.
Pur eiriau a sain peroriaeth—ganai
Yn geinwych, swyn odiaeth,
A medrai iawn drin mydraeth
Gwiw gerdd y gynghanedd gaeth.
—Philotechnus.
Mr. J. R. JONES, Ramoth.
O'r gro pan ddeua ryw ddydd,—gyda'r Oen,
Caiff gadw'r wyl dragywydd;
Ail einioes o lawenydd,
A hir saif i'w aros sydd.
—R. Ab G. Ddu o Eifion.
Mr. J. GRIFFITHS, Tyddyn Seion.
Gŵr hoffus oedd John Gruffydd,—credadyn
Cry' didwyll ei grefydd;
Un gafodd grêd a bedydd
O eigion ffynon y ffydd.
—Cynddelw.
Mr. RICHARD WILSON, R.A., (Yr Arlunydd.)
O foreu ei yrfa eirian—rho'i oleu
Ei athrylith allan,—
Darluniai, dilynai'n lân
I'r linell ar oll anian.
Yn llaw ei oes bu'n llesol,—dyg iddi
Dêg addysg gelfyddol;
A'i gywir waith geir o'i ôl
A syna'r oes bresenol.
—Ioan Madog.
MR. ROBERT LEWIS, Penygroes, Penrhyndeudraeth.
Ar fin yr afon ryfedd—ei Dduw oedd
Iddo'n bob ymgeledd:
Yn ei gôl, mewn gorfoledd,
Fry yr aeth i fro yr hedd.
—Ioan Deudraeth.
MR. O. THOMAS, Bryntirion, Ffestiniog.
Ar uniawn ffordd Gwirionedd—rhodiodd ef
Ar hyd ei ddydd glanwedd;
Ac yma nid oes camwedd
Estyn fŷs ato'n ei fedd.
—Alavon.
MR. EVAN EVANS, Timber Merchant, Machynlleth.
{{center block|
<poem>
Fel un o nefol haniad,—yn gynar
I fyd gwyn y cariad,
Addfedodd, —a cha'dd fudiad,
Dros y dw'r, adre' i'w 'stad.
—Tafolog.
Beddergryff Gwragedd.
Ar Fedd GWRAIG.
Yn Mynwent y Methodistiaid Calfinaidd,
Cefnddwysarn, Llandderfel, Meirion.
Hon oedd yn wraig rinweddol,—dawelfoes,
Duwiolfwyn a grasol;
Ac o arfeddyd crefyddol,
A cheir hir och ar ei hol.
Yn Mynwent y METHODISTIAID CALFINAIDD,
Llidiardau, Bala.
Wedi mesur hyd ei misoedd—i'r pen,
O'r poenau ehedodd
Sionet wiw, canys sant oedd,
At nifer saint y nefoedd.
Robert Thomas.
Yn Mynwent LLANRWST.
Arafa, mae goreu-ferch—îs dy droed,
Astud wraig lawn traserch;
Tafl dithau rosynau serch,
Ddarllenydd, ar y llanerch.
—Trebor Mai.
Ar Fedd GAYNER HUGHES, o Fodelith.
(Yn Mynwent Llandderfel, Meirion.)
Yma, mi gwiria, mae'n gorwedd—beunydd
Gorph benyw mewn dyfnfedd;
Aeth enaid o gaeth wainedd,
Gaenor lwys yn gán i'r wledd.
Deg saith mor berffaith y bu—o fisoedd
Yn foesol mewn gwely;
Heb ymborth, ond cymhorth cu,
Gwres oesol gwir ras Iesu.
Bedd HEN WRAIG hoff o'r Beibl.
Gair Duw oedd ei gwir duedd,—ar Iesu
Y rho'es ei gorfoledd
Hyd farw; ac nid oferedd
Rho'i "Gwraig bur" ar gareg ei bedd.
—Mynyddog.
Ar Fedd GWRAIG a fu foddi.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Gwraig gu, o deulu gwaedoliaeth,—dirion
Hyd oriau marwolaeth;
Dygwyd hi o'i chym'dogaeth
I'w bedd yn wir,—boddi wnaeth.
—D. T., 1820.
Ar Fedd GWRAIG.
(Yn Mynwent Llangwm, Sir Ddinbych.)
Didwyll yn fy ngwaith, 'rwy'n d'wedyd,—a fum
I famau am enyd;
A chymhorth wrth borth y byd,
I'w meibion yn eu mebyd.
Ugeiniau yn awr y geni,—ddaliodd
Tyner ddwylaw Mari;
A gwenawl y bu'n gweini
I'r gwan; dyna'i hamcan hi.
GWRAIG DDUWIOL.
Elin aeth i le na wêl,―na galar,
Na gelyn, na rhyfel;
Angeu neu ddu ing ni ddel,
Ar duedd y fro dawel.
—Caledfryn.
Yn Mynwent LLANFOR, Meirion.
Tynerwch mam, a phwyll y doeth,
A gostyngeiddrwydd sant;
Ymunent yn ei phryd yn goeth,
Cydgordio wnai pob tant;
Nid ydoedd rhagrith dan ei bron
Pan ymddangosai'n fwyn:
Balm ydoedd ei lleferydd llon,
Ei gwedd oedd siriol swyn.
Yn Mynwent Capel y Methodistiaid Calfinaidd,
LLANUWCHLLYN, Meirion.
Gwraig gall, llettygar, gollwyd,—Ow! duodd
Bro dawel Cwm Cynllwyd;
Bro Ne' lân, uwch wybren lwyd,
A'i thegwch gyfoethogwyd.
—Ioan Pedr.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion
Yn rhy gynar troes y wraig anwyl—hon,
I hir gadw noswyl;
I nef wen aeth y fun wŷl,
A hiraeth bâr ei harwyl.
—Ap Vychan.
ELINOR, Gwraig MR. RICHARD THOMAS, Bethesda, Ger Bangor.
Os i dŷ'r bedd, dros dro bach,—y gwthiwyd
Yn gaeth, y corph afiach,
Yr enaid, i gyfrinach
Dirion Iôr, aeth adre'n iach.
E hoer lwch, ar ol hir lechu,—eilwaith,
Welir yn dadebru;
Daw i'r làn, gyda rhyw lu,
O urddasol braidd Iesu.
—Caledfryn.
Yn Mynwent LLANGERNYW, Sir Ddinbych.
Y nefol Gatrin Ifan,—un dawel,
A diwyd ei hanian;
Ei hufydd fywyd cyfan
Ro'es i glod yr Iesu glân.
—Glan Collen
Yn Mynwent TOWYN, Meirionydd.
O fewn i'r gêl—fedd hon,
A'r fron heb unrhyw fraw,
Yr erys Mair heb dd'od yn rhydd
Hyd ddydd y farn a ddaw;
Ar doriad dydd Mab Duw,
Hi glyw ei lef yn glau,
A'r holl iselion yma sydd,
A fydd yn ymryddhau.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Ar fedd y wraig grefyddol,—ond odid,
Dywedai pobl dduwiol;
Un oedd hi na ddaw o'i hol
Wraig arall fwy rhagorol.
—Gwilym Hiraethog.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Elizabeth o loesau byd—a'i ingau,
Ddiangodd i wynfyd;
Pery'i chôf mewn parch hefyd,
Ar ei hol yn bur o hyd.
—Gwilym Hiraethog.
Yn Mynwent DINMEL, Meirion.
Un o ddewisol awenyddesau
Hen Walia ydoedd, gweuai fwyn eiliadau;
Parai'i marwolaeth chwerw alaethau,
A'i chloi dan dywyrch lydain adwyau;
Ond dringodd Mair drwy angau,—at nefawl
Deulu awenawl yr aur delynau.
—Tafolog.
MRS. CATHERINE EVANS priod MR. JOHN EVANS,
Farrier, Pentrefelin, ger Porthmadog.
Ow! gwywodd daiar wraig dda a diwyd,
Ei llafur dyfal oll fawrhai deufyd;
Dilyn yr Iesu y bu drwy'i bywyd,
A'i air glân, dyddan, oedd ei dedwyddyd;
Fel mam dwymn galon, dirion hyd weryd,
Cofir ei haddas deg gyfarwyddyd:—
Os hên i'w bedd troes o'n byd,—o'i llanerch
Daw'n wridog wenferch, dan radau gwynfyd.
—Ioan Madog.
ANNE WILLIAMS, Aelod yn y Tabernacl, Llanrwst.
Anne a wyddai'r man iddi—roi ei phwys
Drwy ffydd mewn caledi;
Ddiwedd oes, arwyddodd hi,
Fod Iôn a'i fraich gref dani.
—Caledfryn.
Ar fedd Gwraig gyntaf Mr. HUGH EVANS, gynt o'r Drum.
Yn Mynwent Llanerfyl, swydd Drefaldwyn.
Fel finnau diau y deuwch—er moddion
Er meddu pob harddwch,
Trwsiad dillad, deallwch,
Cewch bydru a llechu mewn llwch.
MARY, merch hynaf MR. EVAN THOMAS, (Bardd Horeb.)
Yr hon a fu farw yn Paddy's Run, America,
Medi y 23ain, 1852, yn 23 mlwydd oed.
Tiroedd a moroedd mawrion—a deithiais,
Nes daethum at estron,
I geisio hawl o'r gwys hon
I orwedd gyda'i feirwon.
—Bardd Horeb.
Beddargraff fy NAIN.
Mam fy mam, yma mae hi—yn huno,—
Hen wraig onest trwyddi;
Dynes, medd pawb am dani,
Dda iawn, iawn, oedd 'y nain i.
—Dewi Havhesp.
MRS. OWEN, Regent House, Caernarfon.
Y dyner wraig edwinodd—yn dawel,
Fel blodeuyn syrthiodd;
Ei thegwch a waethygodd,—
I wynfyd o'i phenyd ffôdd.
—Cynddelw.
GWRAIG RINWEDDOL.
Yma yn unig, mewn anedd—dywyll,
Yn dawel y gorwedd,
Un a roed mewn anrhydedd,
A gwir barch, dan gaer y bedd.
—Caledfryn.
Ar Fedd MARY, Gwraig JONATHAN HUGHES, y Bardd.
(Yn Mynwent Blwyfol Llangollen, sir Ddinbych.)
I'r ddaear fyddar fe aeth—y ddirym
Ddaearol naturiaeth;
Ar Enaid a'r wahaniaeth
Mae'n llaw Duw, y man lle daeth.
—Jonathan Hughes.
MARTHA, Gwraig R. PRITCHARD, Ffridd, Denio.
A Martha ni ymwrthyd—y Duwdod,
Awdwr mawr ei bywyd;
Na! hi ddaw, fel newydd ŷd,
Ar ei air, o oer weryd.
—Eben Fardd.
MISS MARGARET GRIFFITHS,
King's Head Inn, Caernarfon.
Hon adwaenid yn un dyner—a mwyn,
Yn llawn moes a gwylder,—
Iawn rodio gan roi'i hyder
Ar Iesu wnai 'n ngras ei Nêr.
—Ioan Madog.
MRS. JANE JONES, ac ELLEN, ei Merch.
(Yn Mynwent Llanllyfni, Arfon.)
Deuwn ein dwy yn y diwedd—o'r llwch,
A'r lle 'rym yn gorwedd,
Yn wir glau o bau y bedd
Ryw foreu i wir fawredd.
Gwraig a fu farw o'r Frech Wen ar ddydd genedigaeth un bychan.
Ah! fy maban gwan, ddydd geni,—diau,
Adewais i oesi;
Y Frech Wen fawr ei chyni,
A'i naws hell, ddyg f'einioes i.
—Caledfryn.
JANE ROWLANDS, Caernarfon.
Ei chŵys yn hardd a chyson—a dynai
O dan anfanteision;
Mewn hedd, o'r anedd oer hon,
Daw'n chwaer o dan ei choron.
—Caledfryn.
MARY, Gwraig MR. Wм. MORRIS, Lleyn.
Yma, rhan o Mair heini'—falurir
Fel eraill fu'n oesi;
Daw awr i'w chael, a dyrch hi
I'r lán o'r marwol lenni.
—Eben Fardd.
CATHERINE, Priod MR. RICHARD WILLIAMS,
Britannia Terrace, Porthmadog.
I'w siriol ŵr erys hir loes—yma
Am ei wraig fwyneiddfoes;
Ar ol y ferch i'r eiloes
Yn fawr ei pharch fry y ffoes.
—Ioan Madog.
MRS. ELIZABETH JONES. Pentregwyn, Mam
Y PARCH. J. SILIN JONES, Llanidloes.
(Yn Mynwent Llansilin.)
Eliza bur cyn loes y bedd—nofiai
Yn afon trugaredd;
Golud hon yw gwlad o hedd,
Orau man Duw'r amynedd.
—Richard Davies, Llansilin.
MERCH IEUANC.
Yn gynar yn ei gwanwyn—y gwywai
Ei gwawr fel blodeuyn;
O'r bedd oer rhybudd yw hyn,
Daw'th yrfa di i'w therfyn.
—Caledfryn.
MARY, Gwraig MR. WILLIAM THOMAS, Caernarfon.
Mawr dro i Mary druan—ymadael,
A mudo i'r graian!
Hiraethus ei gŵr weithian,—
Dan hir glo dyna'i wraig lân.
—Eben Fardd.
GWRAIG IEUANC.
I'r llwch o'i harddwch a'i hurddas,—yr aeth
Ar ol bér briodas;
A'i hardd enaid i'r ddinas
Wych, a'r wledd uwch awyr lâs.
—Cynddelw.
ELLEN, Merch MR. SOLOMON JONES.
(Yn Mynwent Bethel, Arfon.)
Trwm ydoedd rho'i dan rydlyd farrau'r bedd,
Yn ngwanwyn einioes an mor lon ei gwedd;
Hir gofio 'i rhagoriaethau cu a wnawn,—
Boed hedd i'w llwch—ei chwsg fo'n esmwyth iawn.
Beddargraff GWRAIG DDUWIOL.
Yma'i rho'ed, ond nid marw yw hi,—hedd-gwsg
Bydd y gell hon iddi,
Nes i fythol, freiniol fri,
Daw'r Iachawdwr i'w chodi.
—Pedrogwyson.
MRS. JONES, Abercain, Llanystumdwy.
Wele'r bedd anedd unig—y llecha
Ei llwch cyssegredig;
Ei chlod sydd ucheledig,
Na ro' droed ar le'i hir drig.
—Caledfryn.
HANNAH, Gwraig MR. ROBERT PARRY,
Ty'n y fawnog, Llanberis.
Hannah fwyn mewn diboen fedd—a erys;
Yn oreu o'r gwragedd;
Nes ei nôl i orfoledd
At deulu Saint i lys hedd.
—Eben Fardd.
MRS. JANE ROBERTS, (Jini'r Wniadwraig.)
Jini'r wniadwraig huna—'n hyn o drig,
Ond yr oedd honyna
'N rhy ddwyfol, i'r gro ddifa
Yr un dim ar ei henw da.
Un dduwiol, dda, rinweddol, ddiwyd—a fu,
A mam fwyn ei hysbryd;
Nôd ei byw hyd ei bywyd,
Ni ddyga'r bedd o go'r byd.
—Dewi Havhesp.
PRIOD YR AWDWR.
(Yr hon a fu farw Chwefror 28ain, 1855, yn 59 ml. oed.)
Un oedd fu'n wraig rinweddol,—yn goron
I'w gŵr, yn fendithiol;
Mae ei henw dymunol
Yn barchus, serchus o'i hôl.
—Caledfryn.
MRS. JONES,
Gweddw Y PARCH. T. JONES, Dinbych.
Rhoes i Iôn hir wasanaeth,—a'i law Ef
A'i cynhaliai 'n helaeth;
Mae'n awr—a ni mewn hiraeth,
Yn mro Nef—nid marw wnaeth.
—Caledfryn.
Beddargraff GWRAIG IEUANC.
O bu raid i'r briodas—ddaearol,
Droi'n ddirym ei hurddas,
Di gryn yw'r Cyfamod Gras,—
Byw wrth hwn yw'r berthynas.
—Eben Fardd.
MISS MARTHA ROBERTS, Bryn Eryr, Clynog.
Yma, wrth fedd Martha fâd,—dagrau serch
Hyd y gro, sy'n siarad
Iaith aml galon a'i theimlad;—ond gwrando—
Ni raid gofidio'n yr adgyfodiad.
—Dewi Arfon.
MAM Y PARCH. D. RICHARDS, Caerphili.
Chwaer ydoedd, pur ei chredo,—a'i bywyd,
Tra bu, yn ei wirio;
Un o brif seintiau ein bro,
Mewn anedd oer mae'n huno.
Daw eilwaith ddydd didoliad—o dŷ'r bedd,
Drwy barch, at ei Cheidwad;
Daw, fore yr adferiad,
O dŷ'r glyn i dir ei gwlad.
—Caledfryn.
PRIOD MR. JOHN JONES, Cerig-y-druidion, Llanberis.
Os doi, 'wir, heb ystyrio,—ddarllenydd,
I'r llanerch hon rywdro,
Dy droediad—araf, araf f'o,—
Mae Ann anwyl yma'n huno!
—Elidirfab.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Y wyryf heinyf a hunodd,—un hoff
Jane Hughes a'n gadawodd;
Clai tew y bedd cul a'i tôdd,
Ac yn ieuanc hon wywodd.
Yn feunyddiol gwnai fyw'n addas—i enw
Anwyl Crist a'i deyrnas;
Ac i le hardd gloyw urddas
Uwch y glyn aeth o'r Bach Glas.
—Ap Vychan.
BEDDARGRAFF FY MAM.
Ni welais erioed anwylach,—llanerch:
Hawlia'r lle hwn, mwyach,
Lonydd gan bob rhyw linach,—
Yma mae bedd fy mam bach.
—Dewi Havhesp.
GWRAIG RINWEDDOL.
Gwraig dda, ddiond, gwraig ddiddwndwr,—un wyl,—
Yn elyn pob cynhwr';
Bu hon yn goron i'w gŵr,
A chredodd i'w Chreawdwr.
—Emrys.
MRS. ELLEN THOMAS, Turnpike, Dyffryn,
Capel Curig.
Gwraig gywir, eirwir, orau—o filoedd,
Felus ei thymherau;
Syrth i'r bedd bob rhinweddau
Oni chaiff hon ei choffhau.
—Moelwyn Fardd.
MRS. JONES, Abercain, Llanystumdwy.
Os gorwedd yr wyf is gweryd,—Duw Nêr,
Mwy, cofier, a'm cyfyd,
I dŷ diddan dedwyddyd—
Man uwch bedd, mewn mwynach byd.
—Dewi Wyn o Eifion.
Beddargraff MRS. WATKINS, Porthmadog.
(Yn Mynwent Ynyscynhaiarn, Eifionydd.)
"Côf" yn nhir anghof a rydd―y gareg
Am wraig oreu'n bröydd;
Ac ar faen serch cerf-enw sydd—mwy gwerthfawr
Na'r gist o fynawr gostiai.
—Dewi Arfon.
Yn Mynwent GWYDDELWERN, Meirion.
Uwch bedd o wae, uwch angeu a'i gledd,
Ehedoedd hi i fyd o hedd.
Beddargraff TAIR Chwaer.
Teirchwaer sydd îs tywarchen—o'm heiddo,
Yn meddiant daearen;
Galwyd Catherine ac Elen,
Och! i oer gist, a'u chwaer Gwen.
—Robert Owen, Nailor.
Ar fedd MERCH IEUANC, a lofruddiwyd gan ei chariad. [2]
(Yn Mynwent Pentrefoelas, Sir Ddinbych.)
Nid penyd clefyd a'm cloes—nid angen,
Nod ingol dolur—loes,
Na henaint aeth a'm heinioes,
Ond dyn a fu yn dwyn fy oes.
Yn Mynwent TALYBONT, Meirion.
Gwyn bu ei bèr einioes gan bob rhinwedd,
Gwyn am ei hanwyl ddi—gwyn amynedd,
Gwyn ei phob awr â gwên o hoff buredd,
Gwyn fu ei therfyn, gwyn fyth ei haerfedd;
Gwyn hâf Duw, gwn, fu ei diwedd,—bellach
Gwynach, gwynach, fyth â ei gogonedd.
—Islwyn.
Ar fedd GWRAIG.
Bu iddi bump o blant, a bu iddynt oll farw yn eu
babandod, ac wrth esgor ar y diweddaf bu hithau
farw hefyd, a chladdwyd y chwech yn yr un bedd.
Y pum' baban gwan, teg wedd,—ireiddwych,
A roddwyd i orwedd;
A'r anwyl fam, yr unwedd,
Is du faen, mewn distaw fedd.
—R. ab G. Ddu o Eifion.
Priod MR. DAVID EVANS, Tremadog.
Lleni ei thywell anedd—a rwygir
Ryw foregwaith rhyfedd;
A daw hon, mewn gogonedd,
Heb liw bai, ac heb ol bedd.
—Bardd Treflys.
Yn Mynwent PENRHYNCOCH, Sir Aberteifi.
Oer a chul dan dyweirch yw—ystafell
Meistres Davies heddyw;
Uchel lef ei phlant ni chlyw
Yma'n dweyd, "Mam nid ydyw."
Yn Mynwent LLANGYBI, Arfon.
Trwy y niwl Catrin Ellis—a ganfu
Y gwynfyd uchelbris;
PI hon nid oedd un nôd îs
Na Duw'n Dduw—dyna ddewis!
—Eben Fardd.
Ar fedd GWRAIG DDUWIOL.
Gwel isel fedd gwraig lesol fu,—drwy ei hoes
Yn drysor i'w theulu,
Pa orchest ydoedd parchu,
A mawrhau gwerth un mor gu?
—Bardd Aled.
MRS. PUGHE, Aberdyfi, a'i MERCH.
Y ddwy anwyl heddyw hunant—mewn hedd,
Yma'n hir gorphwysant;
O'u tŷ cudd eto cânt—eu dadebru,
A'u codi fyny mewn cydfwyniant.
—Cynddelw.
GWRAIG RINWEDDOL, o'r enw Ann.
Ann, araf droes yn nhwrf y dre',—dodwyd
Wedy'n mewn gorweddle;
Na's try'n ol, nes daw o'r ne'
Lef fawr yr olaf fore!
Y ddynes dda, ddawnus, ddiwyd,—Ann gu,
Ro'ed yn y gell briddlyd:
Deil ei hun nes dêl ennyd
I wneud barn a newid byd.
—Eben Fardd
Priod MR. ROBERT JONES, Telynor, Llangollen.
(Yn Mynwent Llantysilio.)
Gair yr Iôn egyr yr annedd,―isod,
Lle mae Liza'n gorwedd,
Ac yna hi ddaw'n geinwedd
I'r wlad bur, o waelod bedd.
—Dewi Havhesp.
MAM a'i РHLENTYN.
Yma, danodd, mam dyner—a erys
I orwedd mewn prudd-der;
Hynaws fu drwy'i heinioes fèr,
Oer hunodd ar ei hanner.
Y baban bach heibio i boen byd—droes
Ei drem tuag eilfyd;
Ciliodd drwy loesau celyd
O'r och groes i'w arch o'i gryd.
—Eben Fardd.
Ar Fedd GWRAIG.
I fawredd, eto'n forau,—er y cwsg
Yn nhir cysgod angau,
O'i argelion, i'r golau,
Daw ei chorff wedi'i iachau.
—Caledfryn.
PRIOD a MERCH MR. MORRIS WATKINS,
Aberrhaiadr, Llanrhaiadr-yn-Mochnant.
(Yn Mynwent Llanfor.)
Y man hyn yn mwynhau hedd—y mae mam,
A'i merch fach yn gorwedd;
Gwel eu hunig gul anedd,
A thro'r byw rhag sathru'r bedd.
—Dewi Havhesp.
Ar Gôf-golofn ANN GRIFFITHS, o Ddolwar Fechan,
(Yn Mynwent Llanfihangel-yn-ngwynfe, Maldwyn.)
"ANN GRIFFITHS, o Ddolwar Fechan; a anwyd yn 1778; a fu farw Awst, 1805.
Dedwydd fydd tragwyddol orphwys,
O bob llafur yn y man;
Yn nghanol môr o ryfeddodau,
Heb un gwaelod byth na glán.
Codwyd y Gofadail hon gan Edmygwyr yr Emynyddes,
o barch i'w choffadwriaeth, yn y flwyddyn 1864."
Ar Fedd MERCH IEUANC
a gymerwyd ymaith gan
glefyd poeth yn fuan ar ol iddi ymuno â chrefydd.
Y fun ieuanc fwyn, wywodd;—llwch ydyw;
Llucheden a'i cipiodd!
Gobeithiwn mai'r sel arddelodd
Yn y lán draw'n elw i hon drodd.
—Eben Fardd
Ar Fedd GWRAIG.
Ei bér oes yn llwybrau Iesu―ro’es hi,
Ar sail ei fawr allu,
A'r Iôn yn tirion wenu,
Hyd ael y bedd ei dal bu.
—Caledfryn.
Ar Fedd MAM a'i MERCH.
O! mor fyw fu'r fam a'r ferch,
Drwy eu hoes yn llawn traserch,
Yn ffyddlon dros achos Iôr,
Ar g'oedd o bur egwyddor,
Heddwch i'w llwch sy'n llechu,
Yn anedd y dyfnfedd du.
Ar Fedd GWRAIG.
Ein chwaer anwyl a hunodd—yn yr Iesu,
Ei henaid orphwysodd;
Aeth i fyd oedd wrth ei bodd,
I'w was'naethu'n oes oesoedd.
Ac yn moreu'r adgyfodiad—daw o'r gweryd
Yn gorph hardd ar eiliad,
I gyduno â'i glân enaid
Aiff i'r nef yn llaw ei Thad.
Priod Mr. ROBERT JONES, Saer Maen, Llandderfel.
Ar enwog lwybr rhinwedd—y bu taith
Betty Jones i'w diwedd;
A deil ei hyglod nodwedd,
Yn goeth byth er gwaetha'r bedd.
—Dewi Havhesp.
LOWRI OWEN, Tyddyn Cwcallt.
(Yn Mynwent Llanystumdwy.)
O'r du lawr y daw Lowri—gwedi'r boen
A gado'r bedd difri;
Mae teyrnas addas iddi,
Dydd heb nos i'w haros hi.
—R. ab G. Ddu o Eifion.
Ar Fedd GWRAIG DDUWIOL.
Yn ei phwyll hon ni phallodd i'w diwedd
Ei Duw a'i cynhaliodd;
Er ei fwyn hi erfyniodd
Nerth i fyw'n un wrth Ei fodd.
ETTO.
Aeth o dir noeth daiarol—i fyny
I'r trigfanau nefol,
Mynwes yr Oen dymunol,
Llonydd nyth, lle ni ddaw'n ol.
—M. D. M.
MRS. MARY GRIFFITH, Pentref, Llanwnda.
Geiriau segur a surion—ni luniodd
I flino'i chym'dogion:
"Ie," Nage," oedd ddigon
O eiriau call y wraig hon.
—Tremlyn.
Bedd DEBORAH, priod y diweddar MR. THOMAS PRITCHARD,
Amlwch, (a mam Y PARCH. J. PRITCHARD.)
(Yn Mynwent Amlwch.)
Uwch angeu'n iach o'i ingoedd—dyburwyd
Deborah'n oes oesoedd,
Da nofiai hyd y nefoedd,
Yn dawel iawn, duwiol oedd.
—Robyn Ddu Eryri.
Beddergryff Plant.
Beddargraff GENETH Un-ar-ddeg Mlwydd oed.
(Yn Mynwent Dolgellau.)
Trallodau, beiau bywyd—ni welais,—
Na wylwch o'm plegyd:
Wyf iach o bob afiechyd,
Ac yn fy medd gwyn fy myd.
—Dafydd Ionawr.
Beddargraff Tri PHLENTYN.
Yr Iesu aeth a'r tri rhosyn—o'r byd,—
Dyma'r bedd wnai'u derbyn;
Ond try'r rhôd,—daw'r tri, er hyn,
I wenu mewn ail wanwyn.
—Mynyddog.
Ar Fedd GENETH Ieuanc i JOHN JONES, Abercain.
(Yn Mynwent Llanystumdwy,)
Daw'r dydd mawr, daw gwawr o deg wedd,—i'm rhan,
Daw 'Mhrynwr disgleirwedd;
A gwên ar ei ogonedd,
Daw'n iach fy nghorph bach o'r bedd.
—R. ab G. Ddu o Eifion.
Bedd Dau BLENTYN.
Diau fel dau flodeuyn—y torwyd
Y tirion ddau blentyn;
Ond eu Dwyfol Dad ofyn
Y ddau glws o bridd y glyn.
—Elis Wyn o Wyrfai.
GENETH.
Yn fore'i rhan anfarwol—adawodd
Ei diwyg daearol;
Aeth i'r nef, ond ni thry'n ol
Hyd fore'r dydd adferol.
—Caledfryn
Ar Fedd CATHERINE HUGHES, Merch Cadben
HUGHES, Pwll-y-gate, Nefyn.
Cynar i'r ddaear oer ddu,—ei dodwyd,
Er didwyll broffesu;
Daw'r pryd y cyfyd Iôr cu
Hon i'w lys, anwyl Iesu.
—R. ab G. Ddu o Eifion
GENETH
Esther Ann oedd ddyddanwch—rhieni
Wirionent ar degwch;
Hon, ar y llef, yn wyn i'r llwch—llonydd,
Ddaw fel y wawrddydd—ddwyfol harddwch.
—Dewi Glan Ffrydlas
Dau BLENTYN MR. WM. WILLIAMS, Boston Lodge Porthmadog.
Iôn alwai'i ddau anwylyd—foreu'u hoes,
I'w fawrhau mewn gwynfyd;
Iach o gur, uwch y gweryd
Yw'r ddau bach yn hardd eu byd.
—Ioan Madog.
Ar Fedd PLENTYN a Foddodd.
Blaenwyd hwn yn ei blentyniaeth—gynnar
Gan gennad marwolaeth;
Yn ifangc yn ei afiaeth,
Drwy fawdd dw'r i'w fedd y daeth.
—Eben Fardd.
Tri WILLIAM.
Tri blodeuyn gwyn teg wedd—o un llîn
Sy'n llonydd gydorwedd;
Tri William bach trwy waeledd—
Iawn eu buch[3]—sy mewn un bedd.
—Caledfryn.
Ar Fedd PLENTYN.
Dafydd! daeth Duw i'w ofyn—yn gynar
I ganu ei delyn;
Aeth yn angel pen felyn,
I asio'i gerdd i Iesu gwyn.
—Cynddelw.
HANNAH, Merch fechan MR. a MRS. OWEN JONES,
Glasfryn House, Pwllheli.
Hannah'n wen fel seren sydd,—ymlonnol
Y'mlaen y boreuddydd;
Caed ddibaid, gannaid gynnydd,
Siwrne dda i'r seren ddydd.
—Eben Fardd.
Ar Fedd Pump o FEIBION yr Awdwr.
Tra ebrwydd gorphenodd tri—brawd—eu hoes
Ac wedi hwynt deu—frawd,
O'n golwg mae'n y gwaelawd
Yma bridd ar y pum' brawd.
Mewn agwedd fonedd i fynu—i gyd,
Hwy godant gan lamu
O garchar y ddaear ddu,
Byw oes pan alwo'r Iesu.
—Bardd Horeb.
Geneth MR. THOMAS HUGHES, Druggist, Pwllheli,
yr hon a foddodd yn dair blwydd oed.
Er iddi foddi, mae'n fyw,—a heinif
Yw ei henaid heddyw;
Merch deirblwydd ddedwydd ydyw,
O fawdd dw'r, yn nefoedd Duw.
—Eben Fardd.
LAURA, Merch MR. F. LLOYD, Ship Chandler,
Porthmadog.
I'w rhieni da eu rhinwedd—erys
Hiraeth am ferch degwedd;
Ow! i'r hyf angeu rhyfedd
Gau Laura bach dan glo'r bedd.
—Ioan Madog.
Dwy ENETH i MR. W. J. P. DAVIES, Racine, Wisconsin;
GRACE oedd enw y ddwy; a bu y ddwy farw yn eu babandod.
Dwy Ras fach o'r dyrys fyd—a droswyd
I'r isel fedd, ennyd;
Yn fuan dônt i fywyd,
Gôl-yng-nghôl o'u gwely 'nghyd.
—Eben Fardd.
Ar Fedd PLENTYN.
Nag wylwch, ni ddaw gelyn—i'w gyffwrdd,
Na gofid i'w ddilyn;
Mae'n ddedwydd oherwydd hyn,
Digred i'w colli deigryn.
—Cynddelw.
MERCH fechan MR. RICHARD ROBERTS, Llandderfel.
O'r fechan! pwy sydd ddedwyddach?—Och! O!
Na chawn i, dlawd afiach,
O saethau'r byd a'i sothach,
Gwr o dy fedd, gariad fach.
ELIZA bach.
—Dewi Havhesp.
Ei gruddiau a'u gwawr addien—a wywodd
Awel codwm Eden;
Deuai'n ebrwydd, dan wybren,
Oes bach Eliza i ben.
—Caledfryn.
J. T. JONES, Mab hynaf JOHN a CATHERINE JONES,
o'r llong "Samuel Holland," Porthmadog.
Difyrus drwy'i hyfryd forau—y bu,
Mor bert oedd ei eiriau;—
Mwy er hyn ni cheir mawrhau
Ei swynol lais a'i wenau.
—Ioan Madog.
Ar Fedd PLENTYN.
O rïeni, rai anwyl—nag wylwch
Er gweled ei arwyl;
Ymgyrchwch am y gorchwyl,
Gwedi'r oes o gadw'r hwyl.
—Cynddelw.
Ar Fedd PLENTYN.
(Yn Mynwent yr Annibynwyr, Llanuwchllyn, Meirion.)
Byr fu hyd bywyd Hugh Bach,—anwylaf,
Ni welwn ef mwyach;
'Hedai o ofid byd afiach
I fro nef, mae fry yn iach.
—Gwilym Hiraethog.
Ar Fedd MERCH IEUANC.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Aeth Gwen, oedd gangen deg wedd,—yn fore
O ferw a sŵn gwagedd;
I angeu yn ieuengedd,
O'stwr y byd i isder hedd.
—D. T., 1810.
Yn Mynwent LLANFOR, Meirion.
Aeth yr eneth ar union—i ganol
Gogoniant angylion;
Fry yr aeth i fawrhau'r Iôn,
A chware dan ei choron.
FY MAB.
Ein Iôr gwyn a ro'i genad—i angau
Wneuthur ingol rwygiad,
Dwyn fy machgen mwyn a mâd
I'r dufedd ar ei dyfiad.
—Ioan Madog.
Ar Fedd TAIR O FERCHED bychain MR. R. V. JONES, Maesygadfa,
y rhai a gladdwyd o fewn ychydig ddyddiau i'w gilydd.
(Yn Mynwent y Bala, Meirion.)
Er gwyro'r tair i'r gweryd,—yr Iesu
Wnaeth roesaw i'r yspryd;
Arweiniodd mewn byr enyd
Y tair bach uwch twrw byd.
—Ioan Pedr.
Ar Fedd PLENTYN.
Nag wylwch, Duw a'i galwodd—i'w fynwes
Naf anwyl a'i rhoddodd;
O hydwyll fyd ehedodd,—
Aeth i fyd sydd wrth ei fodd.
—Cynddelw.
Ar Fedd PLENTYN a FODDWYD yn afon Seiont.
(Yn Mynwent Llanbeblig, Arfon.)
Hwn yn ddwy flwydd hunodd,—i fynwes oer
Afon Seiont y syrthiodd;
Trwy angau dyfrllyd trengodd,
Diau aeth i fyd wrth ei fodd.
—Caledfryn.
Yn Mynwent BETHESDA, Arfon.
Idwal bach o adael y byd—gafodd
Wir gyfoeth y gwynfyd;
A'i lon nefol wên hefyd,
Ddaw o'r bedd i hedd o hyd.
Ar Fedd MERCH IEUANC.
(Yn Mynwent Capel Cefnddwysarn, Meirion.)
Bu fyw i farw, O! fyred oedd ei thaith;
Bu farw i fyw i dragwyddoldeb maith.
—I. D. Ffraid.
ELLEN, unig blentyn CAPT. MORRIS ROGERS,
Porthmadog.
Ei swynol lais a'i hanwyl wedd—oeddynt
Iddi yn anrhydedd;
Ow! wyro'n foreu i orwedd—
Ellen bach dan gloion bedd.
Holl seiniau ei llais swynol—hir gofir
Er gwyfo 'i gwedd siriol;
Gan hiraeth âi'n gynarol
I fro y nef fry yn ôl.
—Ioan Madog.
CHWE' PHLENTYN HUGH ROWLANDS, Caernarfon,
sef tri mab a thair merch a fuont feirw o bedwar mis i ddeng mlwydd oed.
O'r un rhieni yr hanym,—yn dri mab,
Ac yn dair merch oeddym,
Yn more oes, yma'r ym
O amryw oed—meirw ydym.
—Caledfryn.
Yn Mynwent LLANGWM, Sir Ddinbych.
Bu marw yn elw eiloes—i'r eneth,
Mor anwyl ei beroes;
Er ing drud, yr angau droes
I'r eneth yn wawr einioes.
—Ioan Pedr.
Yn Mynwent LLANFAIRTALHAIARN, Sir Ddinbych.
I'w fedd byr aeth Dafydd bach,―ni welir
Ef yn wylo mwyach;
Oedd ddoe'n dlws,—heddyw'n dlysach,
Yn ymyl Nêr mola'n iach.
—Iolo Mon.
DAU BLENTYN.
Y ddau rosyn gwỳn têg wedd,—er edwi
Dan oer adwyth llygredd,
A darddant o bant y bedd,
A gwenant mewn gogonedd.
—Cynddelw
JANE MINNIE, Merch hynaf Y PARCH. T. OWEN,
Porthmadog.
Ei hardd a denol rudd dyner—wywodd
Awel boreu amser;
A myn'd a wnaeth i'r mwynder,
At dorf o saint rif y sêr.
—Ioan Madog.
TRI O BLANT MR. EVAN JONES, Contractor,
Porthmadog.
Mal y brau gwmwl borëuol—y bu
Eu bywyd daearol;
Draw ffoisant, dri hoffusol,
Yn fuan i'r nef yn ol.
—Ioan Madog.
TRI O BLANT.
Y tri phlentyn gwyn eu gwedd—a fwriwyd
Yn farwol i'r llygredd;
Ond codant o bant y bedd,
I ganu mewn gogonedd.
—Cynddelw.
MAB MR. ELIAS ROBERTS, Coedmor.
Y diwael hardd flodeuyn—fu luniaidd,
Ddiflanai fel gwyfyn;
Einioes aeth heibio yn syn;
Ow! rhoddi'i fath i'r pryfyn.
—Caledfryn.
ELIZABETH, Merch CAPT. W. HUGHES, "Ariel,"
Porthmadog.
Eiddo Iesu oedd isod,―a'i eiddo
Yw heddyw'n yn ei wyddfod,
Efo'r iach dorf fawr uchod—
Yn eu gwledd sy'n taenu'i glod.
—Ioan Madog.
MERCH MR. JOSEPH PARRY, 7, Elizabeth Street, Liverpool,
yr hwn a fu farw Chwefror 6ed, 1851; yn 6 mlwydd oed.
Rhy anhawdd i'w rhieni—yma oedd,
Meddwl am fod hebddi,
Nes o'i bodd ehedodd hi,
O'r glyn i dir goleuni.
—Caledfryn.
MERCH FECHAN MR. JOHN OWEN,
Masnachydd Glô, Llandderfel.
Edwinodd, hunodd dan wenu—do wir,
Ac nid aeth, rwy'n credu,
Un fwy hardd, i'r ddaear-ddu,
Na'i chlysach i law Iesu.
—Dewi Havhesp.
DWY EFEILLES.
Bu un farw yn flwydd, a'r llall yn flwydd a diwrnod oed—
plant Mr. W. PARRY, Glo Fasnachydd, Caernarfon.
Ddwy chwaer deg, cyd-ddechreu y daith—i'r byd,
Drwy boen a gaent unwaith;
Caent wedi, wedi byr waith,
O fewn dim gyd-fyn'd ymaith.
Y wisg o gnawd diosgynt,—a dringo
Gyda'r engyl wnelynt;
Bodau ail cerubiaid ynt,
Ai nid angylion ydynt?
—Caledfryn.
WILLIAM, bachgen tair blwydd a thri mis oed,
mab MR. R. ROBERTS, Boston House, Gaerwen, Môn.
Wele, mae bedd William bach—i agor,
A'r hogyn fu'n afiach,
Ddaw allan ar wedd holliach
O hono i fyw i nef iach.
—Eben Fardd.
BACHGEN a laddwyd gan garniad march.
(Yn Mynwent Beddgelert.)
Ym mriw march marw i mi,—ym mriw y groes
Mae'r grym i'm cyfodi;
Ym mriw y groes o'm mawr gri,
Adferaf i glodfori.
—Eben Fardd.
MERCH MR. E. GRIFFITH, Anglesey House,
Caergybi.
Un hardd oedd, ond hir ddyddiau —ni welodd,
I'w nol y daeth angau;
Mewn hedd aeth, er cael mwynhau
Anfarwol fyd yn forau.
—Caledfryn.
Yn Mynwent Llanycil, Meirion.
Ffarwel, fy nhad, 'rwy' wedi'm rhoddi
Mewn tywyllwch yn y pridd;
Ffarwel, fy mam, paham yr wyli,
Caf dd'od i fyny'n iach rhyw ddydd;
Ffarwel i'm brodyr a'm chwiorydd,
'Rwyf yn ddedwydd iawn fy lle,
Draw yn canu mawl i'm Iesu,
Byth yn nghwmni teulu'r ne'.
Yn Llanfor, Meirion.
Os ydyw'r aelwyd gartref
Yn wag heb Mary fach,
Nid ydyw wedi colli o fod,
Mae yn y nef yn iach;
Na wylwch am y fechan,
Can's eiddo'r Iesu oedd hi;
Fe dalodd ef am dani'n llawn
Ar groesbren Calfari.
Ar Fedd GENETH IEUANC.
(Yn Mynwent yr Annibynwyr, Llanuwchlyn, Meirion.)
Hir alerir ar ol Laura—dyner,
Sydd dan y maen yma;
Yn y llwch hwn y llecha
Gwyryf ddwys o grefydd dda.
—Ap Vychan.
Yn Mynwent Corwen, Meirion.
O'i hoerfedd ceufedd cyfyd—Eliza,
'N hwylusaidd i wynfyd;
A'i chwaer yn ddisglaer hefyd,
Ar foreu hâf braf rhyw bryd.
ELIZA MARY, Merch MR. O. E. HUGHES, (Crafnant)
Bryn Afon, Trefriw.
O Fryn Afon i fri nofiodd—ei henaid,
Ar Fryn Duw gorphwysodd:
Yn nhŷ ei rhieni'r hunodd,
Yn mharlwr ei Phrynwr deffrödd.
—Trebor Mai.
Yn Mynwent CORWEN, Meirion.
Daw Eliza yn dloswedd—i fyny,
O'r difäol geufedd;
A'i dwy ran yn gán eu gwedd,
Ni welir ynddynt waeledd.
—D. E.
Yn Mynwent LLANDDERFEL, Meirion.
O'r anwyl fab gwareiddfoes,—edwinodd
Yn ei dyner faboes;
Ond i William daw eiloes,
Nef a'r wledd; anfarwol oes.
—Cynddelw.
PLANT MR. DAVID THOMAS, Bethesda.
Mae Eliza uwch trwm loesion—angau,
Dringodd fynydd Sïon,
A Huw ei brawd ger ei bron,
Yn ngolwg yr angylion.
A thrwy ing a thir angau—aeth Ema
Yn ei thymhor hithau,
Yno i wir lawenhau,
Hyd lenyrch aur delynau.
—Caledfryn.
Yn Mynwent LLANTYSILIO, Sir Ddinbych.
Eres swynol rosynau—a wisgent,
Hardd osgedd y borau;
Ond ingol anadl angau
A'i wedd oer wywodd y ddau.
Dau BLENTYN MR. J. WILLIAMS, Caernarfon.
Eu deuoedd yma'n dawel—y llechant
Yn eu lloches ddirgel;
Ond ânt yn rhydd, ddydd a ddêl,
O'u du ing, mal dau angel,
—Cynddelw.
MARGARET ALICE, Merch CADBEN JONES,
"Samuel Holland," Porthmadog.
Mae alaeth am y wiwlon—gariad-wyl
Margred Alice dirion:
I orsedd aur brysiodd hon,
Heb weled yr helbulon.
—Gwilym Eryri
WILFRED GIFFARD, ail fab MR. THOMAS THOMAS,
Snowdon Valley, Llanberis.
Athrylith ar ei holwyn—a gafodd,
Fe gofiai bob testyn:
'Roedd hwn tuhwnt i blentyn,—
Mor gall mewn deall a dyn.
—O. Gethin Jones.
GENETH FECHAN y Bardd, yr hon a fu farw yn
Chwe' mis oed.
Ar dy gorff oer, wedi gair "Ffarwel,"—rhaid
Rho'i un cusan ddirgel;
Ah! dedwydd wyt; ond, doed a ddel,
Gwisgaf ing am gwsg fy angel.
—Taliesin o Eifion.
JOHN, Plentyn IOAN AB ELLIS, Llanrwst.
Iesu oedd eisieu iddo—fyw yn uwch,
Fyw'n nes lawer ato;
Mor ddedwydd, ddedwydd yw o
Beth anwyl, am byth, yno.
—Trebor Mai.
ROBERT HERBERT FOULKS, yr hwn a fu farw yn
17 mis oed.
Y gân oedd degan iddo—'n ei iechyd,
Ddygodd nych oddiarno;
Herwydd hyn, prysurodd o
Gyni at y gân eto.
—Eidiol Môn.
Beddergryff Babanod
Dau FABAN.
Rhoed, o'u cryd, y cariadau—tyner hyn
Tan yr oer briddellau;
Cyn i bechod a'i nôdau,
Roddi ei ol ar y ddau.
—Trebor Mai.
ETTO.
Wele ddau, fel dau flodeuyn,—eisioes
Wywasant o'r gwreiddyn;
Ond, daw'r had, eto, er hyn,
Drwy Iesu, fel dau rosyn.—
—Eben Fardd.
BABAN.
Fel bodeuyn gwyn y gwenodd—enyd,
Ac yna diflanodd:
Ond cofiwn, mai'r hwn a'i rhodd,
I'w gôl yn ol a'i galwodd.
—G. Hiraethog.
Megis, pan wrth ymagor,—y gwywa
Blod'yn gwan cyn tymhor,
Gwywodd ef—ond dygodd Ior
Ef i araul nef oror.
—Caledfryn.
Uwch yr haul y chwery ef—ei delyn,
Yn ardaloedd tangnef;
Mor ganaidd yw'n mro gwiwnef;
Angel yw'n awr yn ngwyl nef.
—Caledfryn.
Yn Mynwent Llanfor, Meirion.
—Yn faban gwyn,
Ehedais uwch gofidiau, haint a chlwyf,
At Iesu Grist, i gartre' clyd yr hedd,
Mor ddedwydd wyf!
Dwy o FABANOD o'r enw Grace, plant Mr. W
DAVIES, gynt o'r Tai Hirion, Arfon.
Dwy "RAS" fach o'r dyrus fyd—a droswyd
I'r isel fedd ennyd;
Yn fuan d'ont i fywyd,
Gol-yng-nghol o'u gwely 'nghyd.
—Eben Fardd.
Ar Fedd Tri PLENTYN.
(Yn Mynwent Gwyddelwern, Meirion.)
Y tri blagur trwy blygu—hwy a gyd
Godwyd gan yr Iesu,
O le blin i'w hail blanu
Yn ngardd y nef, gartref cu.
Ar Fedd PLENTYN o'r enw Rhys, yn Celynin, Meirion.
Yr aeddfed faban ireiddfin,—Rhys fwyn,
A'i wres fu mor iesin,
Mewn oer fedd mae'n awr ei fin,
Clo'i wyneb pridd oer c'lynin.
—Robert Tecyn Meirion.
Ar Fedd BABAN o'r enw John.
Ai mewn bedd mae Ioan bach ?—O! ië!
Ioan sy'n llwch bellach!
Ond daw'n ol etto'n iach,
At ail—oesi'n fil tlysach.
—Eben Fardd.
BABAN.
Yn dirf fe ddaeth i'w derfyn—y mwynder,
Cyn myn'd arno'n wanwyn:
Ow! deol tlws flodeuyn
I bridd.—Beth a barai hyn?
—Caledfryn.
Pa achos? beth ond pechod—ddygai'r rhai
Hawddgar hyn i'r beddrod;
Ond, trwy'r Iawn, tröai y rhod
Ar bob un o'r bahanod.
—Emrys.
Beddargraff BABANOD.
(Yn Mynwent Ramoth, Llanfrothen.)
Ein chwe' maban, gwan eu gwedd,—ro'ed yma
Hir dymhor i orwedd;
Ni fu'n y rhai'n fai na rhinwedd:
Daethant i fyd, aethant i fedd!
—Moelwyn Fardd.
Yn Mynwent LLANGOLLEN, Sir Ddinbych.
Os y baban gwan geinwedd,—ireiddwych,
A roddwyd mewn llygredd;
Daw eilwaith uwch dialedd,
Fal iach angel bach o'r bedd.
Dwy EFELL R. ROBERTS, YSW., North & South
Wales Bank, Drefnewydd.
Ar unwaith dros fyr Wanwyn—ymagor
Wnaent megys blodeuyn:
A'u rhoi i lawr dan glawr y glyn
A wnaed yr un munudyn.
—Caledfryn.
BABAN, Merch Mr. O. ROBERTS, Tŷ Mawr, Clynnog.
Egyr dy fedd, gariad fach!—doi allan
Mewn dull mil perffeithiach,
Ai adref i'r nef yn iach,
Yn rhyw gerub rhagorach.
—Eben Fardd.
Yn Mynwent ANFIELD, Liverpool.
Hyderwn fod y bychan bach,
Yn awr yn iach yn canu,
Yn mhell uwchlaw gofidiau'r byd,
Yn glyd yn mynwes Iesu.
Er na wnaeth eich blodeuyn bach
Ar ddaear lawn addfedu;
Ei harddwch wna yn awyr iach
Y nef fyth, fyth ymledu.
Ar Fedd BABAN.
Och loes! och, eil—oes! och, alar,—durew!
Och! dori mor gynar,
Ireiddwen gangen a'i gwâr
Flodeuyn i fol daear.
—Bardd Nantglyn.
IDWAL, Baban DEINIOL MÔN, Machynlleth.
Addoli o hyd, ar ddelw iach—ei Geidwad,
A ga' Idwal mwyach;
Byw, heb un boen, mae'r baban bach,
Yn awr, dan awyr deneuach.
—Eifionydd.
CARADOG IFOR, Baban LLEW GLAS.
Heinyf, iach, i'r nef uchel,—Caradog
Ai ar edyn angel;
Onid yw yn faban dèl,
Yn chwareu ar fraich Uriel?
—Gwilym Alltwen.
Dau FABAN.
Dan oer nych mynych ymwel—anwylion
A'u holaf fro dawel;
Y ddau sydd dan ddedwydd sêl,
Fry, uwch ing, ar fraich angel.
—Machraeth Môn.
Beddergryff Amrywiol.
O! ar y ddaear, yn ddiau,―ni gawn
Eginyn a blodau ;
Er hyn, ein hedyn, i'w hau,
Ollyngir yn llaw angau.
—R. ab Gwilym Ddu o Eifion.
Yn Mynwent Llanaber, Meirion.
Mewn pridd , dan orchgudd, mewn archgoed,―oddi allan
Ni ellir fy nghanfod;
'Does neb yn fy nwys 'nabod
'Nol cau medd, ond cofio 'mod
Yn LLANGAR, Meirion.
Dan gerig unig anedd,―o ryddid,
Yr ydym yn gorwedd;
Tithau'n ddiau dy ddiwedd,
O led byd fydd gwaelod bedd.
Yn LLANGOLLEN, sir Ddinbych.
Yr Iôn pan ddelo'r enyd,―ar ddiwedd,
O'r ddaear a'n cyfyd;
Bydd dorau beddau y byd
Ar un gair yn agoryd.
—R. ab Gwilym Ddu o Eifion.
Yn Mynwent LLANBEBLIG.
Ddyn gwych, edrych, dan odre—y garreg,
'Rwy'n gorwedd mewn caethle;
Yr un fath, dwy lath o le,
Diau daith y doi dithe.
Pob hedyn a fyn Efe—o'r dulawr,
A'r dylif, i'r frawdle;
Cywir gesglir, o'r gysgle,
Lychyn at lychyn i'w le.
—R. ab Gwilym Ddu.
MR. WM. GRIFFITH, Pentrefelin.
Ow! wele'm gorhoffus William Gruffydd,
Yn mro a llanerch y meirw llonydd;
Gwiwledai drwy'r wlad ei barch a'i glodydd,
A gwall rhaid teimlo in' golli'r "Temlydd";
Ei hanes têg ddirwestydd—ffyddlonaf,
Bery'n ddianaf mewn bri'n Eiddionydd.
—T. E. G.
MR. ROBERT WILLIAMS, Glanllyn, Morfa Bychan.
Digweryl frawd a garem,—ar ei ol
Hir alaeth a deimlem;
Wedi pob croes a loes lem,
Ffoes i wyl ei hoff Salem.
—Emrys.
Hen GRISTION.
Yn deilwng Iôn a'i daliodd—ar y daith,
Er y dydd y credodd;
Yn ei henaint llon hunodd,—
Hoff un i fynwes Duw ffodd.
—Penrhyn Fardd.
MR. WM. JONES, Pantgoleu, Rhostryfan.
Da was di—fôst a distaw fu,—a wnaeth
Yn ffyddlawn o'i allu;
Diwrnod tâl fu'r diwrnod du,
A dydd i'w anrhydeddu.
—Alavon.
Oer len ei farwol anedd,—o'i ogylch.
A egyr ar ddiwedd;
Daw'r afrifawl dorf ryfedd,
Feirwon byd i farn o'r bedd.
—R. ab Gwilym Ddu.
Mr. WM. ELLIS, Penrhyndeudraeth.
Melus cân William Ellis gu—yn awr
Yn y nefol deulu:
Hen Gristion ffyddlon, hoff, fu,—
Rhoi ei oes wnaeth i'r Iesu.
—Morwyllt.
MR. THOS. JONES, Tyddyn Bach, Bettws Garmon.
Thomas onest, mae swynion—yn enw
Y glân, hynaws Gristion;
Rhoed brawd gwyl, anwyl, union,
Addfwyn îs y feddfaen hon.
—F. Buckingham.
MR. HUMPHREY LLOYD, Penmorfa.
Wele y tyner Humphrey Lloyd hunodd;
Ei ddidwrf einioes mewn hedd derfynodd;
I'w nawn yn hudawl ffordd uniawn redodd;
Ac Iesu'n gyfaill yn gyson gafodd:
A'r Gŵr mor bur a garodd—drwy'i oes lân
Ato ei Hunan, uwch cur, y tynodd.
—Gwilym Eryri.
Yn Mynwent TOWYN, Meirionydd.
O! wele fi a'm hanwylyd—yn isel,
Fu'n oesi'n dda hyfryd;
Ddau feddiannodd fodd enwyd,
Ddau mewn bedd heb ddim 'n y byd.
Yn LLANGEFNI, Môn.
Ar fy medd na ryfeddwch,—rai ifanc,
Er afiaeth a thegwch;
Diau mai buan deuwch
I'r llawr fel finau i'r llwch.
Yn Mynwent LLAWRYBETTWS, Meirion.
Os aeth perthynas cnawd yn ddim,
Mae cariad brawdol yn ei rym.
BEDDARGRAFF CYFFREDINOL.
Yn ei fedd, a thyna fo—wedi myn'd,—
Dim mwy son am dano!
Daear-dwf sy'n do ar do,
Yn dïengyd i angho!
—Ioan Arfon.
Beddargraff yn NGHAERPHILI.
Yr enaid, ar naid, trwy'r nen—ehedodd
O adwyth clwy' Eden;
Yn naear laith, dan oer len
Caerphili, mae corph Elen.
Yn Mynwent GWYDDELWERN, Meirion.
Bum i fel dydi un dydd—yn heini',
Yn hoenus, ddarllenydd;
Ond cofia yrfa orfydd
Mai tithau fel finau fydd.
—Bardd Nantglyn.
Torwyd cneuen len lanwedd,—cynullodd
Duw'r cneuwyllyn sylwedd,
Ei blisgyn anabl osgedd,
Yma'n bod mae yn y bedd.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent LLANYCIL, Meirion.
I le uwch ing o lwch angau,—obry
Dadebraf yn ddiau;
Duw ar fyr dyr y dorau
Yn rhwydd iawn i'm rhyddhau.
Egyr Iôn, a gair o'i enau,—hen borth
Y bedd oer ryw forau;
O'i fynwes deuaf finnau,
Heb ei ôl, wedi'm bywhau.
—Penrhyn Fardd.
Yn Mynwent St. OSWALD, Croesoswallt.
Dan y gareg hon i gorwedd—preyd
Shone Prichard Lloyd yn farwedd,
O Gynnwynion gwirionedd
Yn fud ar waelod i fedd.
Ystyr ddyn, yr hûn hon,—a'r gweryd
Y gorwedd y meirwon;
At ddydd brawd bydd di brydlawn,
Cerdd yn iawn a bâr Dduw Iôn.
—L. W.
Ddyn iach, gwyddost beth oeddwn i,—gwael barch,
Gwêl beth ydwyf wedi,
A chofia ben d'yrfa di,
Byth feddwl beth a fyddi.
—Bardd Nantglyn.
Bedd Torwr Cerig beddau.
(Yn Mynwent Nantglyn.)
Gŵr gwiwddoeth ro'es gerig addas,—gynau,
Ar ganoedd o'i gwmpas;
Yma daeth i gymdeithas
Gro y glyn, dan gareg las.
Yn Mynwent PENMACHNO.
Mewn beddrod—tywod tawel—erys hon
Dros enyd, yn isel;
Ond, i fyny, ddydd a ddel,
Hi ddring wrth floedd yr Angel.
—Owen Gethin Jones.
Yn Mynwent LLANRHAIADR, Dyffryn Clwyd.
I'r bedd marwedd mud—daethom,
O deithio mewn drygfyd;
Ni ganwn byth mewn gwynfyd,
'Nol dod o'r bedd yn niwedd byd.
Yn Mynwent DOLGELLAU, Meirion.
Mae dau Ddoctor yn gorwedd,—dau Ruffydd,
O dra hoffus rinwedd;
Yn unawl mewn un anedd;
Tad arab a mab ym medd.
Yn Mynwent LLANWEIRYDD, Môn.
Yma y gorwedd corph William Edwards, o'r Caerau, yr
hwn a ymadawodd a'r fuchedd hon ar y 24ain o
Chwefror, 1668, yn 168 mlwydd oed.
Er cryfder corff pêr, purwyn,—
Arbenig ei wreiddyn;
Ac er mawl, ac aur melyn,—er bonedd
Bedd yw anedd diwedd dyn.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent DOLGELLAU, Meirion.
Huno yn gryno mewn gro—daearen
Dŷ oeraidd, heb gyffro;
Daw gorchymyn drylwyn dro,
Duw hynod i'n dihuno.
Beddargraff henafol yn CERIG CEINWEN, Môn.
Dyn. ar. lle. y. dayarwyd
Mo. Llwyd. y. 3.o. Hydref .
1647. Hwn. a. ymdrechodd.
ymdrech. deg dros xi frenin
ai. wlad. wrtw . I . ystlys. I
claddwyd. I. Assen. E. F. J. J. anb.
Rees Owen yn gywely. y. 4.0
Dachwedd 1653.
Yn Mynwent GWYDDELWERN, Meirion.
Tragwyddol waed yr Oen a'i boenau,
Tangnefedd fu'n diwedd ni'n dau.
Meirwon yw'r dewrion, dyna eiriau—gwir
Ymroi i gyd i angau;
Diwedd pob dyn sy'n neshau,
Meirw a wnawn, ymrown ninau.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent LLANDDERFEL, Meirion.
O'r byd a'i fawr rwysg i'r bedd—yr aethym,
Er eithaf ymgeledd;
I letty gwely gwaeledd,
Pa bryf bach waelach ei wedd?
Yn Mynwent LLANYSTUMDWY, Arfon.
Yma y gorwedd John Ellis ac Humphrey Williams, a
fuont farw yn yr un amser, ac a gladded yn yr un
bedd; yr oeddynt gariadus ac anwyl yn eu bywyd,
ac yn eu marwolaeth ni wahanwyd hwynt.
Dau gymar yn wâr un weryd,—dau dàl,
Deulanc ieuanc hyfryd;
Dau o'r un fro, dirion fryd,
Difeius eu dau fywyd.—(1763.)
Yn Mynwent LLANABER, Meirion.
Yn gynnar i'r ddaear oer ddu—aethym
I ethol gwlad Iesu;
Caf ddyfod mewn cyfnod cu
At f'enaid eto'i fynu.
Cafwyd beddfaen mewn ffos mewn cae cyfagos
i fynwent Llanfair, ger Rhuthyn, a'r hyn a ganlyn
arni. Bernir oddiwrth ymddangosiad y
Beddargraff ei fod yn dri chan' mlwydd oed o leiaf.
Dyma'r fan freulan di freg,
Gŵr graddawl ar osteg;
Lle mae'n tadau a'n teidiau têg
Yn gorwedd dan 'run gareg.
Ar Fedd GWRAIG a'i DAU BLENTYN.
Torwyd a bwriwyd i bant—winwydden,
Yn nyddiau llawn ffrwythiant;
A dau o'i blodau, lân blant,
Yn y llwch hwn y llechant.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent DOLGELLAU, Meirion.
Taid a Thad mewn tud noeth wedd,—Nain a Mam
Yr un modd mewn llygredd;
Ac Wyrion yma'n gorwedd,
A Phlant: dyma bant eu bedd.
O'u hûn garchar anhygyrchol,—er cur
Eu ceraint hiraethol,
A dagrau'n llif difrifol,
Ni ddaw'r un o'r naw yn ol.
Ar Fedd GWRAIG a'i DWY FERCH, a phob un o'r enw ANN.
Tair Ann i'r un man ran meth,—yr einioes
Arweiniwyd yn gydbleth;
A'r tair Ann, o'r un plan pleth,
Ydyw Ann a'i dwy eneth.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent LLANTYSILIO, Sir Ddinbych.
Eich llwch a orphwys mewn hedd
Hyd nes daw'r angel
Uwch law y dyffryn i'ch deffro,
I hawlio'r fraint i'r nefol fro.
Ar Fedd Gwr a Gwraig a'u MERCH.
Sylwn, edrychwn, ar dri—o enwau
Fu unwaith byw'n heini;
Sef merch deg, foreudeg fri,
Da rin, a'u dau rieni.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent LLANDDERFEL, Meirion.
Cydorwedd mewn bedd y byddwn,—yma
Dan amod gorphwyswn,
Hyd ddydd barn cadarn, codwn
I gael hedd o'r gwely hwn.
Bedd TEULU Y BARDD.
(Yn Mynwent Penmachno.)
Rhaid yw myn'd i'r glyn dan glo―y llety
Llwytaf i orphwyso
Mae 'nwy ANN yma'n huno,
A'm dwy GRACE, yn myd y gro.
—Owen Gethin Jones.
Yn Mynwent LLANBEDR, Ardudwy.
Cwynfawr marw Adda'r cynfab,—a marw mawr
Marw mwyn Rufeinfab;
Marw mawr arw marw Mair Arab,
A marw mwy oedd marw ei mab.
Yn Mynwent TOWYN, Meirionydd.
I wlad arall, loyw dirion,—i Salem,
Preswylfa nefolion;
Hi laniodd ar olwynion
Cu rad ras— Cariad yr Iôn.
Yn Mynwent FALMOUTH.
Yn mhell o wlad fy nhadau,—clöedig
Mewn cleidir yw'm fferau;
Ond tyr Iôn eto yr iau,
A dringaf o dir angau.
Dygir i'r lán yn degwedd—fi eilwaith
O afaelion llygredd;
A chodaf mewn iach adwedd
Anfarwol, heb ôl y bedd.
Garwaf ing, gorfu angau,—aeth a'r maes,
Uthr i'm oedd ei arfau;
Eto'i gledd, a'r bedd oer bau
Drwch fan, a drechaf finau.
Yn Mynwent EGLWYSWEN, Dinbych.
Hil Huxiaid Cannaid Conwy
Oedd enwog ddynion dyrchafadwy,
Ond BEDD angof di—ofwy
Yw Nyth pawb fel na waeth Pwy?
Ar Fedd MAM A THAD yn Nhowyn, Meirionydd.
Bedd fy Nhad, 'rw'i mynych gofio,
Bedd fy Nhad sydd eiriau prudd;
Ac yn mynwent blwyfol Towyn
Bedd fy Nhad anwylaf sydd.
Bedd fy Mam sydd gerllaw iddo,
Bedd fy Mam y'nt eiriau trist;
'Rwy'n llawenhau wrth gofio'r amod
Wnaethant hwy âg Iesu Grist.
Yn Mynwent Cynwyd, Meirion.
Aed pridd i'r pridd, y llwch i'r llawr,
Hyn ydyw'n tynged oll;
Ond creder y gwirionedd mawr,
Ni syrthiwn ddim ar goll.
Ar Fedd MAM a'i DAU BLENTYN.
(Yn Mynwent Gwyddelwern, Meirion.)
I'r isel fedd, Ow! resyn,—hûn o'i fewn
Y fam a'i dau blentyn;
O'i afael Duw a ofyn
Eto ar air y tri hyn.
Yn Mynwent LLANGWM, Sir Ddinbych.
Y bedd yw diwedd pob dyn,—i'r cnawd
Er cnwd o aur melyn;
Yr einioes bob yn ronyn
I own o glai yno glŷn.
Yn Mynwent GWYDDELWERN, Meirion.
Gwylia di oedi dy adeg—y llon
Ddarllenydd iach gwiwdeg;
Gwyrodd fi dan garreg
I'r bedd trwch, Ile'r rhybudd teg.
Ar Fedd GWR a GWRAIG.
(Yn Mynwent Llangernyw, Sir Ddinbych.)
Gŵr a gwraig i âr y gro,―rai addfwyn,
A roddwyd i huno;
Ond o'r glyn du oer ei glo,
Er atal codant eto.
Ar Fedd GŴR a GWRAIG.
(Yn Mynwent TOWYN, Meirionydd.)
Gwel ein bedd, dyfnfedd ni'n dau,—gwna gofrestr
Gan gyfrif dy oriau,
Daw dwthwn y doi dithau
Yn fud i'r un bydrud bau.
—M. E.
Yn Mynwent CORWEN, Meirion.
Wedi hir oes, marw raid,—y duwiol
Yn dawel ei enaid;
O dwrw'r byd draw fe naid—mewn syndod,
I freichiau'r Duwdod, byth yn fendigaid.
—David Evans.
Yn Cincinnati, Ohio, Unol Dalaethau.
I'w gorph gwan wele'r anedd,—ac obry
Mae Gabriel yn gorwedd;
Trueni troi o Wynedd
I chwilio byd, a chael bedd.
Yn Mynwent LLANTYSILIO, Sir Ddinbych.
O'r oer lwch, er hir lechu—mae, cofiwch,
A'm cyfyd i fynu;
Hir faith gur a dolur du
A'm gwasgodd i drwm gysgu.
Ar Fedd GŴR a GWRAIG a gladdwyd yr un amser.
Dau gymhar hawddgar o hyd,—da ogylch
Dygent ran eu bywyd;
A chael ill dau ddychwelyd
O ran pridd ar yr un pryd.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent LLANDDERFEL, Meirion.
Credodd yn yr Iesu hawddgar,
Tra bu yma ar y ddaear;
Yna'r Iesu a'i cymerodd
I'w ogoniant yn y nefoedd.
Yn Mynwent YSGEIFIOG, Sir Fflint.
Gwelwch, edrychwch ol dros—y llawr oer,
A'r lle'r wyf yn aros,
Nes dydd barn, galed farn glos,
Ni ddiangaf—rhaid ymddangos.
Ar Fedd pump o bersonau—TAD a MAM, MAB a DWY FERCH.
(Yn Mynwent Llangernyw, sir Ddinbych.)
Pum' Cristion ffyddlon i'w coffau,—orwedd
Yma i aros borau
Y bydd agoriad beddau
Yn arwydd Iôn i'w rhyddhau.
—Gwalchmai.
Yn Mynwent LLANFOR, Meirion.
Cydorphwyswch mewn tawelwch,
Geraint hoff o dwrw'r byd;
Mor gysurus yw'ch gorweddle,
Carchar angau'n wely clyd;
Iesu'ch Prynwr a'i cysegrodd,
Myn eich cyrff yn hardd eu gwedd;
Hyn sydd gysur i'ch amddifaid,
Trist eu bron ar fin y bedd.
Beddargraff TRI yn yr un Bedd.
(Yn Mynwent Trefriw.)
Dyma ni—gwedi pob gwaith,—yn dri llesg,
A wnaed o'r llwch unwaith—
Mewn bedd—(on'd dyrnfedd fu'n taith?)—
Lle chwelir ni'n llwch eilwaith.
—Pyll Glan Conwy.
Ar Fedd Gŵr a Gwraig.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Rhoed Abram mewn bedd obry,—a Sara
Fu'n siriol i'w garu;
Rhoed ninan'n dau mewn bedd du
O'r golwg; dyma'n gwely.
—Hywel Gruffydd.
Yn Mynwent LLANGAR, Meirion.
Fy annedd waeledd a welwch—mewn bedd,
Mae'n boddi pob harddwch;
Chwithau'n ddiau ddeuwch,
Waela'r llun i wely'r llwch.—(1731.)
Ar Fedd CADBEN LLONG a'i WRAIG
(Yn Mynwent Llanaber, Meirion.)
Teithiais a hwyliais fôr heli,—mynwent
Yw'r man 'rwy'n angori;
Mae nghymar mwyngar a mi,
Mewn tywod yma'n tewi.
Ar Fedd BRAWD a CHWAER a laddwyd gan Fellten.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Dyma fedd ceufedd er cofio,—bryd chwith,
Brawd a chwaer sydd ynddo;
Dau 'run dydd dan raian dô,
Rad addas, a roed iddo.—(1710,)}}
Diarhebion ar Fedd Henafol yn LLANGWM, sir Ddinbych.
Goreu meddyg, meddyg enaid.
Gwell gwybodaeth nag aur.
Beddargraff TAD a MAB.
(Yn Mynwent Llanycil, ger y Bala.)
Yr eiddilaidd îr ddeilen—a syrthiai
Yn swrth i'r ddaearen;
Yna y gwynt, hyrddwynt hen,
Ergydiai ar y goeden.
—Tegidon.
Yn Mynwent CORWEN, Meirion.
Y gwylaidd Gristion, gwelwch—ei enw
Uwch ei anedd, cofiwch
Y noddir mewn llonyddwch
Gan engyl ne' le ei lwch.
Yn Mynwent GWYDDELWERN, Meirion
Gwylia, gweddia, O! ddyn,—yn bur a
Bydd barod i gychwyn
Yr ymdaith; ni ŵyr undyn
Yr awr y daw Mab y Dyn.
Ar Fedd LLANC IEUANC a fu'n hir nychu.
Hir gur, a dolur, a'i daliodd—yn faith,
Nes i'w fedd y dymchwelodd;
O'i febyd y clefyd a'i clodd—
A Duw o'r bocn a'i derbyniodd.
—Bardd Nantglyn.
Yn Mynwent ABERFFRAW, Môn.
O Feirion, union anedd,―wych, enwog,
Cychwynais yn hoewedd;
Rhodiais yrfa anrhydedd,
Drwy Arfon i Fôn am fedd.
Mewn Mynwent yn ABERTAWE.
Er rhoi ei gorph i orphwys,
Ddyn hawddgar, i'r ddaear ddwys;
Cwyd ei lwch o'r llwch lle trig,
Llygradwy'n anllygredig;
Cadarn gorn neu udgorn nef
Ar ei ddeiliad ry' ddolef;
Codant pan glywant, yn glau,
A dringant o dir angau;
Ac yna bydd gogoniant,
Un argraph seraph a sant.
—Thos. Hughes, Lerpwl.
Yn Mynwent FFESTINIOG, Meirion.
Pechadur, ammur a omedd—o'i fodd
Feddwl am ei ddiwedd;
Mae naturiaeth, mewn taeredd,
Yn erfyn byw ar fin bedd.
Am ras hoff addas, mae ffydd—i'm henaid,
Mae hyn yn llawenydd;
Mae'n dda odiaeth, mae'n ddedwydd,
Mai 'Mhrynwr yn Farnwr fydd.
—Sion Lleyn.
Yn Mynwent yr EGLWYS WEN, Dinbych.
Ar Iawn ei Iesu gorphwysodd,—a'i waed
Dwyfol ef a'i golchodd;
A Duw Iago a'i dygodd
I fyd fydd byth wrth ei fodd.
Yn Mynwent yr EGLWYS WEN, Dinbych.
Ar ei daith i'r fro daethai,—yn foddus,
Gan feddwl dychwelai
Yn ol; ond byth ni wnaethai,
Yma'i clöed dan rwymau clai.
Cariadus, cu ei rodiad,―addefir,
Oedd Evan yn wastad;
Un ffyddlon, o fron ddi-frad,
Ac addas ei ymarweddiad.
Ar Fedd DAU a gladdwyd yn yr un bedd.
(Yn Mynwent Beddgelert, Arfon.)
Clyw, ddyn yma y claddwyd,—sỳn ofid,
Sion Evan o'r Berthlwyd;
O'i deulu fe'i didolwyd,
Ym mreichiau yr angau a'i rwyd.
Er rhodio mewn anrhydedd—cyson,
Ni gawsom gydorwedd;
A diangc yma'n deuwedd
O'stwr byd, is dôr y bedd.
—(D. I. 1794.)
Yn Mynwent yr EGLWYS WEN, Dinbych.
Meddyliwn, gwelwn mai gwan—yw hoedel,
Yn hedeg yn fuan;
'Does amser hyder i'n rhan,
Wrth gydradd nerth nag oedran.—(1786.)
Yn NGHYNWYD, Meirion.
Sion â'i galon wnai goledd—ŵyn Iesu
Gai'n gyson ymgeledd;
Ei dŷ hâf oedd Duw a'i hedd,
A'i fawl oedd ei orfoledd.
—Cynhafal.
Yn YSBYTTY IFAN, Sir Ddinbych.
Ivan lân, eneiniol yw—ei enw,
Hynaws Gristion gloyw;
Athraw oedd, eithr heddyw
Sy'n ei fedd, a'i wersi'n fyw.
GŴR a GWRAIG.
Gŵr a gwraig dan gareg roed—i huno,
Ar hon bydd ysgafndroed;
Ni hunodd gwraig mewn henoed,
Na phur ŵr mwy hoff erioed.
—Caledfryn.
GŴR a GWRAIG IEUANC.
Trwy gysur cyd—drigasant—hyd feroes,
Bron cydfarw gawsant;
Cydhuno'n ddigyffro gânt,
I deg fyd cydgyfodant.
—Cynddelw.
Bedd DAFYDD OWEN, (Dafydd y Gareg Wen);
a gladdwyd yn y fl. 1749, yn 29 ml. oed.)
(Yn Mynwent Ynyscynhaiarn, Eifionydd.)
Swynai'r fron, gwnai'n llon y llu,—a'i ganiad
Oedd ogoniant Cymru;
Dyma lle ca'dd ei gladdu,
Heb ail o'i fath—Tubal fu.
—Ellis Owen, Cefnymeusydd.
Yn Mynwent Llangernyw, sir Ddinbych.
Er huno am ryw enyd,—yn dawel
Yn oer dŷ y gweryd;
Rhyfedd, er ei marw hefyd,
Daw o'r bedd pan farn Duw'r byd.
—Egwestyn.
GŴR a GWRAIG.
Gŵr enwog mewn gwir rinwedd—mawr ei werth
Yma ro'ed mewn priddfedd,
A'i briod fwyn, addfwyn wedd—
Mam garem, yma gorwedd.
—Caledfryn.
Yn Mynwent LLANGELYNIN, Meirion.
Ar ei ol pa'm yr wylwn ?—ei enw,
Wr anwyl, a barchwn;
Daw'r pryd y cyfyd, cofiwu,
I le uwch haul ei lwch hwn.
—R Ab G Ddu o Eifion
Yn Mynwent Trawsfynydd.
Gwael iawn wyf, o geilw neb—fi adref,
Ni fedraf eu hateb;
Mae du, oer, lom, daear wleb
Trawsfynydd tros fy wyneb.
—Dewi Fwnwr.
GŴR a GWRAIG.
Ddau hynaws, mewn bedd hunant—yma'n hir,
Ac mewn hedd gorphwysant;
Yn niwedd byd gwynfyd gânt,
O dud obry dadebrant.
—Cynddelw.
MAM a'i DAU BLENTYN.
Pwy a roddwyd yn y priddyn—yma,
Ai mam a'i dau blentyn?
Er huno, bob yn ronyn,
Tyr y wawr ar y tri hyn.
—Caledfryn.
BRAWD a CHWAER; yn Llangybi, Arfon.
O! frawd a chwaer, fry do'wch chwi;—wybr ddolef
Ebrwydd eilw i godi;
Llain y gaib yn Llangybi
Drwyddi oll a dreiddia hi.
—Eben Fardd.
Beddargraph MR. HYWEL RHYS, (ganddo ef ei hun.)
(Yn Mynwent y Faenor, sir Frycheiniog.)
'Nol ing a gwewyr angau,
I ddryllio fy mriddellau;
Rhwng awyr, daear, dŵ'r a thân,
Mi ymrana'n fân ronynau.
Beddargraff MR. JOHN JONES, Tanyrallt, a'i BRIOD.
O dan hon mae 'nhad yn huno,—a mam,
'Run modd yn gorphwyso;
Ac, yn fuan, tan'r un tô,
Finau geir,—'rwyf yn gwyro.
—Ioan Glan Lledr.
Ar Fedd MAM a'i MERCH.
Yma'n eu gwely mewn gwaeledd—mae'r fam
A'r ferch yn cydorwedd,
Nes delo'r awr i'r Mawredd
I alw'r byd o wely'r bedd.
Y ddwy hon a gyd-ddihunant—o'r bedd
Gyda'r byd cyfodant,
Ac i Seion union ânt
I gu ganu gogoniant.
—Bardd Horeb.
MR. JOHN HUGHES, Cefn Coch, a'i Ddau FAB.
(Yn Mynwent Llangernyw, sir Ddinbych.)
Yr addien ddeu-frawd, gorweddwch—adeg,
Gyda'ch tad gorphwyswch;
A gwylia ne' eich lle llwch,
Y tri anwyl, tra hunwch.—
—Dewi Havhesp.
Beddargraff RHIENI y Bardd.
Yma, mewn hedd, mae 'mam a 'nhad,—dau gu,
Fu'n deg iawn eu rhodiad;
Ing hiraeth bair fy nghariad
Am ro'i i fedd ddau mor fâd.
—Cynhaiarn.
Rhieni MR. JONES, gynt o'r "Bee," Abergele.
Dau oeddynt a'u nodweddiad—yn deilwng,
Yn dal yn dda'n wastad;
Eu hanrhydedd a'u rhodiad,
Uchel oedd yn mharch y wlad.
—Caledfryn.
TAD a'i BLANT.
Tad a'i blant hunant mewn hedd,—hyd foreu
Yr adferiad rhyfedd;
Yna i ddod ar newydd wedd,
Yn llon, o'u tywyll anedd.
——Cynddelw.
Yn NGHILFOWYR, Deheudir Cymru.
ENOCH FRANCIS,
Gweinidog Eglwys y Bedyddwyr yn y Castell-newydd, a'i hamryw ganghenau;
A orphenodd ei yrfa, trwy lawenydd iddo ei hun,
ond tristwch i lawer, y 4ydd o Chwefror, 1740, yn 51 oed.
"Enoc a rodiodd gyda Duw." (Gen. v. 22.)
MARY, EI WRAIG,
Hefyd a hunodd y 23ain o Awst, 1739, yn 49 oed,
"Mair a ddewisodd y rhan dda, yr hon ni ddygir oddiarni." (Luc x. 42.)
A NATHANIEL, EU MAB,
A fu farw yn 1749, yn 18 oed.
"Wele Israeliad yn wir, yn yr hwn nid oes dwyll." (Ioan i. 47.)
MR. EDWARD OWEN, Saddler, Tremadog, a'i WRAIG.
Trwm fu daearu gwraig addfwyn, dirion,
Gyda'i thêg addysg, a'i doeth agweddion;
Bu er daioni mewn yspryd union,
Yn byw i'r Iesu, yn bur i'w weision;
A mawrhau ei gŵr wneir am ragorion
Ei rinwedd beunydd drwy iawn ddybenion;
Hwy gawsant gyd—fyw'n gyson,—cânt hefyd
Yma esmwythyd am oesau meithion.
—Ioan Madog.
Yn Mynwent LLANFOR, Meirion.
Melus yn mhriddellau'r dyffryn
Cwsg ei gorff, heb boen na chur;
A melusach yn mharadwys
Yw gorphwysfa'r yspryd pur;
Melus fydd i'r ddau gyfarfod,
A chyfodi'n ddedwydd draw;
Wedi huno gyda'r Iesu,
Deffro ar ei ddehau law.
Yn Mynwent LLANGERNYW, Sir Ddinbych.
Dygodd y darfodedigaeth,—i'w fedd,
John o'i foddion helaeth;
Ac er pob physigwriaeth,
Y mirain ŵr, marw wnaeth.
—R. R. Cernyw.
GŴR IEUANGC.
Yn ieuanc y llanc cu llon—a dorwyd
O dir y bywolion;
Mae chwithder, briwder i'm bron,—ei weled
Yn awr mor waeled yn nhir marwolion.
—Morgrugyn Machno.
HUW HUGHES, Cwmcoryn.
Siomiant rhoi Hugh Hughes yma !—un hwylus,
Un hael y'mhob gwasgfa;
Yn ei fedd mwy ni fuddia
Enwi'r pen doeth na'r pin da.
—Eben Fardd.
Ar Fedd GŴR IEUANC 25 oed.
O'i flodau borau bwriwyd—i oerfedd,
A'i yrfa orphenwyd;
Têg loywddyn, ai ti gladdwyd?
Ameu'r y'm ai yma'r wyd.
—R. ab G. Ddu o Eifion.
Yn Mynwent LLANYCIL, Meirion.
Rhodiais ddoe mewn anrhydedd,—heddyw
Fe'm huddwyd i'r dyfnfedd;
Ddoe yn gref, heddyw'n gorwedd,
Ddoe'n y byd, heddyw'n y bedd.
Yn Mynwent DOLGELLAU, Meirion.
Gwêl waeled, saled fy seler:—ystyr,
I ostwng dy falchder;
A chofia, ddyn iach ofer,
Nad oes i fyw ond oes fèr.
Beddargraff y CRISTION.
Cristion o galon i gyd,—dyn grasol
Dan groesau ac adfyd;
Yn y Nef Cristion hefyd;
Ac yn ei fedd gwyn ei fyd.
—Aelhaiarn Hir.
ETTO
Aeth i wlad maith oludoedd,—at Iesu
Tywysog y nefoedd,
I blethu mawl i blith miloedd,
Yn llon o'i flaen â llawen floedd.
—Ap Vychan.
ETTO.
Fry, fry, ca'dd Henry yr unrhyw—goron
Hawddgarol ddiledryw;
Iawn odiaeth goron ydyw
Coron y saint, gywrain syw.
Coron yn wobr y caru,—ië coron
Gan ei gywir Iesu,
Aeth trwy ras i deyrnasu,
Yn ngwlad lon y goron gu.
Beddergryff hynod a difyrus.
Beddargraff DYN CROES, YMLADDGAR.
Tan gareg 'rwyt ti'n gorwedd:—ys heddyw
Nis haeddit anrhydedd;
Dydi'r gŵr didrugaredd
Cas gan bawb, cwsg yn y bedd.
—Pyll Glan Conwy.
Beddargraph Dr. PRIESTLEY, y Materolwr.
Yma y gorwedd wedi marw
Yn dra dethau mewn arch derw,
Esgyrn, 'menydd, gwaed, gwythienau,
Corph ac enaid Dr. Priestley.
—David Davies, Castell Hywel.
Creadur cymmysgryw ydoedd,—gwas Duw,
A gwas diawl yn gyhoedd;
Angel a mul yn nghlwm oedd
Mewn afiaeth am y nefoedd.
—Cynddelw.
MARI Y FANTELL WEN.
Llyma rych llwm y wrachen,—yn ngolwg
Oedd angyles glaerwen;
Byw ar hudo bu'r hoeden,
Mewn twyll wisg, sef "Mantell Wen."
—Cynddelw.
Beddargraff DYN CALON—GALED.
Digrif a fyddai dagrau—wrth ei fedd,—
Gwarth fyth ro'i trist lefau;
O'n gŵydd diolchwn ei gau;
'E drengodd brawd yn angau.
—Morwyllt.
Beddargraff GWRAIG a fu farw o eisiau
trwynlwch,(Snuff.)
Iach oedd; ond, heb lon'd ei blwch—hi drengodd
Drwy angeu am drwynlwch;
Ond, caiff ar wib, lon'd tri—blwch,
Wele ei lle'n nghanol llwch !
—Dewi Havhesp.
Beddargraff y CYBYDD
Yn y bedd hwn Cybydd huna,— un fu
Fwya 'i fâr am elwa:
Aur oedd ei dŵr a'i Dduw da:
Ysgydwch bwrs e' goda!
—Gwilym Cowlyd.
Beddargraff HELYDD.
(Yn Mynwent Llanycil.)
Rhow'ch garreg deg o dan gi,—Llwynog,
A lluniwch lun dyfrgi,
A gafaelgar deg filgi,
A charw hardd, ar ei chwr hi.
—Sion Dafydd Las o Nannau.
BEDDARGRAFF Y CYBYDD.
Dowch, pan ddeloch uwch ei loches,—heb aur,
Heb arian na manbres;
Dowch, wyr, 'n wag, da chwi, i'r neges,—
Ni sai'n y pridd os clyw sŵn prês.
—Dewi Havhesp.
I'R DYN CELWYDDOG.
Celwyddog fu'm i yn y byd,
Lle rhois fy mryd ar wegi;
Ond gwae im', weithian yn y bedd
O'r diwedd gorfu im' dewi.
Beddargraff SIMON LEIDR
Efe, drwy oes fudr, isel,—a drottiodd
I ladrata'n ddirgel:
O'r diwedd ni gawn fro dawel,
A Simon Jones yma'n y jêl.
—Alavon.
Beddargraff GWRAIG GELWYDDOG.
D'wedodd a fedrodd, tra fu,—o gelwydd:
Gwyliwch ei dadebru,
Neu hi ddywed; rwy'n credu,
I bawb, mai'n y nef y bu.
—Ellis Owen, Cefnymeusydd.
Ar Fedd MAM.
(Yn Mynwent Llandecwyn Meirion.)
Rhoes hon y ddwyfron ddifreg, —naws egwan
Rhoes sugn i bymtheg;
Deg cynhes lodes loywdeg,
Pump o feibion tirion teg.
Ar Fedd MYDWRAIG.
Derbyniais, rhifais, dan rhôd,—naw ugain,
O egwan fabanod,
'Rwy'n gorwedd yn niwedd nôd,
Mewn daear a mân dywod.
BEDDARGRAFF HYNOD.
(yn Llanelltyd, ger Dolgellau)[4]
Dyma lle gorwedd hen gorphyn fy nhad,
Pridd ar ei goryn, a phridd ar ei draed,
Pridd ar ei draws, a phridd ar ei hyd,
Dyma'r lle'r erys hyd ddiwedd y byd.
Beddargraff SION TROGWY.
Dyn o faintioli cawraidd, ac ymladdwr bwystfilaidd.
Dyma fan trigiant Sion Trogwy,—gwingodd
Ag angeu'n ofnadwy:
Da i bryfaid bu'r ofwy,
Ni bydd moes o safn bedd mwy!
—Morwyllt.
HEN GYNHENWR.
Wedi oes hir o gadw sŵn,—a llywio
Mewn llawer nyth cacwn,
Aeth blaenor cynghor y cŵn
I'w senedd yn llys annwn.
—Cynddelw.
Beddargraff y CYBYDD.
Trengu, er casglu, wna'r call—arianog,
Ryw ynyd, fal anghall;
A thraddodir, gwedi'r gwall,
Ei loi aur i law arall.
LEWIS MORRIS, Sir Feirionydd.
Oddeutu haner can' mlynedd yn ol, yr oedd yn Sir Feirionydd ŵr o'r enw Lewis Morris, yn weinidog yr efengyl gyda'r Trefnyddion Calfinaidd. Ei hynodrwydd penaf oedd maintioli ei gorph. Yr oedd yn ddyn talach na chyffredin, a'i gorph drwyddo oll yn ddiarhebol fawr. Digwyddodd iddo fod ar gyhoeddiad yn Lerpwl, pryd yr oedd Gwilym Hiraethog yntau yn y dref; a chan eu bod yn adnabyddus o'u gilydd yn flaenorol, aeth Hiraethog i'w lety i edrych am dano. Wedi ychydig ymgom, gofynodd Lewis Morris a wnelai y bardd ychydig o englynion i'w rhoddi ar ei fedd ef, a chynnyrch addewid Hiraethog yw yr englynion canlynol:
Edrychwch! angeu a drechodd,—i lawr aeth,
Goliah'r oes a gwympodd;
Anhap fu—ŵyr neb pa fodd,
Lewis Morris lesmeiriodd.
Buodd dost ar y bedd du,—anheulu'dd,
Pan elai i'w lyncu;
Un o'i faint i'w safn ni fu,
Digon i'w fythol dagu.
Y pryfed—yn wir pa ryfedd—a unent
Mewn enwog orfoledd;
Ni bydd mwyach, bellach balledd,
Na newyn byth yn y bedd.
E' balla angeu bellach—o wendid
Ladd undyn mwyach;
Fe ddofwyd y bedd afiach—
Do yn siwr, ca'dd lon'd ei sach.
D. JONES, ARGRAFFYDD, AMLWCH.
Nodiadau
golygu- ↑ Gwel tu dal. 28.
- ↑ BRAWDLYS SIR DDlNBYCHI - Baner ac Amserau Cymru 1867-08-07 cyrchwyd 2024-01-06
- ↑ bywyd
- ↑ nodyn mewn llawysgrifen
Bu farw awdur y gwaith hwn cyn 1 Ionawr, 1924, ac mae felly yn y parth cyhoeddus ledled y byd gan fod yr awdur wedi marw ers dros 100 mlynedd yn ol.